Bogusław Zadrożny (ur. 1927, Warszawa) opowiada o Warszawie okupacyjnej oraz fabryce na terenie warszawskiego getta, w której pracowała jego matka, a on stołował się. Obserwował tragiczną sytuację ludności żydowskiej i w swojej opowieści przywołuje drastyczne widoki, które pozostały w nim na całe życie. Pan Bogusław opisuje również wstąpienie do Szarych Szeregów, szkolenia w organizacji i aresztowanie podczas akcji wypisywania z kolegą niepodległościowych haseł na murach. Trafił w al. Szucha i na Pawiak, z którego razem z kolegą zostają wypuszczeni. Pan Bogusław opowiada o wybuchu Powstania Warszawskiego, walkach w Śródmieściu, tępieniu „gołębiarzy”, dramacie ludności cywilnej oraz swoim dwukrotnym zranieniu. Zdaje szczegółową relację z ucieczki wraz z kolegą z transportu do obozu jenieckiego, po której zatrzymali się u wuja w Sochaczewie, gdzie pan Bogusław wrócił do zdrowia. Po wojnie pracował w Zakładach im. Nowotki przy produkcji silników do czołgów.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1011619 [00:00:58] AUTOPREZENTACJA BOHATERA, ur. w Warszawie.
[00:01:15] OPIS DZIECIŃSTWA, boh. był jedynakiem, mieszał z rodzicami na Woli. Ojciec był tkaczem firanowym, pracował w fabryce. Matka posiadała umiejętności krawieckie, ale nie pracowała, dbała o dom. Dopiero po śmierci ojca w 1940 poszła do pracy jako sprzątaczka w fabryce, w której wcześniej pracował jej mąż. Fabryka mieściła się na terenie getta. Boh. mógł wchodzić przez getto do fabryki na obiad. Ukończył szkołę powszechną, później rozpoczął edukację w szkole zawodowej.
[00:03:09] SZARE SZEREGI, boh. wstąpił tam w 1942 r. Trafił na Pawiak i na Szucha.
[00:03:45] POWSTANIE WARSZAWSKIE, brał udział w powstaniu w zgrupowaniu Chrobry II, został ranny. Uciekł z transportu powstańców wziętych do niewoli i dotarł do rodziny w Sochaczewie, gdzie doczekał wyzwolenia.
[00:04:20] EDUKACJA, w 1945 zapisuje się do liceum, później zaczął studia na Politechnice.
[00:04:40] RODZICE BOH., ojciec Jerzy, matka Zofia.
[00:05:00] WYBUCH WOJNY, 6 września [1939] pieszo wraz z rodzicami udali się do Leszna pod Warszawą. Później wrócili do stolicy do mieszkania, które ocalało.
[00:06:06] LESZNO, tu rodzina zatrzymała się u brata matki, który był cukiernikiem i miał w Lesznie swoją cukiernię. Kiedy pierwsze odziały niemieckie zajęły miasto, udali się do wsi Kampinos. Kiedy przyjechał tam patrol niemiecki, boh. po raz pierwszy zobaczył Niemca.
[00:07:30] ŻYCIE W OKUPOWANEJ WARSZAWIE, sytuacja rodziny boh. bardzo się pogorszyła po śmierci ojca. Matka nie wyrzucała nawet obierek po ziemniakach. Sąsiadom powodziło się dobrze i czasem zapraszali boh. na posiłki.
[00:11:32] POWSTANIE W GETCIE, kobieta z dzieckiem wyskoczyła z 4 piętra. Niemiec złapał Żyda, który pod koszulą miał ziemniaki, wysypał je i kopnął każąc wracać do getta.
[00:12:46] WYWOŻONE ZWŁOKI, ciała wywożono na boisko „Skry”. Spod plandek, przykrywających ciała, wystawały nogi.
[00:13:49] BOISKO „SKRY”, zostało tam trochę materiałów wybuchowych po stanowiskach artylerii niemieckiej. Boh. z dziećmi zbierali proch w laskach, aby później się nim bawić. Tam kolega boh. odkopał malutką czaszkę i wziął ze sobą do domu.
[00:16:04] HISTORIA ŻYDÓW, po zamknięciu getta matka i boh. nie mogli już tamtędy chodzić. Sąsiad prowadził księgi meldunkowe, załatwiał mnóstwo „lewych” papierów. Zaproponował mamie, aby przyjęła do domu sublokatorkę. Mama przyjęła starszą kobietę, która niebawem, po otrzymaniu informacji o złapaniu boh. i umieszczeniu go na Pawiaku, od razu się wyprowadziła. Tydzień po jej wyprowadzce do matki przyszli szmalcownicy i pytali, „gdzie jest ta Żydówka”.
[00:20:36] POWSTANIE WARSZAWSKIE, w czasie powstania do zgrupowania boh. przyłączył się jakiś 10-12 letni chłopak. Później boh. dowiedział się, że był Żydem, którego koledzy ukrywali, aby nie znaleźli go Polacy.
[00:22:15] SZARE SZEREGI, do konspiracji zwerbował boh. kolega ze szkoły powszechniej (ten od znalezionej czaszki). Początki w organizacji, szkolenie ze specjalizacją w łączności, trening w obsługiwaniu telefonu i nauka alfabetu Morse’a. Zapoznanie się z bronią.
[00:24:46] BOH. ZŁAPANY PRZEZ NIEMCÓW, rok 1942, został złapany za „mały sabotaż”, tzn. pisanie na ulicach, rozlepianie ulotek.
[00:26:04] PSEUDONIM, boh. miał pseudonim „Kuna”. Geneza pseudonimu – gdy łowił ryby w Kampinosie, oswoił kunę.
[00:27:06] HASŁA PROPAGANDOWE, w momencie złapania przez Niemców boh. miał napisać na murze „niech żyje Polska”. Na akcje chodziły z nimi dziewczyny, które stawały na czatach i miały alarmować o pojawieniu się Niemców.
[00:28:25] ZATRZYMANIE, boh. i kolega nie zorientowali się, skąd nadeszli Niemcy, zostali złapani na gorącym uczynku, jak pisali hasła. Był 22 listopada i śnieg. Boh. zaczął narzekać na żołądek i Niemiec odprowadził go do ubikacji bez wcześniejszej rewizji. Tu boh. wyrzucił kredę i potem nic przy nich nie znaleźli.
[00:31:00] PRZESŁUCHANIE NA SZUCHA, boh. z kolegą tłumaczyli, że przyjechali do kolegi ojca, który jest kontrolerem w tramwajach, aby trochę dla rozrywki pojeździć tramwajem. Boh. rozchorował się na nieżyt żołądka i został umieszczony na kilka dni w szpitalu. Dzięki temu obaj uniknęli przesłuchań. Niemcy zwolnili chłopców i boh. wrócił do domu.
[00:34:29] HISTORIA SZWAGRA, który był Polakiem pracującym w ambasadzie amerykańskiej. Kiedy Niemcy wypowiedzieli wojnę Ameryce, internowano Amerykanów, a szwagier został aresztowany. Siedział na Pawiaku na oddziale dla internowanych nr 1 na parterze, a boh. na oddziale nr 2 . Polska służba więzienia dbała o młodych ludzi. Wysyłali ich do obierania kartofli lub sprzątania. Boh. sprzątał na oddziale, gdzie byli Amerykanie i widział się tam ze szwagrem.
[00:38:40] ROK 1942, największy terror w Warszawie, rozstrzeliwania na ulicach.
[00:42:33] WIGILIA NA PAWIAKU, boh. spędził Wigilię ‘42 na Pawiaku. W Wigilię zabrali na przesłuchanie jednego z więźniów. Późnym wieczorem wrzucili go pobitego do celi, niebawem umarł. Kolęda „Cicha Noc”. Na Wigilię dostali dwa ziemniaki w mundurkach i dwie łyżki kapusty kwaszonej. Boh. dostał paczkę od mamy, w której był chleb usmażony w tłuszczu, słoik smalcu, ususzony chleb na suchary oraz cukier. Nie miał noża, więc zrobił go z żebra, o które poprosił w kuchni podczas sprzątania.
[00:46:20] IZBA CHORYCH, widział chłopaka, który zszedł z łóżka i ze stolika obok ukradł cukier. Drugiej nocy już nie żył, ktoś go udusił.
[00:47:50] WYJŚCIE Z PAWIAKA, tramwaj i powrót do domu.
[00:48:26] HANDEL PAPIEROSAMI, boh. zaczął handlować papierosami, sprzedawał je w tramwajach, było to modne w tamtym czasie.
[00:49:10] EDUKACJA, boh. uczęszczał do szkoły ślusarsko mechanicznej.
[00:50:55] WYBUCH POWSTANIA, boh. poszedł na powstanie z granatem zaczepnym, kupił go od brata wujecznego, który z kolei nabył go na bazarze Kercelak. Na pięciu powstańców trzech było uzbrojonych. Punktem zbiórki była ulica Żelazna. Pierwszej nocy wybrany przez grupę dowódca poszedł nawiązać kontakt z innym odziałem. Boh. został wysłany, żeby z magazynu broni przenosić broń do wskazanego dowództwa. W nagrodę za akcję dostał broń z tego magazynu. Rozbicie niemieckiego samochodu.
[00:59:40] NSZ, na ostatnim piętrze domu kolejowego mieli swoje zgrupowanie członkowie Narodowych Sił Zbrojnych. Chcieli 1 sierpnia o świcie wyruszyć pieszo w kierunku Gór Świętokrzyskich, aby tam połączyć się z Brygadą Świętokrzyską, bez powodzenia.
[01:00:38] DZIAŁALNOŚĆ ULICZNA W POWSTANIU, na ulicach Chmielna i Żelazna polegała na ostrzeliwaniu Alej Jerozolimskich, kiedy przejeżdżały samochody. Z ul. Towarowej/Srebrnej ostrzeliwano kompleks warsztatów kolejowych i budynki Hartwiga. Jako łącznicy boh. z kolegami chodzili do WIG-u [Wojskowy Instytut Geograficzny] z meldunkami lub po jedzenie. Przy każdym przejściu byli ostrzeliwani z Dworca Głównego. Znaleźli w bunkrze laski dynamitu, które zabrali ze sobą. Podczas ostrzału boh. został trafiony w obcas buta.
[01:06:59] ODNIESIONE RANY, pierwszy incydent miał miejsce, kiedy dwa czołgi podjechały od strony ul. Towarowej i zaczął się ostrzał. Boh. dostał odłamkami w rękę. Podczas drugiego incydentu nastąpił ostrzał z granatników, podczas którego boh. dostał odłamkami w szyje, głowę i nogi.
[01:12:30] POBYT W SZPITALU, boh. trafił do szpitala podczas powstania. Miał bardzo dobre warunki, ponieważ szpital był dobrze wyposażony. Ewakuacja szpitala, kiedy zaczął się palić od dachu. Ranni byli zmuszeni wrócić do swoich jednostek.
[00:13:39] ŚMIERĆ DOWÓDCY, opis śmierci dowódcy placówki Mirosława Biernackiego „Generała”. Przebiegał z jednego budynku do drugiego, dostał strzał w serce. Boh. nie dawało spokoju, skąd snajper wypatrzył dowódcę.
[01:18:10] TRANSPORT JEŃCÓW I UCIECZKA BOH., po kapitulacji rannych powstańców odesłano do szpitala, skąd zabrano ich transportem dalej. W każdym wagonie był jeden Niemiec. Podczas przystanków we Włochach ludzie rzucili kilka pomidorów. Kiedy dojechali do Błonia, oficer zwołał wszystkich Niemców na początek pociągu i przez chwilę nie było straży. Przez wagony chodziła dziewczyna, szukała chłopaka lub brata. Powiedziała boh. i reszcie, że jest dziura, przez którą można uciec. Uciekli i nocowali w domu dziewczyny. Rano na bazarze spotkali jeszcze dwóch powstańców z ich wagonu.
[01:21:36] SOCHACZEW, po ucieczce z transportu trafili do Sochaczewa. Ruszyli do domu wuja boh. Boh. dowiedział się, że rano powieszono na rynku ośmiu powstańców. Do wujka do domu przychodziła pielęgniarka, która boh. opatrywała.
[01:26:40] NAJGORSZE WSPOMNIENIA: kobieta, która wyskoczyła z dzieckiem z okna i sanitariuszka leżąca na skrzyni z długimi blond włosami.
[01:31:19] KAPITULACJA POWSTANIA, przyniosła ulgę, że to już koniec walk.
[01:42:40] POWRÓT DO WARSZAWY, rozpoczęcie szkoły. Boh. zamieszkał na początku u ciotki na ul. Brzeskiej, jego matka mieszkała w Sochaczewie. Później zamieszkał u rodziców „Generała”. Matka „Generała” odeszła od zmysłów, udusiła swoją córeczkę.
[01:48:45] PRACA, boh. pracował w wolskich Zakładach Mechanicznych im. Nowotki, była to fabryka silników czołgowych.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Foksal 17, 00-372 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Foksal 17 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..