Andrzej Paczkowski (ur. 1940, Warszawa) wspomina okupację widzianą z perspektywy małego dziecka. Opowiada o ojcu, więzionym w Auschwitz i Dachau, zamordowanym w Mauthausen-Gusen. Przytacza historie członków bliskiej rodziny m.in. z Powstania Warszawskiego, Zieleniaka, rzezi Ochoty. Opisuje życie po wojnie w zrujnowanej Warszawie i wychowanie w socjalistycznej szkole. Mówi też o wuju, któremu wojna zniszczyła psychikę i który zginął śmiercią samóbójczą.
Streszczenie relacji (UWAGA: czasy wg plików oryginalnych, a nie zmontowanej relacji!) C0001 [00:00:30] DOM RODZINNY, opis życia dziadka (Franciszek Paczkowski). Prawdopodobnie był w carskim wojsku. Przedsiębiorczy człowiek, miał wspólnika pana Gajnego. Założył z nim fabrykę z uszczelkami „Parma”
[00:07:35] RODZICE, jak rodzice się poznali. Matka zostawiła swojego chłopaka dla ojca pana Andrzeja, były chłopak matki popełnił samobójstwo z rozpaczy. Ojciec prowadził fabrykę po swoim ojcu. Opis aktu sprzedaży, majątku rodzinnego
[00:14:02] WYBUCH WOJNY, ojciec trafił do wojska – artyleria przeciwlotnicza, obsługiwał działa w Warszawie (obecny Och-Teatr)
WARSZAWY [00:14:38] KAPITULACJA WARSZAWY. Ojciec powraca do domu (do cioci Mani). Przeprowadzka na ul. Bandurskiego (obecnie Sabały)
[00:15:17] ULICA SABAŁY, historia nazwy
[00:16:35] PRZEPROWADZKI, ciągłe przeprowadzki rodziny
[00:17:50] ŻYCIE PODCZAS OKUPACJI. Ojcu i jego braciom groziła praca przymusowa w Niemczech. Pan Gajny (wspólnik) dzięki znajomościom załatwił pracę na Podskarbińskiej u Austriaków
[00:19:35] ZBLIŻAJĄCY SIĘ FRONT. Firma z Podskarbińskiej przenosi się do Austrii bądź w inne miejsce. Ojciec rozpoczyna pracę w fabryce Szpotańskiego (prawdopodobnie silniki)
[00:22:02] WYBUCH POWSTANIA WARSZAWSKIEGO. Brat mamy i siostra mamy brali udział w Powstaniu
[00:22:35] WYSIEDLANIE MIESZKAŃCÓW WARSZAWY. Wysiedlenia z Witolina przez Niemców. Mężczyzn wraz z ojcem zabrali osobno, a kobiety, w tym matkę z rodzeństwem pana Andrzeja, oraz osoby starsze przepędzili do koszar wojskowych na 11 listopada
[00:24:04] OPIS KOSZAR. Kobiety z dziećmi i osoby starsze pod koszarami, a mężczyźni za płotem koszar
[00:24:17] KOMUNIKACJA PRZEZ PŁOT KOSZAR. Dzieci podają liściki, 4-letni pan Andrzej odbiera liścik od ojca. Na bibułce od papierosa jest napisane: „Nie martw się, niedługo wrócę”
[00:25:05] POWRÓT KOBIET Z KOSZAR. Wszystkie kobiety wracają do domów, o tacie nie ma żadnej wiadomości do końca wojny. Zajęcia kobiet
[00:26:40] WEJŚCIE ROSJAN, OSWOBODZENIE PRAGI. Schronienie podczas ostrzału w piwnicy u sąsiada p. Grabula. Babcia z panem Andrzejem przez murowany płot idzie po zupę pomidorową
C0002 [00:00:21] OSTRZAŁ, pocisk uderza w miejsce, gdzie przebywają - nikt nie zostaje ranny
[00:02:17] HISTORIA BIMBRU, pijany żołnierz rosyjski chciał bimbru od matki pana Andrzeja, zmylony bańkami w domu wypija mocz, bo bańka była nocnikiem
[00:04:33] SPALONY CZOŁG, podczas pojedynku czołgów rosyjskiego i niemieckiego zostaje spalony czołg rosyjski, służy potem jako miejsce zabaw
[00:05:10] NOCNE BOMBOWCE, zabawy z kolegą
[00:06:50] OKRES BIEDY, ciężka sytuacja finansowa w domu, matka pracuje na Dworcu Zachodnim przy torach
[00:09:46] BABCIA, mieszkała na Ochocie z dwójką swoich dzieci, które brały udział w Powstaniu Warszawskim
[00:10:20] WUJOSTWO bierze udział w Powstaniu Warszawskim, wujek draśnięty kulą w głowę
[00:12:03] UPADEK POWSTANIA, EWAKUACJA LUDNOSCI OCHOTY
[00:12:48] NIEMIECKI MUNDUR WUJKA, zmęczony wujek wraca do domu w mundurze niemieckim i zasypia. Zaczyna się ewakuacja. Gdyby żołnierze zobaczyli go w tym mundurze, wszystkich by rozstrzelali. Babcia nie mogąc go dobudzić, pocięła na nim mundur i wepchała go do kanału wentylacyjnego
[00:13:52] ZIELENIAK, trafia tam babcia z ciocią Irenką i wujkiem Heńkiem. Stawiają ich pod ścianą, aby dokonać egzekucji. Łącznik odwołuje egzekucje. Zieleniak teraz. Ból pana Andrzeja, że miejsce nie jest należycie uczczone
[00:15:38] DALSZE LOSY BABCI I WUJOSTWA, przepędzeni do Pruszkowa. Wujek dostaje się do transportu do Oświęcimia
[00:16:30] PODRÓŻ WUJKA HEŃKA DO OŚWIĘCIMIA, wyłamanie desek w wagonie, stworzenie listy chętnych do skoku z wagonu. Na dachu wagonu obsługa z karabinami
[00:17:47] SKOK WUJKA, udany, ocalenie, powrót do matki
C0003 [00:00:32] POWRÓT WARSZAWIAKÓW DO ZNISZCZONEJ WARSZAWY, zajmowanie pustostanów
[00:01:19] WARUNKI MIESZKANIOWE, ulica Grójecka, w 3-pokojonym mieszkaniu mieszkały trzy rodziny. Mama zajęła się pracą, babcia sprzedawała warzywa na pl. Narutowicza
[00:03:08] MATKA, po urodzeniu syna mając pokarm karmiła dodatkowo nim swoją córkę. Z braku sił zmieniła pracę. Zauważona przez znajomego babci, dostała pracę sprzątaczki. Jej szef pan Glinka doceniał jej pracę, dzięki temu awansowała na starszą woźną, później do kadr wydziału rolnictwa. Bardzo dobra, pomocna kobieta
[00:10:04] LOSY PANA ANDRZEJA, opis sytuacji życiowej pana Andrzeja. Opiekowanie się młodszym rodzeństwem
[00:12:06] KONTUNUACJA LOSÓW WUJKA HEŃKA, wpadł w alkoholizm przez wydarzenia, jakie go dotknęły, próbował odebrać sobie życie. Wyskoczył z okna, nic mu się nie stało
[00:14:15] LOSY CIOCI IRENKI, wyjechała z narzeczonym wojskowym do Szczecina. Z zazdrości narzeczony ją zastrzelił
[00:17:34] KONTYNUACJA LOSÓW PANA ANDRZEJA, rozpoczęcie edukacji na ul. Raszyńskiej, wspomnienia o nauczycielach
[00:20:12] ODRA I SZKARLATYNA, opis sposobu wyleczenia choroby
[00:22:22] WYSIEDLENIE Z DOMU Z ROZKAZU ADMINISTRACJI, dom miał stać się własnością Partii, cała rodzina wraz z innymi trafia na ul. Waszyngtona
[00:22:50] opis osób zamieszkałych na ulicy Waszyngtona
C0004 [00:00:16] CIĘŻKIE WARUNKI NA MISZEWSKIEJ, rok 1945, nieprzyjemne scysje rodzinne. Pan Andrzej otrzymuje zabawkę od mamy, uszczypliwa ciocia komentuje, dochodzi do awantury
[00:02:50] INFORMACJE ZE SZWAJCARSKIEGO CZERWONEGO KRZYZA NA TEMAT OJCA, w dokumencie opisane losy ojca: był w Oświęcimiu, po czym trafił do Mauthausen, gdzie zginął
[00:05:42] OKOLICZNOŚCI ŚMIERCI OJCA, po powrocie z pracy do baraków brat ojca potyka się i upada, ojciec chce mu pomóc, obaj zostają pobici na śmierć
[00:06:50] KOMISARIAT NA GRÓJECKIEJ, komisariat jak więzienie. Zabawa kwiatami, a po drugiej stronie odgłos jęków więźniów
[00:08:58] ŚMIERĆ ŻOŁNIERZA, pan Andrzej widzi, jak auto przejeżdża kołami po głowie mężczyzny
[00:10:50] KONTYNUACJA LOSÓW PANA ANDRZEJA, jazda tramwajem do szkoły. Edukacja na ulicy Saskiej, lekcja wychowania fizycznego
[00:13:44] KOŚCIÓŁ, opis uczęszczania wojska do kościoła
[00:14:43] EDUKACJA PANA ANDRZEJA, szkoła, zajęcia, nauczyciele, pogadanki polityczne na apelach
[00:21:48] WAGARY, pływanie na krze, pan Andrzej wpada z kolegą w muł
[00:26:04] WYCZEKIWANIE KOMUNIZMU, jako 10-latek wyczekuje nadejścia komunizmu, aby mieć rower i piłkę
C0005 [00:00:24] WAGARY ODEBRANE JAKO ORGANIZACJA, koledzy pana Andrzeja, kolega Bruno
[00:04:17] SZKOŁA, kontynuacja. Nauka piosenek o Stalinie. Przedmioty szkolne
[00:08:35] WŁADYSŁAW GOMUŁKA, na ul. Saskiej zamieszkał Gomułka. Opis Gomułki i jego żony
[00:15:40] WUJEK MARIAN, po wojnie był w Legionach. Był na zesłaniu, po powrocie wrócił nie swój. Do dziś zakrwawiony mundur wujka jest u rodziny
[00:19:44] BABCIA, DZIADEK. Szmuglowanie, aby przetrwać. Aby uniknąć śmierci, babcia musiała całować buty żołnierza. Dziadek prawdopodobnie był w armii carskiej, przebywał w niewoli niemieckiej
[00:28:04] ZDOBYCIE ZAWODU ZAMIAST NAUKI W LICEUM. Ciężka sytuacja w domu
[00:29:00] TECHNIKUM TELEKOMUNIKACJI, egzamin z alfabetu Morse’a, tekst o Leninie
C0006 [00:00:45] TECHNIKUM BUDOWY TRAKTORÓW
[00:02:09] URSUS, pan Andrzej zdobywa doświadczenie w fabryce traktorów w Ursusie
[00:05:22] LOSY PO SZKOLE ŚREDNIEJ, chęć wyrwania się, plan pójścia do wojska
[00:07]20 WOJSKO, komisja poborowa, jeden z poborowych symuluje
[00:09:15] WODNE OCHOTNICZE POGOTOWIE RATUNKOWE (WOPR), pan Andrzej trafia do WOPR-u , przebieg szkoleń. Historia z granatem
[00:19:35] LOSY PO WOJSKU, pan Andrzej pracuje w Technicznej Obsłudze Samochodów (TOS) na ulicy Lubelskiej (także przez kilka lat przez wojskiem). Pracuje w warsztacie, nie odpowiada mu to. Przechodzi do biura projektów Hydroprojekt
[00:21:35] ODSZKODOWANIE ZA ŚMIERĆ OJCA, początkowo matka nie chciała zgłosić się po odszkodowanie, na koniec żadnego odszkodowania rodzina nie otrzymała
[00:23:30] POWSTANIE WARSZAWSKIE, w powstaniu brał udział jedynie wujek Heniek i ciocia Irena
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.