Pińkowski Edward

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1795

20 października 2022, Łódź

1:38

Edward Pińkowski (ur. 1948, Łódź) – technik energetyk. Pochodzi z łódzkiego środowiska robotniczego w Łodzi, z wielodzietnej rodziny. Technik w łódzkich fabrykach ZPDz BISTONA oraz w ZWO VERA. Jeden z poważniejszych liderów zakładowych „S”, działacz struktur ponadzakładowych, członek Prezydium Zarządu Regionu, założyciel struktur poziomych „S” w NFI. Po wprowadzeniu wstanu wojennego internowany w ZK w Łęczycy i Łowiczu. Zatrzymywany i bity przez SB w stanie wojennym.

[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1948 r. w Łodzi.
[00:00:20] W czasie okupacji ojciec był więziony w więzieniu na Radogoszczu, na trzy miesiące przed jego spaleniem został wykupiony przez sąsiadów Niemców z domu przy ul. Pomorskiej, którzy zrobili zbiórkę. Ojciec niechętnie mówił o czasach okupacji, jego dwaj bracia zostali zamordowani przez gestapo. Powody stosunku ojca do części rodziny mieszkającej na Stokach. Ojciec był zdunem, m.in. naprawiał kominki w pałacykach zajmowanych przez wojsko. W państwowym zakładzie ojciec zatrudnił się dopiero w latach 60. Matka nie pracowała zawodowo, ale zajmowała się piątką dzieci. Pewnego dnia ojciec wyszedł do pracy i nie wrócił, jego ciało znaleziono dopiero po kilku dniach. Nauki pobrane od ojca.
[00:06:40] Dziadkowie ze strony matki przeprowadzili się do Łodzi z Kujaw, ojciec pochodził z Wielkopolski. W czasie okupacji rodzina mieszkała na terenie getta, znajdowano tam złote monety, zegarki. W budynku przy ul. Zgierskiej były rozległe piwnice.
[00:09:25] Dwójka rodzeństwa urodziła się w czasie okupacji, ale dzieci zmarły. Żyje rodzeństwo urodzone po wojnie, poza bratem, który zmarł jako niemowlę. Boh. urodził się, gdy rodzina mieszkała przy ul. Tokarskiej. Lokalizacja Dzikich Pól. Boh. chodził do I klasy w szkole przy ul. Tokarskiej, do II klasy w szkole przy ul. Zuli Pacanowskiej – powody częstych zmiany szkół. Wspomnienie wojen między dzieciakami z różnych ulic. [Prowadzący o zmianach w łódzkiej administracji w 1956 i likwidacji dzielnicy Staromiejskiej]. Przeludnienie w łódzkich szkołach. Po skończeniu podstawówki boh. utrzymywał kontakt z dwoma kolegami, jednym z nich był Zbigniew Blania.
[00:16:55] Rywalizacja między ulicami – po świętach walczono na kije z poobcinanych choinek. Boh. należał do grupy z „Parku Śledzia” – przeciwnicy i sojusznicy. Grupa z Limanki. Boh. chodził ze starszym bratem i jego kolegami z pracy.
[00:20:35] Boh. poszedł do szkoły zawodowej maszyn biurowych, potem do technikum wieczorowego – okoliczności zapisania się do szkoły. Po skończeniu zawodówki boh. podjął pracę mechanika maszyn biurowych. Po ślubie zamieszkał na Julianowie. Propozycja pracy w prywatnym zakładzie – liczne podróże służbowe. Właściciel nie chciał dać boh. urlopu na przygotowanie się do matury – odejście z pracy.
[00:26:40] Boh. zetknął się z wydawnictwami niezależnymi – wiedza o Katyniu i działaniach Armii Krajowej. Przed egzaminem maturalnym wychowawca radził, by boh. nie podchodził do egzaminu. Nauczyciel historii w technikum należał do partii i boh. podpuszczano, by zadawał mu niewygodne pytania. Po skończeniu technikum boh. zdawał na Politechnikę, ale powiedziano mu, że i tak nie skończy studiów.
[00:32:20] Boh. skończył Technikum Energetyczne i podjął pracę w budującej się „Bistonie”. Z powodu uciążliwego dojazdu zrezygnował i zatrudnił się w zakładach „Vera”. Nabór do „Very” w 1976 r. i szkolenia z najnowszych technik klimatyzacji – porównanie technologii szwedzkiej i polskiej. Przyszli pracownicy „Very” mieli praktyki w różnych zakładach. Wiele osób przyszło z fabryki „Wiosna Ludów”. Zakłady „Vera” wybudowano za pieniądze pracowników – część wypłaty potrącano na spłatę zaciągniętego kredytu. W latach 90. boh. miał wgląd w papiery bankowe dotyczące kredytu „Very”. Gdy zakład likwidowano był zdania, że pracownicy mogliby go przejąć. Antagonizmy między pracownikami dziewiarni i wykończalni – różnice wynagrodzeń. Służby techniczne były związane z wykończalnią.
[00:40:35] Dyrektor Wysocki pracował w zakładach „Vera” od ich powstania do końca lat 90., kiedy przewodniczącym Rady Nadzorczej został Marek Czekalski, szef łódzkiej Unii Demokratycznej. Boh. należał do Solidarności – relacje z dyrektorem Wysockim, sprawy wynagrodzeń pracowników i kadry kierowniczej.
[00:42:45] W stanie wojennym początkowo internowano boh. i Jana Sosnowskiego, a potem jeszcze Włodzimierza Woźniaka. Komisarzem zakładu był płk Zając. Przyczyny zwolnienia Edwarda Owczarka, którego bronił dyrektor Wysocki. Owczarek został internowany w obozie wojskowym, gdy go wypuszczono władze partyjne naciskały, by nie przyjmowano go z powrotem do pracy, ale dyrektor Wysocki przyjął Owczarka. Wspomnienie spotkań z Owczarkiem w czasie strajków w Polsce latem 1980 r. Wcześniejsze próby utworzenia wolnego związku zawodowego.
[00:46:37] Kadra w zakładach „Vera” – dyrektor ds. technicznych przyszedł z „Wiosny Ludów”, dyrektor ds. produkcji nie należał do partii. Po pracy konspirujący koledzy spotykali się na polach koło zakładu – rozmowy o wolnych związkach zawodowych. Powstanie Solidarności w zakładzie we wrześniu 1980. Jan Sosnowski współpracował z KOR i zaproponował spotkanie z jego działaczami. Wizyta Jacka Kuronia w zakładach „Vera”. Spotkania z Bogdanem Lisem.
[00:52:44] Po założeniu Solidarności związek dostał gablotę, w której zamieszczano informacje. Po miesiącu do związku należało ok. 70% załogi, także z młodej kadry kierowniczej.
[00:54:30] Moment powstania Solidarności w zakładach „Vera” – zebranie założycielskie prowadził kierownik magazynu. Głosowanie na członków Komitetu Założycielskiego – wybór boh., przewodniczącym KZ został kierownik prowadzący spotkanie. Pogadanki historyczne organizowane przez niego dla pracowników. Próba zamiany przewodniczącego KZ, który ulegał dyrekcji zakładu – spotkanie z Antonim Chylińskim. Wybór boh. na przewodniczącego.
[01:00:44] Udział w akcjach organizowanych przez Region i załatwianie spraw istotnych dla pracowników zakładu – podwyżka płac. Sytuacja finansowa zakładu. Propozycja jednego z kierowników, by drukować obrazy o tematyce religijnej, które bardzo dobrze się sprzedawały. Dyrektor Wysocki był lektorem KW PZPR, ale miał brata księdza. Powody spotkań w gabinecie dyrektora.
[01:05:30] CRZZ liczył niewielu członków, wiele osób się wypisało, ale nie zapisali się do Solidarności. Powstanie i działania komisji związkowych – czynny udział młodej kadry kierowniczej. Duże poparcie pracowników dla działań Solidarności. Reakcja na wydarzenia bydgoskie [1981] – gotowość strajkowa.
[01:09:00] Boh. brał udział w strajku w zakładach im. Marchlewskiego. Próby wprowadzenia do regionu młodych inżynierów z „Very” jako doradców. Gdy powstało Centrum Informacyjno-Kulturalne Solidarności przy zakładach im. Marchlewskiego, „Vera” była szóstym zakładem zakładem pracy, który tam przystąpił. W Centrum wyświetlano filmy zakazane przez władze. Za kontakty z Centrum odpowiadał Jan Sosnowski.
[01:11:30] Praca boh. w dziale technicznym. [Prowadzący o osobach przyjeżdżających do Centrum]. Wiele osób przychodziło na projekcje filmów. Część składek zbieranych w zakładach „Vera” przeznaczano na dofinansowanie Centrum. Znajomości boh. z działaczami z „Elektromontażu”.
[01:14:04] Na miesiąc przed wprowadzeniem stanu wojennego Krzysztof Doryń, komendant ORMO w zakładach „Vera”, powiedział, że na Brusie są zgrupowania milicji i wojska. Doryń mówił o planowanej akcji wymierzonej w Solidarność, poprosił o spotkanie z przewodniczącym Regionu Andrzejem Słowikiem – jego reakcja. Zabezpieczenie funduszy związku i maszyn do pisania. [+]
[01:19:05] Przed 13 grudnia [1981] boh. dwa razy zaproszono na spotkanie partyjne, co nie spodobało się kolegom z Solidarności. Nowym sekretarzem POP w zakładzie był Zdzisław Krukowski – zmiany w partii, propozycje współpracy. Do zakładu często przyjeżdżał I Sekretarz KW PZPR. Zerwanie zebrania w mleczarni okręgowej – Andrzej Ostoja-Owsiany przywołał boh. do porządku.
[01:24:40] W tym czasie żona zajmowała się córką Anią. 12 grudnia 1981 boh. był z rodziną u matki przy ul. Zgierskiej. Gdy wieczorem wrócono do domu, przyszło tam dwóch mundurowych milicjantów, którzy zabrali boh. pod pretekstem pożaru w zakładzie. Rada, by boh. zabrał papierosy. Boh. miał w marynarce kartki na żywność zbierane na wypadek strajku. Po jakimś czasie, już w ośrodku internowania, boh. wyrzucił ukrywane kartki. Gdy zabierano boh., z tyłu w maluchu siedziało czterech zatrzymanych. Na komisariacie boh. kazano czekać w ubikacji, okazało się, że w sąsiedniej kabinie siedział Antoni Chyliński. Po jakimś czasie zatrzymanych wyprowadzono – odmowa podpisania lojalki. Niektórzy z tajniaków na komisariacie mówili po rosyjsku. [Prowadzący o swoich doświadczeniach z zatrzymania w tym samym dniu]. [+]
[01:33:02] Jednego z zatrzymanych zabrano z samochodu, ponieważ dostał ataku. [Prowadzący o dziewczynie, której w czasie transportu zabrano rajstopy]. Pobyt w ośrodku internowania w Łęczycy, warunki w celach. W Wigilię boh. przeniesiono do innej celi i tam spotkał Antoniego Chylińskiego, który w czasach stalinowskich był więziony i skazany na karę śmierci.
[01:36:05] Przygotowania do wyborów. Wspomnienie rozmowy z bratem, który także działał w Solidarności – podziały w związku.
więcej...
mniej

Śreniowski Józef

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film