Zadrożny Bogusław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0730

9 lipca 2019, Warszawa

01:49:00

Bogusław Zadrożny (ur. 1927, Warszawa) opowiada o Warszawie okupacyjnej oraz fabryce na terenie warszawskiego getta, w której pracowała jego matka, a on stołował się. Obserwował tragiczną sytuację ludności żydowskiej i w swojej opowieści przywołuje drastyczne widoki, które pozostały w nim na całe życie. Pan Bogusław opisuje również wstąpienie do Szarych Szeregów, szkolenia w organizacji i aresztowanie podczas akcji wypisywania z kolegą niepodległościowych haseł na murach. Trafił w al. Szucha i na Pawiak, z którego razem z kolegą zostają wypuszczeni. Pan Bogusław opowiada o wybuchu Powstania Warszawskiego, walkach w Śródmieściu, tępieniu „gołębiarzy”, dramacie ludności cywilnej oraz swoim dwukrotnym zranieniu. Zdaje szczegółową relację z ucieczki wraz z kolegą z transportu do obozu jenieckiego, po której zatrzymali się u wuja w Sochaczewie, gdzie pan Bogusław wrócił do zdrowia. Po wojnie pracował w Zakładach im. Nowotki przy produkcji silników do czołgów.

Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) P1011619 [00:00:58] AUTOPREZENTACJA BOHATERA, ur. w Warszawie.
[00:01:15] OPIS DZIECIŃSTWA, boh. był jedynakiem, mieszał z rodzicami na Woli. Ojciec był tkaczem firanowym, pracował w fabryce. Matka posiadała umiejętności krawieckie, ale nie pracowała, dbała o dom. Dopiero po śmierci ojca w 1940 poszła do pracy jako sprzątaczka w fabryce, w której wcześniej pracował jej mąż. Fabryka mieściła się na terenie getta. Boh. mógł wchodzić przez getto do fabryki na obiad. Ukończył szkołę powszechną, później rozpoczął edukację w szkole zawodowej.
[00:03:09] SZARE SZEREGI, boh. wstąpił tam w 1942 r. Trafił na Pawiak i na Szucha.
[00:03:45] POWSTANIE WARSZAWSKIE, brał udział w powstaniu w zgrupowaniu Chrobry II, został ranny. Uciekł z transportu powstańców wziętych do niewoli i dotarł do rodziny w Sochaczewie, gdzie doczekał wyzwolenia.
[00:04:20] EDUKACJA, w 1945 zapisuje się do liceum, później zaczął studia na Politechnice.
[00:04:40] RODZICE BOH., ojciec Jerzy, matka Zofia.
[00:05:00] WYBUCH WOJNY, 6 września [1939] pieszo wraz z rodzicami udali się do Leszna pod Warszawą. Później wrócili do stolicy do mieszkania, które ocalało.
[00:06:06] LESZNO, tu rodzina zatrzymała się u brata matki, który był cukiernikiem i miał w Lesznie swoją cukiernię. Kiedy pierwsze odziały niemieckie zajęły miasto, udali się do wsi Kampinos. Kiedy przyjechał tam patrol niemiecki, boh. po raz pierwszy zobaczył Niemca.
[00:07:30] ŻYCIE W OKUPOWANEJ WARSZAWIE, sytuacja rodziny boh. bardzo się pogorszyła po śmierci ojca. Matka nie wyrzucała nawet obierek po ziemniakach. Sąsiadom powodziło się dobrze i czasem zapraszali boh. na posiłki.
[00:11:32] POWSTANIE W GETCIE, kobieta z dzieckiem wyskoczyła z 4 piętra. Niemiec złapał Żyda, który pod koszulą miał ziemniaki, wysypał je i kopnął każąc wracać do getta.
[00:12:46] WYWOŻONE ZWŁOKI, ciała wywożono na boisko „Skry”. Spod plandek, przykrywających ciała, wystawały nogi.
[00:13:49] BOISKO „SKRY”, zostało tam trochę materiałów wybuchowych po stanowiskach artylerii niemieckiej. Boh. z dziećmi zbierali proch w laskach, aby później się nim bawić. Tam kolega boh. odkopał malutką czaszkę i wziął ze sobą do domu.
[00:16:04] HISTORIA ŻYDÓW, po zamknięciu getta matka i boh. nie mogli już tamtędy chodzić. Sąsiad prowadził księgi meldunkowe, załatwiał mnóstwo „lewych” papierów. Zaproponował mamie, aby przyjęła do domu sublokatorkę. Mama przyjęła starszą kobietę, która niebawem, po otrzymaniu informacji o złapaniu boh. i umieszczeniu go na Pawiaku, od razu się wyprowadziła. Tydzień po jej wyprowadzce do matki przyszli szmalcownicy i pytali, „gdzie jest ta Żydówka”.
[00:20:36] POWSTANIE WARSZAWSKIE, w czasie powstania do zgrupowania boh. przyłączył się jakiś 10-12 letni chłopak. Później boh. dowiedział się, że był Żydem, którego koledzy ukrywali, aby nie znaleźli go Polacy.
[00:22:15] SZARE SZEREGI, do konspiracji zwerbował boh. kolega ze szkoły powszechniej (ten od znalezionej czaszki). Początki w organizacji, szkolenie ze specjalizacją w łączności, trening w obsługiwaniu telefonu i nauka alfabetu Morse’a. Zapoznanie się z bronią.
[00:24:46] BOH. ZŁAPANY PRZEZ NIEMCÓW, rok 1942, został złapany za „mały sabotaż”, tzn. pisanie na ulicach, rozlepianie ulotek.
[00:26:04] PSEUDONIM, boh. miał pseudonim „Kuna”. Geneza pseudonimu – gdy łowił ryby w Kampinosie, oswoił kunę.
[00:27:06] HASŁA PROPAGANDOWE, w momencie złapania przez Niemców boh. miał napisać na murze „niech żyje Polska”. Na akcje chodziły z nimi dziewczyny, które stawały na czatach i miały alarmować o pojawieniu się Niemców.
[00:28:25] ZATRZYMANIE, boh. i kolega nie zorientowali się, skąd nadeszli Niemcy, zostali złapani na gorącym uczynku, jak pisali hasła. Był 22 listopada i śnieg. Boh. zaczął narzekać na żołądek i Niemiec odprowadził go do ubikacji bez wcześniejszej rewizji. Tu boh. wyrzucił kredę i potem nic przy nich nie znaleźli.
[00:31:00] PRZESŁUCHANIE NA SZUCHA, boh. z kolegą tłumaczyli, że przyjechali do kolegi ojca, który jest kontrolerem w tramwajach, aby trochę dla rozrywki pojeździć tramwajem. Boh. rozchorował się na nieżyt żołądka i został umieszczony na kilka dni w szpitalu. Dzięki temu obaj uniknęli przesłuchań. Niemcy zwolnili chłopców i boh. wrócił do domu.
[00:34:29] HISTORIA SZWAGRA, który był Polakiem pracującym w ambasadzie amerykańskiej. Kiedy Niemcy wypowiedzieli wojnę Ameryce, internowano Amerykanów, a szwagier został aresztowany. Siedział na Pawiaku na oddziale dla internowanych nr 1 na parterze, a boh. na oddziale nr 2 . Polska służba więzienia dbała o młodych ludzi. Wysyłali ich do obierania kartofli lub sprzątania. Boh. sprzątał na oddziale, gdzie byli Amerykanie i widział się tam ze szwagrem.
[00:38:40] ROK 1942, największy terror w Warszawie, rozstrzeliwania na ulicach.
[00:42:33] WIGILIA NA PAWIAKU, boh. spędził Wigilię ‘42 na Pawiaku. W Wigilię zabrali na przesłuchanie jednego z więźniów. Późnym wieczorem wrzucili go pobitego do celi, niebawem umarł. Kolęda „Cicha Noc”. Na Wigilię dostali dwa ziemniaki w mundurkach i dwie łyżki kapusty kwaszonej. Boh. dostał paczkę od mamy, w której był chleb usmażony w tłuszczu, słoik smalcu, ususzony chleb na suchary oraz cukier. Nie miał noża, więc zrobił go z żebra, o które poprosił w kuchni podczas sprzątania.
[00:46:20] IZBA CHORYCH, widział chłopaka, który zszedł z łóżka i ze stolika obok ukradł cukier. Drugiej nocy już nie żył, ktoś go udusił.
[00:47:50] WYJŚCIE Z PAWIAKA, tramwaj i powrót do domu.
[00:48:26] HANDEL PAPIEROSAMI, boh. zaczął handlować papierosami, sprzedawał je w tramwajach, było to modne w tamtym czasie.
[00:49:10] EDUKACJA, boh. uczęszczał do szkoły ślusarsko mechanicznej.
[00:50:55] WYBUCH POWSTANIA, boh. poszedł na powstanie z granatem zaczepnym, kupił go od brata wujecznego, który z kolei nabył go na bazarze Kercelak. Na pięciu powstańców trzech było uzbrojonych. Punktem zbiórki była ulica Żelazna. Pierwszej nocy wybrany przez grupę dowódca poszedł nawiązać kontakt z innym odziałem. Boh. został wysłany, żeby z magazynu broni przenosić broń do wskazanego dowództwa. W nagrodę za akcję dostał broń z tego magazynu. Rozbicie niemieckiego samochodu.
[00:59:40] NSZ, na ostatnim piętrze domu kolejowego mieli swoje zgrupowanie członkowie Narodowych Sił Zbrojnych. Chcieli 1 sierpnia o świcie wyruszyć pieszo w kierunku Gór Świętokrzyskich, aby tam połączyć się z Brygadą Świętokrzyską, bez powodzenia.
[01:00:38] DZIAŁALNOŚĆ ULICZNA W POWSTANIU, na ulicach Chmielna i Żelazna polegała na ostrzeliwaniu Alej Jerozolimskich, kiedy przejeżdżały samochody. Z ul. Towarowej/Srebrnej ostrzeliwano kompleks warsztatów kolejowych i budynki Hartwiga. Jako łącznicy boh. z kolegami chodzili do WIG-u [Wojskowy Instytut Geograficzny] z meldunkami lub po jedzenie. Przy każdym przejściu byli ostrzeliwani z Dworca Głównego. Znaleźli w bunkrze laski dynamitu, które zabrali ze sobą. Podczas ostrzału boh. został trafiony w obcas buta.
[01:06:59] ODNIESIONE RANY, pierwszy incydent miał miejsce, kiedy dwa czołgi podjechały od strony ul. Towarowej i zaczął się ostrzał. Boh. dostał odłamkami w rękę. Podczas drugiego incydentu nastąpił ostrzał z granatników, podczas którego boh. dostał odłamkami w szyje, głowę i nogi.
[01:12:30] POBYT W SZPITALU, boh. trafił do szpitala podczas powstania. Miał bardzo dobre warunki, ponieważ szpital był dobrze wyposażony. Ewakuacja szpitala, kiedy zaczął się palić od dachu. Ranni byli zmuszeni wrócić do swoich jednostek.
[00:13:39] ŚMIERĆ DOWÓDCY, opis śmierci dowódcy placówki Mirosława Biernackiego „Generała”. Przebiegał z jednego budynku do drugiego, dostał strzał w serce. Boh. nie dawało spokoju, skąd snajper wypatrzył dowódcę.
[01:18:10] TRANSPORT JEŃCÓW I UCIECZKA BOH., po kapitulacji rannych powstańców odesłano do szpitala, skąd zabrano ich transportem dalej. W każdym wagonie był jeden Niemiec. Podczas przystanków we Włochach ludzie rzucili kilka pomidorów. Kiedy dojechali do Błonia, oficer zwołał wszystkich Niemców na początek pociągu i przez chwilę nie było straży. Przez wagony chodziła dziewczyna, szukała chłopaka lub brata. Powiedziała boh. i reszcie, że jest dziura, przez którą można uciec. Uciekli i nocowali w domu dziewczyny. Rano na bazarze spotkali jeszcze dwóch powstańców z ich wagonu.
[01:21:36] SOCHACZEW, po ucieczce z transportu trafili do Sochaczewa. Ruszyli do domu wuja boh. Boh. dowiedział się, że rano powieszono na rynku ośmiu powstańców. Do wujka do domu przychodziła pielęgniarka, która boh. opatrywała.
[01:26:40] NAJGORSZE WSPOMNIENIA: kobieta, która wyskoczyła z dzieckiem z okna i sanitariuszka leżąca na skrzyni z długimi blond włosami.
[01:31:19] KAPITULACJA POWSTANIA, przyniosła ulgę, że to już koniec walk.
[01:42:40] POWRÓT DO WARSZAWY, rozpoczęcie szkoły. Boh. zamieszkał na początku u ciotki na ul. Brzeskiej, jego matka mieszkała w Sochaczewie. Później zamieszkał u rodziców „Generała”. Matka „Generała” odeszła od zmysłów, udusiła swoją córeczkę.
[01:48:45] PRACA, boh. pracował w wolskich Zakładach Mechanicznych im. Nowotki, była to fabryka silników czołgowych. mehr...
weniger

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Film