Irena Sinkiewicz z d. Znojek (ur. 1933, Chęciny) mieszkała wraz z rodziną w jednym domu z żydowską rodziną. Pani Irena opowiada o ludności żydowskiej, która w czasie okupacji niemieckiej zniknęła za ogrodzeniem getta. Wspomina żydowskie dzieci, które trafiały do domu pani Ireny, planowały ucieczkę, ale nie mogły jej zrealizować. Pani Irena pamięta pacyfikację miasteczka, partyzantów i ich akcję, ale „zniknięcie” Żydów i wywiezienie ich do Treblinki było końcem jej dzieciństwa. Pani Irena opisuje życie w czasie okupacji, sytuacje związane z wkroczeniem wojsk rosyjskich oraz gwałty na kobietach dokonywane zarówno przez żołnierzy radzieckich, jak i Kałmuków będących w armii niemieckiej.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) [00:00:00] rodzina matki (Bitnerowie) przybyła do Polski jako koloniści. Boh. do 20 roku życia mieszkała w Chęcinach, ul. Radkowska. Sąsiedzi Żydzi. Przyjaźń z dziećmi żydowskimi, dobre sąsiedzkie stosunki.
[00:02:00] ojciec sąsiadów Aaron, mama Tołbe, dwoje dzieci: chorowita córka Pesuł/Peseł i syn. Bliskie sąsiedztwo, dzieliła ich sień. Dom dziadka zbudowany pod częściowy wynajem.
[00:04:00] dziadek pracował z żydowskiej garbarni, zabawy z wnukami właściciela, bardzo dobre stosunki.
[00:06:00] babcia przyrządzała żydowskie przysmaki. Nie wszystkie rodziny tak mieszkały. Były trzy domy na podwórku, mieszkali tam Polacy.
[00:08:00] sąsiad Aaron był rzeźnikiem, pracował do szabasu, zaczynał w sobotę o północy. Pomoc sąsiedzka.
[00:09:00] na tej ulicy mieszkało wiele rodzin żydowskich, m.in. świetny szewc. Pod kościołem była gęsiarnia, przy rynku sklep żydowski, drogi, lody w prezencie od wuja.
[00:12:00] sąsiedztwo do momentu powstania getta. Początek wojny – ogłoszenie urzędnika z bębenkiem, żeby zaklejać szyby paskami papieru – koniec sierpnia 1939 r. Wybuch wojny: huki, wybuch – bomba przeciwlotnicza za szkołą przy ul. Gałęskiej.
[00:15:00] brak kontaktów z sąsiadami po zabraniu ich do getta, remont ich mieszkania i przeprowadzka tam rodziny boh. Przyjęcie rodzin wysiedleńców z Kalisza, Poznania.
[00:16:25] – w domu rodziny pani Ireny zamieszkuje matka z córką z Chojnic. Nie podpisały „zgody na współpracę” [volkslisty?], zostały wysiedlone. To była starsza pani, Litwinka, żona polskiego inżyniera leśnika Mrozowskiego, który zmarł przed wybuchem wojny, a syn wojskowy zginął w Katyniu. Obie panie mieszkały z rodziną boh. w starym mieszkaniu do końca wojny, potem wróciły do Chojnic. Ich dom był zniszczony i rozgrabiony.
[00:23:00] ojciec oprócz pracy w garbarni uprawia pole, chowa zwierzęta: kury, dwie kozy. Żyd wyjadający jedzenie dla zwierząt. Przerażenie ojca. Tak było kilka razy: rodzice dawali chleb, kaszę. Uciekinierzy z getta (4-5 osób) chowają się w piecu żydowskiej łaźni miejskiej (mykwie), wieczorami przychodzili po jedzenie.
[00:27:00] dzieci odkrywają kryjówkę Żydów, donos. Żydzi nie przeżyli. Za pomoc Żydom groziła śmierć.
[00:30:00] kontakty z Żydami, którzy wychodzili z getta, zabawy z dziećmi. Wizyta dwóch dziewczynek z Łodzi, wspólne jedzenie bobu w snopkach zboża. Następnego dnia wyprowadzono Żydów z getta, dziwna cisza, milczenie, nawoływania boh. „Marsz na śmierć”. Najstraszniejsze przeżycie z dzieciństwa. „człowiek prowadzi człowieka na śmierć”.
[00:34:00] pożydowskie domy zasiedlają polskie rodziny. Dziadkowie boh. dostali mieszkanie w szkole pożydowskiej (duże i zimne). Trudności z opałem. Węgiel kupowany na wiadra. Chłopi kradną drzewo z lasu. Dziadkowie ubożeją. Dziadek umiera na zapalenie płuc w 1942.
[00:38:00] dziadek marzł, grzał plecy. Świeże mleko dojone przez babcię.
[00:40:00] rodzina Bitnerów pochodziła z Niemiec, dwaj bracia kowale osiedlili się, zimą jeździli po dworach, kuli wozy, konie, ogrodzenia. Końskie, Janów – tam mieli domy. Prababcia z domu Langer. Kowalstwo przechodziło z ojca na syna.
[00:43:00] dziadek boh. był kowalem, pracował w odlewni koneckiej [w Końskich]. Nie zgodził się na współpracę z Niemcami, musiał wyjechać do Niemiec do pracy. Mógł zabrać dzieci – dwóch synów z drugiego małżeństwa. Był tam do końca wojny. Wrócił do domu po wojnie i do pracy w odlewni.
[00:46:00] z pierwszego małżeństwa dwie córki: mama boh. Genowefa i siostra Irena. Mama pracowała w Chęcinach jako pomoc domowa w żydowskiej rodzinie – ojciec się nią nie opiekował. To była rodzina właściciela garbarni, w której pracował ojciec boh. Jan Znojek. Pobrali się, miała 20 lat.
[00:48:00] rodzice mieli sześcioro dzieci, dwoje umarło w czasie okupacji.
[00:48:00] w czasie okupacji Niemcy zabierają kontyngent. Kolczykowanie świń, oszukiwanie Niemców, dzięki temu dwa razy w roku mają świniobicie. Niebezpieczne wędzenie boczku. Niezapomniana kiszka ziemniaczana. Współpraca sąsiedzka.
[00:51:00] partyzanci – boh. zbyt mała, żeby być wtajemniczoną. Tajne gazetki. Dyżury strażackie w remizie – inwigilacja przez tajniaka, szpicla p. Kaletę, który uciekł z żoną przed frontem.
[00:54:00] rano, kiedy dzieci szły do szkoły – człowiek leżący na rynku nago – Żyd, który chciał dać partyzantom złoto, które zostawił na przechowanie. Zastrzelony przez „bandytów”.
[00:56:00] 2 czerwca 1945 r., rodzice wyprowadzeni na rynek, dzieci zostają w domu. Ojciec był w grupie wywiezionej do Puław do budowy fortyfikacji. Wracał boso.
[00:59:00] rodzeństwo: siostra Teresa (młodsza o trzy lata), brat urodzony w 1939 r. – matka ze strachu po bombie straciła pokarm, brat umarł z niedożywienia w 1941 r. Dr Busza.
[01:03:00] druga siostra urodzona po wyzwoleniu. Mama często choruje na anginy ropne. Zapalenie płuc, kuracja bańkami. Siostrzyczka umiera.
[01:06:00] koniec wojny, strzelanie na rynku, partyzanci wiwatują. W szkole niemieckiej nie świętowano. W 1940 pierwsza klasa. Ster, liczydła, zeszyt w linię, pisanie ołówkiem, kałamarz w trzeciej klasie. Nauka tabliczki mnożenia (srogi p. Weizetel), bicie po rękach.
[01:09:00] łapanka niemiecka: wywożenie do pracy w Niemczech. Wprowadzanie Niemców w błąd.
[01:12:00] bieda w czasie okupacji. Dzieci zostawione przez rodziców zabranych na przymusowe roboty. Placki ziemniaczane zamiast kanapek, zamiana na drugie śniadanie. Powszechna wszawica. Ropiejące krosty na głowie, czapki. Swetry z wełny drzewnej noszone do szkoły. Bielizna flanelowa zimą, płócienna latem. Własny wyrób ubrań. Buty z drewna, pończochy wełniane robione na drutach. Ludzie wysiedlani sprzedawali „miejskie” ubrania za jedzenie.
[01:18:00] Rosjanie w 1945 r. kradną kury, ukręcają głowy kurom, mama musiała im je ugotować. Strach przed Rosjanami, gwałty. Wygnali rodzinę z domu, żeby mieć kwaterę. Spali z pielęgniarkami w jednym łóżku. [+]
[01:21:00] wysiedlona sąsiadka, p. Zosia, dostała pracę. Rosjanie kwaterowali niedługo, zmieniali się. Pożar stodół w Chęcinach, gdy przechodzili Rosjanie. Na zamku w Chęcinach byli Niemcy. Niemcy uciekają przed Rosjanami. Niemcy rozjeżdżają ludzi czołgami.[+]
[01:23:00] Kałmucy z armii niemieckiej spalili Gałęzice – wieś partyzancką [19 września 1944]. Kobiety i bydło pędzili w stronę Chęcin, gwałty. Ciała zamordowanych kobiet pod murem cmentarza – zrobili to Kałmucy z niemieckiej armii.[+]
[01:25:00] mama musi kopać fortyfikacje i mosty. Pilnowali ich Węgrzy – namawiali do powolnej pracy. Uciekła. Boh. nosiła mamie jedzenie w bańce, chleb ze smalcem i czarną kawę.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..