Warzecha Jarosław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1826

25 listopada 2022, Łódź

2:41

Jarosław Warzecha (ur. 1947, Kutno) studiował psychologię/pedagogikę w UW/UŁ, praca magisterska pod kier. prof. Aleksandra Kamińskiego. Związany z teatrem studenckim CYTRYNA oraz prasą ZSP. Dziennikarz, autor scenariuszy i książek biograficznych o Andrzeju Słowiku i Kornelu Morawieckim, a także książki o dziejach rozgłośni łódzkiej Polskiego Radia.

[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1947 r.
[00:00:27] W rodzinie matki zachowały się wspomnienia insurekcji warszawskiej, w której brał udział jeden z antenatów, z zawodu budowniczy. Przodek należał do partii Sierakowskiego, po upadku powstania uciekł z Warszawy do Długosiodła w Puszczy Kurpiowskiej, potem rodzina wróciła do Warszawy. W 1963 dziadek dziadka Jakub Dyl brał udział w powstaniu styczniowym. Po jego upadku zamieszkał w Długosiodle. Stąd dziadek ruszył na wojnę w 1914 r., gdy dostał się do niemieckiej niewoli wywieziono go pod francuską granicę. Po ucieczce wstąpił do Armii Hallera. Po wojnie zamieszkał w Kutnie i tam się ożenił.
[00:06:02] Dziadek ze strony ojca należał do Legionu Śląskiego, w 1914 r. składał przysięgę na rynku w Cieszynie. Legion włączono do II Brygady Legionów, w bitwie pod Kostiuchnówką dziadek został ranny i dostał się do niewoli. Potem brał udział w powstaniach śląskich. W 1939 r. razem z wujem Korzeniowskim szedł za postępującymi jednostkami niemieckimi i przecinał połączenia telefoniczne. Wuja złapano i rozstrzelano. Wuj Stanisław Nowicki, major WP, zastępca komendanta twierdzy Osowiec, po wojnie wrócił z Anglii i trafił do więzienia – jego wygląd po wypuszczeniu na wolność. W domu przy dzieciach nie rozmawiano o sprawach dotyczących dorosłych.
[00:09:40] Ojciec urodził się we Lwowie, babcia była nauczycielką na Śląsku Cieszyńskim, rodzina mieszkała w Rybniku. Podczas okupacji nie podpisano volkslisty i ojciec trafił do obozu pracy w Magdeburgu i pracował w fabryce Kruppa. Pod koniec wojny uciekł i wrócił do Polski. Dopiero po śmierci ojca w 1981 r. boh. dowiedział się, że przez pierwszy rok po powrocie był w oddziale partyzanckim w Beskidzie Wyspowym. Dowódca kazał mu odejść z oddziału i studiować, więc ojciec podjął studia na farmacji w Łodzi.
[00:12:10] Dziadek ze strony matki to Bronisław Dyl, ze strony ojca Józef Warzecha. Rozważania na temat wpływu przeszłości rodziny na boh. W domu mówiło się o zbrodni w Katyniu i boh. znał prawdę jako uczeń podstawówki. Wuj Nowicki był w Armii Andersa, po powrocie do kraju trafi do więzienia, z którego wyszedł w 1956 r. – efekt poszukiwania śladów wuja w Osowcu.
[00:15:36] Powody, dla których ojciec wybrał studia na Uniwersytecie Łódzkim. Boh. studiował na tej samej uczelni – spotkanie pracownika kwestury, który pamiętał ojca. Matka, złapana w czasie łapanki, również trafiła do fabryki Kruppa w Magdeburgu i tam rodzice się poznali. Matka uciekła z koleżanką i dziewczyny doszły do strefy amerykańskiej. Matka przez jakiś czas pracowała w komendzie obozu dla dipisów, namawiano ją na wyjazd do Stanów, ale wróciła do Polski. Rodzice spotkali się w Łodzi. Matka była studentką Szkoły Teatralnej, przerwała naukę, gdy boh. miał się urodzić.
[00:19:40] W czasie okupacji matka mieszkała w Kutnie, po łapance kobiety zgromadzono w hali, tu musiały rozebrać się do naga i stanąć przed niemiecką komisją. W czasie alianckich bombardowań zginęło wielu robotników magdeburskiej fabryki zbrojeniowej Kruppa. Matka dostawała od rodziny listy i paczki. Ojciec trafił do obozu pracy na początku okupacji, matka w 1942 r., rodzice poznali się w obozie.
[00:24:00] Dziadkowie Warzechowie znali pana Łukaniewicza, przedwojennego dyrektora Ubezpieczalni Społecznej i ojciec dostał mieszkanie w tzw. zusowskich blokach przy ul. Bednarskiej 24. Budynki wybudowano przed wojną i podzielono na część inteligencką i robotniczą. Sąsiadami byli m.in. Wojciech Marczewski, późniejszy reżyser, Maciej Sieński, dokumentalista, Joanna Szczerbicówna, aktorka, Michał Tadeusiewicz, profesor Politechniki Łódzkiej, Magdalena Tesławska, scenografka. Sąsiadami byli lekarze, adwokaci, inżynierowie. Rodzina boh. nie była biedna, w łazienkach były piecyki Siemensa do podgrzewania wody. Boh. chodził na lekcje gry na pianinie do mieszkania w części robotniczej.
[00:30:40] Boh. chodził do szkoły podstawowej nr 113 przy ul. Sanockiej, potem był uczniem VI LO przy ul. Podmiejskiej. W liceum część kadry stanowili nauczyciele sprzed wojny, geografii uczył pan Romanowski, polskiego Urbański, boh. był w klasie humanistycznej i uczył się łaciny.
[00:34:33] W 1967 r. boh. dostał się na psychologię w Warszawie. Po dwóch miesiącach przeniesiono go do Łodzi, ponieważ zarządzeniem Gomułki student z miasta, w którym była wyższa uczelnia i dany kierunek, nie mógł studiować w innym mieście. W 1968 studenci Wydziału Filozoficzno-Historycznego podjęli całonocny strajk i boh., student pierwszego roku, dołączył do nich. Wspomnienie aktywisty Szymczaka, późniejszego profesora. Na spotkaniu z młodzieżą byli m.in. prof. Amsterdamski, prof. Aleksander Kamiński. Wracając nad ranem do domu boh. widział robotnice jadące do fabryk.
[00:40:34] Na studiach były zajęcie polityczne, boh. powiedział Szymczakowi, że nie będzie na nie chodził – wezwanie na rozprawę przed sądem dziekańskim. Zachowanie dziekana prof. Bortnowskiego.
[00:44:10] Boh. i kolega Pawlak mieli kłopoty w studium wojskowym. Na Wydziale Historii byli koledzy z podwórka przy Bednarskiej, np. Stefan Kwaśniak, którego boh. spotkał w czasie strajku. Latem 1968 boh. był na obozie wojskowym. Studenci mieszkali w namiotach, a do koszar chodzono na posiłki – podsłuchana rozmowa żołnierzy.
[00:47:00] Podczas drugiego obozu boh. trafił do aresztu za odmowę wykonania rozkazu – relacje z dowódcą plutonu. Na poligonie dowódca wysłał boh. po granaty – incydent z majorem, po którym boh. aresztowano. Przed zatrzymaniem zdążył zapakować papierosy w nogawki spodni. W areszcie spotkał Majewskiego, chłopaka z łódzkich Bałut, który służył w wojsku od pięciu lat – jego przypadek. Aresztanci musieli rozbijać młotami betonowe słupy – interwencja Majewskiego w sprawie boh., który nosił okulary. Pewnego dnia Majewski zdobył „notatkę o ukaraniu” boh., czym spowodował jego wcześniejsze zwolnienie z aresztu. [+]
[00:56:25] Boh. na łódzkiej uczelni zetknął się z prof. Aleksandrem Kamińskim, szefem wydziału pedagogiki społecznej. Profesor wybrał grupę magistrantów, w tym boh. – nietypowa zachęta do napisania pracy magisterskiej, której tematem był teatr studencki.
[01:01:10] Boh. współpracował z teatrem Akademii Medycznej, po studiach wystawiono jego adaptację sztuki Gombrowicza „Biesiada u hrabiny Kotłubaj”, w przedstawieniu oprócz studentów grał aktor zawodowy Andrzej Fogiel. Praca asystenta reżysera filmu dla młodzieży.
[01:02:50] W czasach studenckich boh. był w redakcji „Dziennika akademickiego” – kłopoty z artykułem o praktykach studenckich. W 1973 r. boh. spotkał znajomego z gazety, który powiedział mu o konkursie w „Expressie Ilustrowanym” na stanowisko dziennikarza. Do konkursu przystąpiło 9 osób, na koniec został boh. i Grażyna Kompel. Boh. napisał reportaż o magazynie niedoręczonych przesyłek w Koluszkach i został zatrudniony na etacie w dziale miejskim – reakcja starszego kolegi Konrada Turowskiego. Boh. napisał artykuł o spółdzielczości pracy, który nie spodobał się w KW PZPR. Redaktor naczelny Marek Regel zaproponował odejście za porozumieniem stron.
[01:11:25] We wrześniu 1973 boh. podjął pracę w radiu – rozmowa z dyrektorem Pakułą i red. Edwardem Szustrem.
[01:14:30] Porównanie atmosfery w środowisku dziennikarzy prasowych, gdzie czuć było wpływy partii oraz środowisku dziennikarzy radiowych. Kolegami z pracy w radio byli m.in. byli akowcy Tadeusz Szewera i Edward Szuster, przedwojenny oficer Tadeusz Dobrzyński.
[01:16:00] Przed wizytą Gierka w Łodzi w „Ekspressie” przygotowano rubrykę „Nasze sprawy”, ale tytuł wydrukowano z literówką „nasze srawy”. Sytuacja w domu boh.
[01:17:50] W początkach pracy w radiu życzliwie odnosił się do boh. starszy kolega reportażysta Tadeusz Szewera. Atmosfera wśród pracowników rozgłośni. Po reformie administracyjnej do radia przyszedł Alfred Kusiak, były szef propagandy KW PZPR – propozycja reportażu o działaczce komunistycznej Władzie Bytomskiej. Boh. pojechał na nagranie z technikiem, koło domu Bytomskiej spotkał starszego mężczyznę, który znał rodzinę działaczki i miał o niej złe zdanie – przekazanie taśmy Kusiakowi. [+]
[01:26:55] Słuchowisko boh. „Zakład trzeciej kategorii” wygrało konkurs słuchowisk w Katowicach, jedną z nagród była emisja w rozgłośni ogólnopolskiej, a warunkiem cenzura dokonana w Łodzi. Akcja słuchowiska działa się w zakładzie fryzjerskim mieszczącym się w kamiennicy przeznaczonej do wyburzenia zamiast domu działacza partyjnego. Słuchowisko zostało zatrzymane przez cenzurę. Marian Maj, kolega z redakcji literackiej poszedł z taśmą do Alfreda Kusiaka, który interweniował w cenzurze ze skutkiem pozytywnym. [+]
[01:30:30] W rozgłośni pracowało dwóch ormowców, jednym był dozorca Florczak, drugim red. Krzysztof Turowski, który potem należał do Solidarności. W 1981 r. boh. studiował scenopisarstwo w szkole filmowej i był członkiem koła Solidarności „Kafel”, którego przewodniczącym był krytyk filmowy Andrzej Werner. Z boh. na roku byli: Marian Terlecki, Piotr Rachtan, Czesław Bielecki, Ilona Łepkowska, Piotr Cywiński.
[01:34:25] Przewodniczącym koła Solidarności w Polskim Radio był kierowca Zbigniew Kruk, jednym z działaczy Krzysztof Turowski. Naciski Kruka, by boh. przepisał się do radiowej Solidarności – po latach z dokumentów IPN boh. dowiedział się, że Kruk był tajnym współpracownikiem. Udział Turowskiego w zjeździe Solidarności. TW był Konrad Turowski, z którym boh. pracował w „Ekspressie Ilustrowanym”. Turowski zakładał Solidarność w RSW Prasa.
[01:38:35] Szefem redakcji literackiej był Jerzy Wilmański – jego poglądy i zachowanie po zwolnieniu boh. z pracy. Boh. drukował opowiadania satyryczne w „Karuzeli”, ale po zwolnieniu z radia nie chciano go tam zatrudnić. Jako członek ZAiKS dostawał tantiemy, które wypłacano raz na kwartał. Antoni Szram zatrudnił boh. w Muzeum Historii Miasta Łodzi, potem w Muzeum Kinematografii – reakcje Mieczysława Kuźmickiego na absencje boh. na pochodach pierwszomajowych.
[01:44:06] Po jubileuszu radia 12 grudnia 1981 boh. pojechał do rodziców i rano dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego. W poniedziałek w siedzibie rozgłośni byli funkcjonariusze SB – rozmowa z dyrektorem radia Wojciechem Ekiertem. Boh. i kilku innych osób, które wcześniej robiły program informacyjny dla zakładów pracy, przez pół roku nie wpuszczano do budynku. Boh. wszedł do radia w czerwcu 1982 – odmowa przyjęcia do realizacji słuchowiska Wojciecha Żukrowskiego, zwolnienie z pracy.
[01:48:00] W styczniu 1990 boh. stanął przed komisją Drawicza rozpatrującą sprawy dziennikarzy zwolnionych z pracy z powodów politycznych – przywrócenie do pracy. Dyrektor Zbigniew Wojciechowski robił trudności, ale po interwencji szefa komisji boh. przywrócono. Z dokumentów IPN dowiedział się, że Wojciechowski był TW. Po przekształceniu radia w spółkę skarbu państwa pierwszym prezesem został Andrzej Berut, w stanie wojennym sekretarz partii. Zwolnienie i przywrócenie boh. po rozprawie w sądzie pracy.
[01:52:50] Boh. był prezesem Związku Zawodowego Dziennikarzy Radia i Telewizji. W czasach rządów SLD prezesem łódzkiego radia został były pracownik KW PZPR – strajk okupacyjny pracowników radia, cisza na antenie. Zmiany w radiu po 1995 r. – powstanie rozgłośni komercyjnych, wpływ konkurencji na radio publiczne.
[01:56:25] W czasach Gierka przy przebudowie ulicy zburzono kamienicę, by ominąć dom jednorodzinny dygnitarza partyjnego. Na kanwie tego zdarzenia boh. zrobił słuchowisko.
[01:57:30] 14 grudnia [1981] boh. poszedł do siedziby radia – rozmowa z dyrektorem Wojciechem Ekiertem. Ekiert zbierał materiały kompromitujące boh., m.in. donos Magdy Olczyk i Wojsława Rodackiego – TW Starskiego. Po przywróceniu do pracy boh. miał wgląd w swoją teczkę i była w niej druga teczka z donosami. Ojciec Rodackiego był portierem, do pracy w radio przeszedł, jak kilku innych portierów, po likwidacji UB.
[02:02:48] Boh. jako dziennikarz radiowy przeprowadzał wywiady m.in. z: Kazimierzem Leskim „Bradlem” – pytanie o mundur używany przez Leskiego w pracach wywiadowczych. Rozmawiał z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, który przyjechał do Łodzi pociągiem, Janem Karskim, który pokazał jednocentówkę od prezydenta Roosevelta. Rozmawiał także z ks. Franciszkiem Studzińskim, kapelanem pod Monte Cassino, wspomnianym przez Wańkowicza – sceny z bitwy. Boh. przeprowadzał wywiady z Antonim Hedą „Szarym”, który opowiadał o swoim aresztowaniu i internowaniu w stanie wojennym. Zofia Rysiówna brała udział w uwolnieniu Jana Karskiego, potem była więźniarką Ravensbrück. Jej brat był kurierem w czasie okupacji.
[02:14:50] Boh. był autorem słuchowisk „Akcja N”, „Katastrofa w Gibraltarze”, „Ostatni rozkaz”, „Rozmowa sezonowa”. Napisał kilka książek, m.in. o Andrzeju Słowiku, Kornelu Morawieckim, który w początkach kariery nie był antykomunistą – jego życie na warszawskiej Pradze, praca we Wrocławiu, życie rodzinne. Boh. nie zgodził się na poprawki naniesione na etapie składu i książka zamówiona przez NCK nie ukazała się.
[02:29:10] Nagrania wywiadów powinny być w archiwum Polskiego Radia. Obecny prezes rozgłośni łódzkiej był kiedyś dyrektorem Izby Skarbowej, potem prezesem TBS w Zduńskiej Woli – jego kompetencje, wymiana kadry. Boh. napisał książkę o historii łódzkiego radia.
[02:34:18] Wspomnienie prof. Aleksandra Kamińskiego – pojęcie lumpenelity prof. Anny Pawełczyńskiej. Nacisk prof. na wagę wychowania w domu. Przy okazji zainteresowania Yoshiho Umedą boh. poznał prof. Konrada Jażdżewskiego. Wrażenia Umedy po przyjeździe w latach 60. z Japonii do Łodzi.
mehr...
weniger

Śreniowski Józef

Saramonowicz Wojciech

Instytut Pileckiego

Film