Władysława Zbrońska z d. Pszonka (ur. 1949, Hałuszczyńce) pochodzi ze wsi pod Tarnopolem (obecnie Ukraina). W 1957 roku przyjechała z rodzicami na Dolny Śląsk. Absolwentka technikum ogrodniczego. Żona Wincentego Klemensa Zbrońskiego – dendrologa. Księgowa w spółdzielni inwalidów. Po aresztowaniu męża 22.02.1982 jedna z najaktywniejszych postaci w budowie struktur podziemnej „Solidarności” w Łodzi, kurier do TKK w Gdańsku. Organizatorka kolportażu i pomocy ludziom podziemia oraz represjonowanym. Związana z grupą Marka Edelmana, Jerzego Dłużniewskiego i Ryszarda Kostrzewy. Założycielka Księgarni Niezależnej w Łodzi przy Piotrkowskiej 202, działaczka społeczna.
[00:00:13] Ur. w 1949 r. koło Tarnopola w ZSRR, dzisiejsza Ukraina. Przeprowadzka rodziny do Polski w październiku 1957 r. Początek nauki w szkole, gnębienie przez ukraińskich rówieśników: „Polka idzie”. Trudna nauka rosyjskiego. Powtarzanie pierwszej klasy w Polsce ze względu na młodszą siostrę, 7-letnia podstawówka.
[00:02:50] Wymordowanie większości rodziny mamy przez Rosjan w łagrach. Polski język w domu rodzinnym. Rodzina osiadła na Kresach od pokoleń, majątek ziemski i kamieniołom. Zniszczenie aktów własności przez mamę w latach 80. Zbigniew Rzeszotarski.
[00:07:00] Po konfiskacie majątku ojciec pracował w kołchozie w ZSRR, w Polsce był traktorzystą, mama zajmowała się domem i dziećmi. Dobre dzieciństwo w Polsce. Dyrektorka szkoły wspominała życie między okupacją radziecką a niemiecką, szykanowanie jej przez aparatczyków partyjnych.
[00:10:25] Dalsza nauka w ogrodniczej szkole zawodowej w Głogowie i technikum w Aleksandrowie Kujawskim. Poznanie męża Klimka Zbrońskiego, ślub. Dziadek męża był ziemianinem na Lubelszczyźnie. Praca Klimka przy tworzeniu terenów zielonych w Głogowie, potem w Lidze Ochrony Przyrody w Łodzi. Boh. pracowała w łódzkich młynach, spółdzielni inwalidów niewidomych (do 1989), potem w spółce wydającej książki drugiego obiegu do 2002 r.
[00:14:24] Rodzina Sułkowskich z ul. Uniwersyteckiej: Bronisława, mama Witolda i Ewy znała ojca Klimka. Rozpoczęcie podziemnej współpracy drukarskiej ok. 1977 r., zdobywanie materiałów. Działalność Klimka w związku branżowym – załoga odmówiła przystąpienia do „S”. Aresztowanie Zbrońskiego jako przewodniczącego związków branżowych, nie „S”. [+] Historia znajomego prokuratora.
[00:18:30] Klimek Zbroński zatrudniony w Zakładzie Zadrzewień Zieleni i Rekultywacji Ligi Ochrony Przyrody, Oddział w Łodzi, kontakty z łódzką „S”. Roznoszenie ulotek po śmierci syna [Piotra] Zenobii Łukasiewicz pod koniec lat 70. Współpraca z Tomaszem Filipczakiem, Stefanem Ignaczakiem, Markiem Edelmanem.
[00:20:25] Wprowadzenie stanu wojennego – Anna Sułkowska poprosiła o poinformowanie Warszawy (Kuroń, Romaszewscy) o aresztowaniu Witolda [Sułkowskiego], wyłączone telefony. Poszukiwanie działającego telefonu, droga przez zaśnieżone miasto. Nocne (12-13 grudnia) krążenie autem po mieście, zbieranie informacji: Piotr Budziarek, Róża Hetman-Budziarek, Barbara Śreniowska, aresztowani Tomasz Filipczak i Stefan Ignaczak (żona Halina), aresztowany Wojciech Jeśman pobił milicjanta. Poszukiwanie Jerzego Dłużniewskiego, szefa „S” Zakładów Przemysłu Bawełnianego im. Juliana Marchlewskiego w Łodzi.
[00:26:12] Wydawanie pisma „Solidarność z Gdańskiem. Pismo niezależnego ruchu związkowego”: Wojciech Skłodkowski, Jerzy Dłużniewski, Tomasz Filipczak, Witold Sułkowski. Pseudonim Dłużniewskiego „Jawor”. Powstanie MKS (Międzyzakładowy Komitet Strajkowy): Dłużniewski, Skłodkowski, Ewa Błaszczyk, Klimek. Mieszkania-kryjówki na Retkini, zaangażowanie osób niewidomych do kolportażu.
[00:30:20] Rewizja i aresztowanie Ewy Błaszczyk i Zbrońskiego, obrońcy: mec. Sindlewski, Kern, Maurer, Szczepaniak. Więzienie w Potulicach, kontakty z działaczami z Pomorza. Pomoc „S” z Gdańska. Wybite zęby w czasie przesłuchania Klimka, bezpłatna pomoc mieszkańców Bydgoszczy.
[00:34:03] Nieliczna grupa opozycyjna w Łodzi, zastraszeni ludzie. Pomocni sąsiedzi boh. Kolportaż bibuły przez boh. w spółdzielni inwalidów: „Solidarność z Gdańskiem”, potem „Solidarność walcząca”, boh. woziła wydawnictwa podziemne do Gdańska, punkt przerzutowy dla kurierów z całej Polski. [+] Organizowanie przez Klimka pomocy ukrywającemu się Dłużniewskiemu.
[00:39:00] Łączność z Regionem Mazowsze – Anna Dodziuk. Warszawskie wydawnictwo „Wolumen”. Kolportaż bibuły z synem i pożyczonym od sąsiadów psem, rozpoznawanie ubeków po butach [+]. Śledzenie boh., pomoc zaprzyjaźnionego taksówkarza. Drukarz Waldemar Omieciński, drukowanie nocą w kotłowni Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego. Wspomnienia prof. Dunina.
[00:46:05] Wyjście Zbrońskiego z internowania, znajomości z Potulic: Zbigniew Dąbrowski, Ryszard Pusz. [+] Postawa dyrektora Andrzeja Kocika, naciski pracowników na zostawienie Zbrońskiego w pracy [+]. Wczasy rodzinne w Karwi. Założenie z kolegą prywatnej firmy „Chirurgia drzew”.
[00:50:10] Wyjście na wolność Jerzego Dłużniewskiego, utworzenie RKW. Współpracownik Jan Sobczak, mechanik z zakładów Marchlewskiego. Postawa Klimka wobec Dłużniewskiego. Pomocny Marek Edelman. [+]
[00:54:27] Pomocna dr Lipska. Bliska współpraca Klimka z Dłużniewskim, kontakty zagraniczne: Piasecka- Johnson, dary od emigracji z Lyonu. Pomoc organizowana przez o. Stefana [Miecznikowskiego], pokazywanie realiów PRL cudzoziemcom pod okiem ubeków. [+]
[00:59:00] Tajne spotkanie Miecznikowskiego u Sułkowskich, oszukiwanie czatujących tajniaków, wożenie Dłużniewskiego na noszach i karetką. [+]
[01:00:30] Utworzenie Łódzkiej Księgarni Niezależnej (październik 1989) przy pl. Wolności, przez studentów prawa, pomoc Klimka. Michał Pałkowski i boh. prowadzili ją do końca istnienia, organizowanie spotkań z autorami, wystawy artystyczne. [+] Miejsce spotkań politycznych (Jan Karski, o. Kłoczowski, Jacek Kuroń). Specyficzny profil ŁKN: poezja współczesna, judaica, filozofia, militaria.
[01:07:50] W III RP Jerzy Dłużniewski został posłem, ochłodził kontakty. Odwiedziny u Dłużniewskiego w szpitalu [+]. Teczka boh. w IPN, spalone materiały. Donosicielka pracowniczka kadr w spółdzielni inwalidów.
[01:12:10] Henryk Oberle pracował w sklepie monopolowym. [Zbigniew] Bujak w II poł. lat 80. przyjeżdżał na szkolenia ogrodnicze do Klimka, praktyka w ogrodzie botanicznym. [+]
[01:14:30] Ryszard Kostrzewa rozdawał z żoną Bożeną dary dla potrzebujących. Jan Ślipek, współpracownik Dłużniewskiego. Wiesław Maciejewski działał w konspiracji, żył w ciągłym napięciu przed wpadką. [+]
[01:17:30] Bliscy znajomi: Maciej Maciejewski, Piotr Bikont. Przygotowanie w spółdzielni inwalidów ramek do druku dla studentów prawa. Duża pomoc niewidomych i niepełnosprawnych. [+]
[01:21:10] Podziemne zjazdy RKO w Łodzi w prywatnym mieszkaniu. Kontakty z francuskimi związkowcami kolejarzami – aktorzy Teatru Wielkiego zostali w Lyonie, współpracowali z o. Miecznikowskim. Leszek Góral doktorat pisany z pomocą Francuzów.
[01:26:41] Boh. ur. w Hałuszczyńcach k. Tarnopola, ojciec Włodzimierz Pszonka, mama Janina Bieniowska. W czasie II wojny rodzinę mamy (lekarzy) zamordowali Rosjanie w łagrze. Prowadzenie Polaków do łagrów pod radzieckimi bagnetami [+]. Rodzina mamy – nauczyciele, w XIX w. pradziadek boh. Stanisław Bieniowski był posłem na sejm w Wiedniu.
[01:30:15] Stryj boh. wyjechał z babcią w 1946 r. do Polski (Strzegom). Rodzice nie otrzymali zgody na wyjazd, otwarcie granic dla repatriantów w 1957 r. Początek edukacji boh. w radzieckiej szkole. Najlepsze oceny w szkole, kłopoty z nauką rosyjskiego.
[01:33:13] Przed wyjazdem do Polski: dom kuzynów we Lwowie tonący w różach. Sprzedaż domu, zakup motocykla Iż. Konfiskata majątku mamy, starania o rekompensatę.
[01:37:35] Aresztowanie Klimka 20 lutego 1982 r. jednocześnie z Dłużniewskim, Ewą Błaszczyk, Wojciechem Słodkowskim. Wyrok 1,5 roku dla Klimka, wyszedł 18 maja 1983 r. Moment aresztowania: 7 milicjantów, stos ulotek na wierzchu, rewizja. Przeszkolenie z zachowań opozycjonistów wobec milicji. Zegarek marki Atlantic. Syn informował sąsiadów o najściach milicji, przewoził bibułę do internowania.
[01:47:55] Bimber z suszonymi śliwkami. Świniobicie na rodzinnej działce. Wyjazd [Andrzeja] Czeczota do Ameryki – pożegnanie ze Stefanem Ignaczakiem w Katowicach, upici celnicy. Pamiątki po Czeczocie.
[01:51:56] Rysunki Czeczota z [Teki Suita Tańców Polskich]. Po wyjściu z internowania Filipczak je wydrukował – cały nakład skonfiskowany przez UB.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..