Zofia Zaremba (ur. 1936, Sienkiewiczówka k. Tarnopola – obecnie Ukraina) razem z rodziną została wywieziona w 1940 r. na Syberię. Podczas pobytu na zesłaniu zmarła jej młodsza siostra. Ona sama z matką i babcią opuściła wraz z armią polską („armią Andersa”) tereny ZSRR i przez Iran dotarła do Afryki, gdzie w polskim osiedlu w ówczesnej Tanganice (dziś Tanzania) spędziła kilka lat. Opowiada o szczegółach życia w osiedlu uchodźczym Kidugali, gdzie chodziła do szkoły, a jej matka była policjantką. W tym czasie ojciec walczył, m.in. pod Monte Cassino. Rodzina połączyła się w 1947 r. w Polsce Ludowej. Zamieszkali na „Ziemiach Odzyskanych” w gospodarstwie rolnym we wsi Zaleskie na Pomorzu. Tam pani Zofia skończyła edukację, potem pracowała jako nauczycielka.
[00:00:00] – autoprezentacja boh., przedstawienie rodziców i opis dzieciństwa.
[00:03:00] - wiejska Brygada Strzelecka w Sienkiewiczówce, której komendantem został ojciec boh.
[00:04:00] - narodowości w Sienkiewiczówce i poziom ich zamożności.
[00:05:00] - sobotnie zabawy we wsi, ojciec grał na skrzypcach.
[00:06:00] – wiadomość o rzekomej śmierci ojca.
[00:07:00] - ojciec boh. był kapralem, miał drużynę. Pisał pamiętnik, w którym opisywał wybuch granatu podczas pobytu w niewoli niemieckiej. Ojciec boh. omal wtedy nie zginął.
[00:08:00] - po wybuchu granatu ojciec boh. leżał w niemieckim szpitalu w Tomaszowie Lubelskim, który najpierw został przejęty przez Rosjan (ojciec trafił do niewoli rosyjskiej), a później odbili go Niemcy. Ojciec boh. spędził tam łącznie kilka miesięcy.
[00:00][0:08:30] - przeprawa ojca boh. „przez słynny most, na którym brano ludzi źle wyglądających” [okres po podziale Polski na część niemiecką i radziecką]. W drużynie ojca [najprawdopodobniej chodzi boh. o wiejską Brygadę Strzelecką], połowę stanowili Ukraińcy, był w niej jeden Żyd i Polacy.
[00:09:00] - szpitalem w Tomaszowie Lubelskim kierował dr Tomaszewski. Sale szpitalne stworzono w salach lekcyjnych dawnego gimnazjum. Ojciec boh. otrzymał od doktora zaświadczenie i po kilkumiesięcznym pobycie w szpitalu wrócił do domu.
[00:12:00] - deportacja 10 lutego 1940. Do domu zaczęli dobijać się banderowcy, którzy okazali się ludźmi z NKWD. Rodzina boh., inni Polacy i ludność ukraińska zostali saniami przetransportowani do pociągu, który ruszył spod Tarnopola. Zaryglowanymi wagonami ruszyli w podróż, która trwała 30 dni i 30 nocy. W wagonie boh. nikt nie zmarł, w innych tak.
[00:15:00] – dojechali do Kotłasu. Przesiadka do samochodów ciężarowych, później sań. Dojechali do posiołka Hop-Szor
[00:16:00] – praca ojca przy wyrębie drzewa w lesie w miejscowości Sawicz. Boh. po wojnie nie znalazła na żadnych mapach i rejestrach rosyjskich ani Hop-Szoru, ani Sawicza.
[00:19:00] – pobyt na Syberii. Nauki babci, śmierć i pogrzeb młodszej siostry. [+]
[00:21:00] - miłe wspomnienia z Syberii. Zesłani byli także Rosjanie negujący aktualne władze i zaprowadzone przez nich nowe warunki życia. Życie codzienne.
[00:23:00] - wyjście rodziny boh. z Syberii – podróż ciągniętymi przez ludzi saniami i piesza wędrówka na południe ZSRR.
[00:25:00] - życie codzienne na Syberii (cd). Wspomnienia boh. z Syberii są stworzone na podstawie wspomnień jej ojca i matki.
[00:27:00] - wyjście ojca z Syberii razem z innymi mężczyznami po ogłoszeniu amnestii. Podczas podróży trafili na stację kolejową, dalej pojechali pociągiem jako grupa Polaków.
[00:29:00] - ojciec nie wrócił do rodziny na Syberię (spotkali się ponownie w 1947 roku). Opis wyjazdu z Syberii kobiet i dzieci, w tym boh. oraz jej matki i babki. Odchodząc z Syberii kierowano się drogą, którą jechały auta.
[00:31:00] – dotarcie na południe ZSRR.
[00:32:00] – dotarcie do Persji (obecnie Iran), zachorowanie boh. na świnkę i pobyt w szpitalu w Teheranie. Odjazd do Afryki ostatnim transportem. Miejscowość, w której zamieszkały po przybyciu na miejsce - 100 km od Jomby. Matka została policjantką.
[00:33:45] - szczegółowy opis miejsca, w którym boh. mieszkała z matką i babcią na początku oraz domu, wybudowanego dla nich w późniejszym czasie.
[00:35:00] - radość z pobytu w Afryce, codzienne modlitwy i wyjścia do kościoła, w którym księdzem był Franciszek Maciaszek.
[00:36:00] - obok domu, w którym mieszkała boh., powstał internat dla uczniów z innych osiedli w Afryce, w których nie było szkoły. Pod koniec Kidugala - osiedle, w którym mieszkała boh. - miało około 1000 mieszkańców. Była tam szkoła podstawowa i liceum.
[00:37:00] – opis budynków na osiedlu, na którym boh. mieszkała w Afryce. Angielskie i niemieckie nagrobki na cmentarzu.
[00:39:00] - daty i miejsca, w których była przebywała w Afryce po wyjeździe z Teheranu: przyjazd do Kidugali – 1942, styczeń 1947 - wyjazd do Polski. Ojciec był w armii Andersa.
[00:40:00] - lokalizacja Kidugali – obecna Tanzania, dawniej pisano adres: Kidugala Jombe Tanganika. Komendantem policji był podoficer polski, który na wojnie stracił nogę, nazywał się Klewczon lub Krywczon. Na osiedlu mieszkało też dużo Ukraińców.
[00:42:00] - polską szkoła boh. w Afryce, jej wychowawczynią była pani Prasołowska. Opis wnętrza szkoły i budynków oraz stadionu do sportowych rozgrywek polsko-angielskich.
[00:43:00] - powstanie w Kidugali Związku Harcerstwa Polskiego. Boh. należała do zuchów i opisuje jedną z przygód podczas zdobywania sprawności harcerskich.
[00:45:00] - gliniane domy, wspólna kuchnia, obawy przed dzikimi zwierzętami, które przychodziły nocą pod domy w Kidugali.
[00:46:00] – chronologicznie przedstawienie przez boh. kolejnych etapów swojego życia: opuszczenie Syberii pod koniec 1941 r., przewiezienie do Teheranu, podróż samochodami do portu i statkiem do Dar es Salaam, następnie droga samochodami w stronę Jomby do Kidugali.
[00:47:30] – wizyta w Teheranie na cmentarzu polskim, groby zmarłych w Teheranie Polaków (groby usypane z muszli).
[00:49:00] – polskie osiedle Kidugala Jomba, jakość życia w tym miejscu.
[00:50:50] - Murzyni w Kidugali, którzy wykonywali prace porządkowe. Najważniejsze funkcje zarządcze w osiedlu pełnili Polacy.
[00:52:00] - zwierzęta, które boh. spotkała i przed którymi ją ostrzegano w Kidugali.
[00:56:00] - pierwsza Komunia boh., uroczyste wydarzenie w Kidugali, na które przyjechał biskup wojsk polskich.
[00:58:00] – pyt. o kultywowanie tradycji patriotycznych w czasie 5-letniego pobytu w Kidugali. Wdzięczność ludzi za możliwość opuszczenia Syberii i przyjęcia ich przez inne kraje. Pieśni patriotycznych uczono w szkole. Duże zgromadzenie patriotyczne na osiedlu nastąpiło po dotarciu wieści o polskim zwycięstwie pod Monte Cassino.
[00:59:00] - opis życia w Kidugali. Na osiedlu nie było alkoholu i nikt nie przeklinał.
[01:00:00] – podróż z Kidugali do Polski - przejazd samochodem do portu w Mombasie, gdzie przez półtora miesiąca oczekiwały na statek do Europy. Dalsza podróż przez Ocean Indyjski, Morze Czerwone, Kanał Sueski, Morze Śródziemne do portu w Genui we Włoszech. Dalsza podróż pociągiem przez Czechosłowację do Polski. W Dziedzicach zostali rozlokowani i każdy otrzymał dokument pozwalający na dalszą podróż.
[01:02:00] - ojciec boh. wrócił parę miesięcy przed żoną, córką i teściową, zamieszkał w Brzesku (woj. krakowskie) u swojego brata Franciszka. Tam pojechały kobiety.
[01:03:00] – opowieść o rodzinie brata ojca, także wywiezionej do ZSRR.
[01:03:00] – pobyt w Kidugali i próby nawiązania kontaktu z ojcem przez matkę boh. W Kidugali na tablicy osiedlowej pojawił się adres, na który można było napisać i liczyć na nawiązanie kontaktu z rodziną. Do spotkania w roku 1947 r. rodzice boh. mieli kontakt listowny.
[01:04:00] - losy braci ojca boh. i ich rodzin. Ojciec i młodszy brat dostali się do armii Andersa, starszy brat również próbował, udało mu się dostać do kościuszkowców.
[01:07:00] - pierwsze wrażenia boh. po przyjeździe w lipcu 1947 do Polski.
[01:08:00] - rozczarowanie sytuacją w Polsce i biedą, która dotknęła rodzinę. [+] Paczka z Czerwonego Krzyża.
[01:10:00] – poszukiwanie miejsca zamieszkania dla rodziny na Ziemiach Zachodnich. Karsibór. Ostatecznie znaleźli się we wsi Zaleskie. Opis gospodarstwa rolnego, w którym zamieszkali.
[01:12:00] – edukacja boh. w pobliskich miejscowościach (Słupsk i okolice).
[01:17:00] – miejsca pracy boh. i prowadzona przez nią organizacja harcerska.
[01:22:00] – rozpoczęcie w 1956 r. studiów matematycznych w Studium Nauczycielskim w Słupsku. Studia magisterskie.
[01:23:00] – emerytura boh. po 31 lat pracy, śpiewała mezzosopranem i była związana ze sztuką. Kariera zawodowa nauczyciela.
[01:25:00] - czas pobytu na Syberii był dla boh. przeżyciem najtrudniejszym i najstraszniejszym. [+]
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.