Alfreda Magdziak z d. Kiciak (ur. 1926, Dubienka b/Bugiem) wychowywała się w rodzinie chłopskiej. Dzieciństwo i młodość spędziła na Wołyniu. Tam przeżyła tragiczne chwile – w czasie wojny z rąk UPA zginęli jej ojciec i siostra. Po wyzwoleniu, wraz z matką, zamieszkała na Zamojszczyźnie. W 1947 roku wyszła za mąż za Józefa Magdziaka z Dziekanowa. W tym samym roku opublikowała swój pierwszy wiersz (w „Rycerzu Niepokalanej”), ale pisać zaczęła jeszcze przed wojną. Od lat 60. publikowała swoje poezje w wielu tytułach prasowych, wydała też kilka samodzielnych tomików poezji. Zajmowała się chałupnictwem w Pamiątkarskiej Spółdzielni Pracy w Lublinie, prowadziła też punkt biblioteczny. Uprawiała też inne dziedziny tradycyjnej kultury ludowej – pisankarstwo i wycinankarstwo. Jest członkinią wielu organizacji i stowarzyszeń, m.in. Hrubieszowskiego Towarzystwa Regionalnego, Koła Gospodyń Wiejskich, Stowarzyszenia Twórców Ludowych, Sekcji Kultury Polskiego Stronnictwa Ludowego. Otrzymała liczne nagrody i odznaczenia, m.in. Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki (1974), Nagrodę Związku Literatów Polskich im. J. Czechowicza oraz Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1983). Mieszka w Zamościu.
mehr...
weniger
[00:00:30] Boh. urodziła się w Dubience nad Bugiem, wspomnienie walk Kościuszki.
[00:02:02] Przeprowadzka rodziny do wsi Bystraki, połączenie promowe z Dubienką.
[00:02:53] Przedstawienie sióstr: Stefanii, Ireny, Pauliny. Sytuacja materialna rodziny.
[00:03:26] Obowiązki dzieci, pomoc w gospodarstwie, szkoły w Bystrakach i Dubience.
[00:04:33] Granica na Bugu po wybuchu wojny – pas nadgraniczny, wysiedlenie ludności i zniszczenie nadgranicznych wsi: Binduga, Kładniów, Bystraki. Kontrola granicy od sowieckiej strony.
[00:05:38] Przesiedlenie rodziny w 1940 do pow. horochowskiego, wspomnienie zbrodni w kisielińskim kościele.
[00:06:28] 11 lipca 1943 – z rzezi w Kisielinie ocalała siostra Irena, która po dwóch dniach wróciła do domu. Członkowie rodziny, którzy zginęli podczas rzezi na Wołyniu: ojciec oraz siostry: Irena i Paulina.
[00:16:13] Ocalenie boh. – o świcie 29 sierpnia 1943 mama wyprowadziła krowę pod las. Siostra Stefania w tym czasie była już mężatką i mieszkała z mężem. Rodzina sypiała w stodole, nocna straż sąsiedzka w obliczu ukraińskiego zagrożenia. Napaść o świcie, otoczenie wsi przez napastników, którzy przyjechali z Twerdynia. Znalezienie ukrywających się dziewczynek przez uzbrojonego Ukraińca. Rozmowa ojca z Ukraińcami, ukrycie się boh. w ogrodzie. [+]
[00:19:55] Przyprowadzenie na podwórze sąsiada, niemowy. Znęcanie się nad rodziną i sąsiadem, boh. nie widziała mordu, ale go słyszała. Zakopanie ciał w zagrodzie dla gęsi. Załatwianie się jednego z Ukraińców w pobliżu leżącej w grządkach boh. [+]
[00:21:28] Boh. słyszała odgłosy rzezi dochodzące z innych zabudowań. Rodzina mieszkała w domu porzuconym przez niemieckiego osadnika, Wilhelma Petza, który przeniósł się na niemiecką stronę Bugu. [+]
[00:23:07] Boh. wydawało się, że słyszy głos siostry Stefy i jej zabójstwo. Krzyki przy domu Raczyńskich, boh. wydawało się też, że usłyszała głos mamy i strzały. [+]
[00:28:35] Wyjazd Ukraińców ze wsi. Boh. poszła w stronę wsi Zaturzec, w której stacjonowali Niemcy. Postawa Niemców wobec uciekinierów z rzezi, droga nocami przez spalone wsie: Rudnia i Żurawiec. Pomoc polskiej rodziny zmierzającej do Zaturzec. [+]
[00:30:30] Niemieckie transporty na szosie Łuck-Włodzimierz. Boh. dostała w niemieckim biurze zaświadczenie i chciała dostać się do ciotki mieszkającej w Bielinie k/Włodzimierza. Boh. wiedziała, że w okolicach Bielina działa polska partyzantka, bo jeździła tam z ojcem, który spotykał się z partyzantami. [+]
[00:34:35] Przyjazd grupy uciekinierów do Włodzimierza, nocleg u kobiety, u której mieszkał ukraiński policjant. Droga do Uściługa, spotkanie z Niemcem przy torach kolejowych. [+]
[00:36:08] Droga do Bielina, spotkanie z ciotką – reakcja na traumatyczne przeżycia, choroba boh. [+]
[00:38:40] U ciotki stołował się „Piotruś Mały” dowódca jednego z partyzanckich oddziałów. Przyjęcie do oddziału, ukończenie kursu sanitarnego zorganizowanego przez felczera, Żyda. Przysięga w oddziale, pseudonim „Irka” – zadania boh. [+]
[00:40:30] Powstanie 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK. Kwiecień 1944 – okrążenie lasów mosurskich przez Niemców, bombardowania. Rozbicie oddziałów partyzanckich, odwrót. Boh. z grupą partyzantów ukrywała się w lesie. [+]
[00:41:00] Zestrzelenie niemieckiego samolotu w okolicach Bielina. [+]
[00:42:42] Bombardowania Bielina, ciotka z rodziną uciekła do Uściługa. Spotkanie z ciotką.
[00:44:06] Denuncjacja partyzantów, którzy ukrywali się w Uściługu. Przestroga wuja – boh. dopiero w latach 70. przyznała się do akowskiej przeszłości. [+]
[00:45:44] Boh. chciała przedostać się do Dubienki, bród na Bugu w okolicach Zosina – przejście przez „zieloną granicę”. [+]
[00:47:45] Droga z Horodła do Dubienki przez nadbużańskie wsie, otrzymana pomoc, niemiecka straż graniczna. [+]
[00:49:36] Dotarcie do Dubienki, przyjście do domu babci na ul. Zakałużną. Spotkanie z mamą i rodziną siostry. [+]
[00:57:56] Historie ocalenia członków rodziny: siostra ukrywała się w stodole sąsiada Ukraińca, potem dotarła do Zaturzec. Mama schowała się w łanie prosa pod lasem, potem pomogła jej polsko-ukraińska rodzina Wawrynowiczów, spotkanie z zięciem (Marcelem Radeckim), który schował się na drzewie. Pobyt mamy i szwagra w schronie u Wawrynowiczów. Żona, Ukrainka, rozgłosiła we wsi, że jej mąż, Polak, też zginął. Wyjazd, droga rodziny do Dubienki. Spotkanie w domu babci Pauliny w 1944 r. [+]
[01:02:48] Walki o Dubienkę, wyzwolenie 22 lipca 1944. Rodzina ukrywała się we wsi Mateuszowo. Walki na linii Bugu, natarcie wojsk radzieckich. Przejście żołnierzy Dywizji Kościuszkowskiej przez most pontonowy, powitanie polskich żołnierzy. Przemówienie gen. Berlinga do żołnierzy. Wymarsz wojska na Chełm i Lublin. [+]
[01:04:16] Sytuacja w Dubience po wyzwoleniu – przedwojenny burmistrz rozpoczął urzędowanie, pobyt wojsk radzieckich w miasteczku.
[01:07:55] Wysiedlenia Ukraińców na Ziemie Odzyskane, walki z UPA w Bieszczadach. Wyjazd wielu rodzin ukraińskich z okolic Dubienki na Wołyń. Mama i boh. zajęły gospodarstwo po Ukraińcach we wsi Zagórnik, siostra z mężem zamieszkali we wsi Tuchanie. Nadzieje na powrót do Bystrak. Poniemieckie bunkry w Zagórniku, mogiła poległych żołnierzy radzieckich.
[01:11:00] Boh. pisała pamiętnik od 1939 r., ten pamiętnik zaginął, ale boh. odtworzyła go ze wspomnień. Regularne pisanie od 1945 r. Twórczość poetycka – impresje na temat ważnych wydarzeń w życiu boh., nadbużańskiej przyrody. Debiut poetycki w Rycerzu Niepokalanej w 1947 r., inne pisma, w których drukowano wiersze boh.
[01:13:17] Ślub z Józefem Magdziakiem w styczniu 1947. Mąż lata wojny spędził w niemieckiej niewoli. Wspomnienie zmarłego męża – jego pasje, charakter, kultura osobista, zamiłowania muzyczne: gra w orkiestrach. Szczęśliwe pożycie małżeńskie.
[01:14:05] Mąż pochodził z Zamościa, jego ojciec był przed wojną w Stanach Zjednoczonych, po powrocie kupił ziemię w Zagórniku.
[01:15:30] Stan domu zajętego przez mamę i boh. w Zagórniku. Pomoc babci z Dubienki. Praca u miejscowych gospodarzy. Początki gospodarstwa.
[01:16:08] Odejście Niemców z Zagórnika – zabieranie inwentarza żywego, żywności i ziarna na siew.
[01:20:26] Rodzice męża utrzymywali kontakt z synem będącym w niewoli. Zakopanie za stodołą jego ubrań, książek, roweru. Po ślubie boh. zamieszkała u teściów w Lipnikach. Wykształcenie męża: ukończył rachunkowość rolną w Polanowicach, praca w gospodarstwie doświadczalnym w Dziekanowie k/Hrubieszowa. Porzucenie pracy i zatrudnienie w zamojskiej Fabryce Mebli, ponieważ była tam orkiestra dęta, w której mąż grał na klarnecie.
[01:25:25] Przeprowadzka z Dziekanowa do Sitańca. We wsi mieszkali potomkowie osadników niemieckich. Budowa domu w Sitańcu. Edukacja dzieci, wyższe wykształcenie. Rodzina w czasach obecnych.
[01:27:25] Boh. pisała wiersze i zajmowała się twórczością ludową: wieńce, pająki, hafty, wycinanki. O boh. pisano w prasie. Samowystarczalność wsi, produkcja przedmiotów codziennego użytku, sprzętów domowych.
[01:30:50] Boh. należała do Koła Gospodyń Wiejskich. Dzięki pisarzowi Zbigniewowi Jakubikowi dowiedziała się o Stowarzyszeniu Twórców Ludowych i została jego członkinią. Pierwszy tomik poezji wydany w 1976 r.
[01:33:00] Traktowanie twórców kultury w czasach PRL-u. Spotkania autorskie w szkołach, zakładach pracy, udział w festiwalach. Dyplomy za pracę twórczą i pracę społeczną.
[01:33:45] Sprzedaż domu w Sitańcu i przeprowadzka do Zamościa.
[01:35:55] Dorobek twórczy – kilka tysięcy wierszy opublikowanych w ośmiu tomikach, antologiach, czasopismach. Dyplomy, medale, odznaczenia kombatanckie.
[01:37:43] Pamiętniki boh. – 43 bruliony na temat rodziny, ale też polityki, gospodarki, życia społecznego. Boh. pisze do dnia dzisiejszego i opisze wizytę ekipy z Instytutu Pileckiego.
[01:39:04] Zapisywanie snów. Niemal co noc od osiemnastu lat boh. śni się zmarły mąż – podwójne życie boh. [+]
[01:42:03] Tematyka wierszy: przyroda, samotność. Zapisywanie porzekadeł, przysłów. Wycinki z z czasopism – opublikowane wiersze, artykuły.
[01:43:45] Boh. recytuje swój wiersz o Wołyniu.
[01:45:00] Relacja o zbrodni, której boh. była świadkiem, ukazała się w kilku książkach.
[01:46:35] Włodzimierz Dębski skomponował muzykę do kilku wierszy boh. – wykonanie na koncercie w Zamościu. Obrazy Włodzimierza Dębskiego przedstawiające kościół w Kisielinie.
[01:47:00] Relacja boh. w czasopiśmie „Historia”.
[01:53:30] Powstanie w Zamościu Stowarzyszenia Upamiętniania Polaków Pomordowanych na Wołyniu – jedną z cel zamojskiej Rotundy poświęcono upamiętnieniu ofiar z Wołynia. Urna z ziemią wołyńską. Poświęcenie krypty Wołyniaków – boh. odczytała podczas uroczystości swój wiersz. Boh. czyta wiersz.
[01:56:28] 1939 – radio na słuchawki było w domu najbogatszego gospodarza – wiadomość o wybuchu wojny. Pojawienie się we wsi uciekinierów z terenów objętych działaniami wojennymi. Przeprawa promowa na Bugu: samochody osobowe, ciężarówki, bryczki. Ucieczka w drugą stronę po wkroczeniu Armii Czerwonej.
[01:59:20] Wysiedlenia ludności z pasa nadgranicznego w 1940 r. Kwaterowanie żołnierzy sowieckich w chałupach. W gospodarstwie rodziców boh. zatrzymało się kilkunastu czerwonoarmistów – ich broń, umundurowanie – wrażenia boh. Jeden ze starszych żołnierzy zaprzyjaźnił się z ojcem, byłym Legionistą, walczącym pod dowództwem Piłsudskiego i Hallera.
[02:01:30] Ojciec był z Piłsudskim pod Kijowem. Powrót z wojny w niebieskim, hallerowskim, szynelu. Udział w walkach nad Stochodem. Ojciec był strzelcem – zlikwidowanie punktu nieprzyjacielskiego ostrzału na kopule cerkwi.
[koniec samodzielnej narracji, początek wywiadu - świadek odpowiada na pytania]
[02:04:22] Kwaterowanie czerwonoarmistów w domu boh. na przełomie 1939 i 1940 r., jeden z żołnierzy opowiadał o biedzie w Związku Radzieckim, o głodzie, i poczęstował boh. kostką cukru – ojciec pokazał mu pudełko z cukrem. [+]
[02:05:32] Kradzież dokonywana przez czerwonoarmistów – z domu zniknęły nożyce, brzytwa, wieczne pióro. Ojciec dogonił oddział i odebrał rzeczy. [+]
[02:06:05] Wysiedlenie mieszkańców nadbużańskich wsi – możliwość zabrania dobytku bez ograniczeń, transport furmankami.
[02:11:00] Po wybuchu wojny niemiecko-rosyjskiej wielu mieszkańców wsi Bystraki wróciło nad Bug – jako budulec do odbudowy domów posłużyło drewno, z którego Rosjanie budowali bunkry. Ojciec z zięciem byli w Bystrakach i zgromadzili budulec na dom. Początki mordów na Wołyniu, pojedyncze zdarzenia. Nasilanie się ukraińskiego terroru. Rodzina chciała uciekać i gromadzono zapasy na drogę. Ciotka pożyczyła konia i furmankę, rzekomo na jeden dzień, ale zapakowała się i uciekła z rodziną do Dubienki. [+]
[02:14:20] Spotkanie mamy z siostrą w Dubience, odebranie konia i furmanki. Sprzedaż zaprzęgu, zakup odzieży i żywności.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..