Ryszard Szor (ur. 1952, Łódź) opisuje środowisko sąsiedzkie, doświadczenia szkolne, aspiracje do środowiska inteligenckiego i własną drogę do środowiska robotniczego. Opowiada, jak trafił do Świadków Jehowy, jak potem związał się ze środowiskiem taternickim oraz z kręgami opozycyjnymi i podziemnej „Solidarności” w stanie wojennym. Przywołuje swoje doświadczenia na studiach w Niemczech, gdzie w Heidelbergu ukończył socjologię.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1952 r. w Łodzi. [00:00:15] Przynależność do Świadków Jehowy jako przejaw buntu – aresztowania za odmowę służby wojskowej. Niektórzy poznani tam ludzie działali potem w środowiskach KOR-u.
[00:01:26] W latach 70. boh. został członkiem klubu wysokogórskiego – zetknięcie ze środowiskiem inteligenckim. Boh. poznał m.in. Andrzeja Boruckiego, Waldemara Mirosławskiego, Bogdana Maca, Michalskiego. Postać Macieja Mackiewicza.
[00:04:20] Boh. poznał Jana i Wojciecha Hemplów – nawiązanie kontaktów z łódzkimi strukturami KOR i Tomaszem Filipczakiem. Wspomnienie Krzysztofa Ostromęckiego i jego śmierci w Kaliszu niedługo przed wprowadzeniem stanu wojennego.
[00:07:00] Boh. brał udział w akcjach ulotkowych. Okoliczności odbioru ulotek z mieszkania Tomasza Filipczaka, z którego na chwilę wyszli ubecy. Wspomnienie odbioru ulotek z kina „Halka”, w którym pracował Filipczak – boh. w towarzystwie Pawła Bukowczyka odebrał je z kasy podczas seansu „Amarcordu” i zainteresowany filmem wszedł na widownię – ucieczka z kina. Boh. jeździł po bibułę do Warszawy autem prof. Bukowczyka – znajomość z profesorem. Wśród przywiezionych książek była m.in. „Mała Apokalipsa” Konwickiego [+]. Ważną postacią w środowisku był Wojciech Słodkowski.
[00:12:18] W latach 70. boh. poznał m.in. Ewę i Jacka Bierezinów, Zdzisława Jaskułę – przenikanie się środowisk. Znajomość z Bohdanem Korzeniewskim i jego żoną Anną Kuligowską-Korzeniewską. Po wprowadzeniu stanu wojennego wielu działaczy internowano. O wprowadzeniu stanu wojennego powiedział boh. Maciej Maciejewski. Wspomnienie kina „Solidarność” – prelekcje Macieja Maciejewskiego.
[00:14:45] W stanie wojennym Maciej Maciejewski dostał wezwanie do wojska, Wojciecha Słodkowskiego internowano – odtwarzanie struktur razem z Wiesławem Maciejewskim „Stefanem”. W 1982 r. zaczęto wydawać „Biuletyn Łódzki” – znajomość z Anną Kacprzak, która miała w domu nielegalną drukarnię. Po stanie wojennym boh. wstąpił do Aeroklubu Łódzkiego i skakał ze spadochronem, skakała też Anna Kacprzak – jej postać. Przy drukowaniu pomagał Bogdan Lubera.
[00:19:06] Akcja ulotkowa z udziałem Anna Kacprzak – konieczność założenia kominiarki, przebieg akcji. Milicjanci mieli punkty obserwacyjne na dachach wysokich budynków i mogli robić zdjęcia. Ostatnia akcja ulotkowa miała miejsce w 1988 r. Rodzina Hemplów nie chciała, by Jan Hempel brał udział w niebezpiecznych akcjach. Wojciech Hempel organizował szkolenia poligraficzne i zajmował się kolportażem wydawnictw niezależnych. Wiadomo było, że w mieszkaniu Hemplów jest podsłuch i ważne informacje pisano na kartkach.
[00:23:25] W latach 80. boh. pracował w firmie zajmującej się myciem okien w wysokich budynkach i remontami trudno dostępnych obiektów, np. kominów – dobre zarobki. W 1984 podjął studia na Uniwersytecie Łódzkim. W 1988 wyjechał z Polski do Hamburga, gdzie mieszkał znajomy, z którym współpracowano w stanie wojennym – farby drukarskie z Niemiec w puszkach na wołowinę. Utrudnienie Polakom wyjazdów z Niemiec do innych krajów. Boh. wrócił do Polski, ale wcześniej nawiązał kontakty z niemieckim uczelniami, ponieważ chciał tam podjąć studia. Warunki podjęcia studiów w Niemczech – studenci z innych krajów. Boh. studiował politologię i pracował fizycznie. Kolega Oleg, Rosjanin, służył w KGB i uczył się polskiego, by potem pracować w Polsce.
[00:29:45] Boh. poznał w Niemczech Macieje Czapskiego i ściągnął go do Wurzburga. Czapski studiował na ASP w Gdańsku, z Polski wyjechał w 1988 r. i podobnie jak boh. nie mógł z Niemiec emigrować do innego kraju. Czapski studiował w Wurzburgu i Monachium – kontakty ze środowiskiem artystycznym, zapraszanie polskich twórców na festiwal filmowy – pokaz „Wron” Doroty Kędzierzawskiej. Kontakty z profesorami wurzburskich uczelni – wspólne imprezy po zakończeniu semestru i wyjazdy. Niemcy interesowali się sytuacją w Polsce – dary wysyłane w czasie stanu wojennego. Podczas manifestacji związanych z rozmieszczeniem rakiet atomowych Niemcy krzyczeli na swoich policjantów: „zomo”. Działalność w kółku literackim – zdziwienie, że Joseph Conrad był Polakiem.
[00:35:52] Boh. obronił pracę magisterską w 2000 r., jej tematem były przemiany w Polsce, a bazą materiały publikowane przez polskich socjologów, w tym Jadwigę Staniszkis. Boh. czytał polskie gazety i sympatyzował z Unią Wolności. Wspomnienie książki „Sens społeczeństwa” Norberta Bolza. Rozważania na temat współczesnych mediów.
[00:40:32] Po 2000 r. boh. wrócił do Polski, ale nie znalazł pracy i wyjechał do Bolzano, gdzie w fabryce przyczep zajmował się kontaktami z fabrykami w Polsce. W zakładzie produkowano przyczepy z napędem własnym, które mogły poruszać się w górach. Wspomnienie festiwalu jazzowego z udziałem Paolo Fresu. Polonię w Bolzano stanowili ludzie, którzy wyjechali z Polski z powodu braku pracy, we Włoszech byli bezdomni, nie uczyli się języka i żyli z pomocy społecznej. Boh. badając środowisko spędził jedną noc pod mostem w Bolzano. Podobną grupę młodych Polaków spotkał w Berlinie [+]. Po ukończeniu studiów boh. proponowano pisanie doktoratu na uczelni w Wurzburgu – współczesna sytuacja naukowców w Niemczech wg Bolza.
[00:47:34] Zapóźnienie Polski – przesunięcie w cyklu cywilizacyjnym opisane w pracy Jadwigi Staniszkis. Boh. studiował w Niemczech w latach 1993-2000, gdy wrócił do Polski nie mógł znaleźć pracy. [Prowadzący o kongresie socjologów w Rzeszowie i koledze-socjologu, który miał firmę dezynsekcyjną – jego referat na kongresie dotyczący Solidarności w latach 1980-81 i pod koniec lat 80]. Opinia Stanisława Michalkiewicza o Solidarności pod koniec lat 80., wpływach partii i SB. Rola Okrągłego Stołu. Rozważania na temat polskich elit politycznych, które nie realizowały racji stanu. Opinia na temat tygodnika „Polityka” i jego infantylizacji.
[00:52:50] Boh. mieszkając w Niemczech nie wstydził się bycia Polakiem. W Wurzburgu było silne środowisko pronazistowskie. Boh. i Maciej Czapski odwiedzając wurzburskie knajpy trafili na barkę, która okazała się być lokalem tylko dla Niemców.
[00:55:35] Komercjalizacja polskiego społeczeństwa. Wyjazdy ludzi nauki z Polski – sytuacja w kraju w latach 90. Opinia na temat współczesnego polskiego życia politycznego – wrogowie zamiast opozycji. Na uczelniach niemieckich pozyskiwano studentów z krajów byłego bloku wschodniego do współpracy – namawianie boh. do zniemczenia nazwiska. Kolega z Rosji, Oleg, w czasach jelcynowskich przywoził dokumenty z rosyjskich archiwów. Boh. poznał w Niemczech rosyjskich Żydów, którzy wyjechali z ZSRR w ramach akcji „Most”. Dziewczyna boh. przeprawiała się nielegalnie wraz z grupą Żydów przez Nysę Łużycką. Spotkanie z Żydami z Odessy, którzy znali polską literaturę i muzykę.
[01:01:27] Ocena lat 90. w Polsce – zmarnowana szansa na dobre kontakty z zachodem i wschodem. Rok 1995 był rokiem polskim w Niemczech, udział Karla Dedeciusa, który znał prof. Bukowczyka.
[01:03:45] Działalność środowisk pronazistowskich w Niemczech – boh. pracował u starszej Niemki, która w czasie wojny należała do Bund Deutscher Mädel. Chlebodawczyni dostawała zaproszenia na zjazdy SS-manów. Opinia na temat niemieckiego nacjonalizmu – poglądy młodych Niemców. Wspomnienie wystawy na temat zbrodni Wehrmachtu na terenach wschodnich, głównie Ukrainy i Białorusi – syndrom wyparcia. Powody, dla których boh. nie chciał zostać w Niemczech. Zmiany w środowiskach inteligenckich po 2000 roku – izolacja środowisk wg prof. Bolza. Na kursie włoskiego w Bolzano boh. spotkał aktora Norberta Bodinusa, który w latach 70. grywał u przebywającego na emigracji Kazimierza Dejmka.
[01:09:25] Zmiany w mentalności Polaków i na scenie politycznej – zachowanie polityków polskich i tych z zachodniej Europy. Rządy zachodnie traktują opozycję jak część układu politycznego – traktowanie opozycji w Polsce, infantylizacja życia politycznego.
[01:11:48] Poglądy polskich znajomych – przykład Wyszkowskiego. Opinia na temat środowiska aktorskiego i jednostronnych ocen życia politycznego. Przywołanie rozmów Holoubka i Konwickiego na temat teatru w Polsce – pojęcie impotencji emocjonalnej. Zderzenie boh. z „teatrem krzyku”, współczesne środki wyrazu w teatrze – wspomnienie przedstawienia „Hamleta” z własnym tekstem aktorów.
[01:16:00] Obserwacje boh. poczynione w temacie obiektywizmu. Zmiany życia towarzyskiego od lat 80. – nieufność i hermetyzacja środowisk. Zadania dla współczesnych socjologów. Obserwacja lekarza, który zauważył, że gdy lekarze myją ręce, spada śmiertelność wśród pacjentów – reakcja środowiska. Poglądy Whiteheda. Wykłady dr Goebbelsa – ocena czasów współczesnych. Postać prof. Bolza. Intelektualiści a rzeczywistość społeczna – uwagi boh.
[01:21:24] 13 grudnia 1981 do domu boh. przyszedł Maciej Maciejewski, który powiedział, że jego i innych osób poszukuje milicja. Boh. pojechał z materiałami na Bałuty do Waldemara Omiecińskiego – przejazd przez puste miasto. Groźby władzy – sprawa sierżanta Pająka. Reakcja ojca na zdarzenia na Wybrzeżu w 1970 r. Boh. widział SKOT-y na ulicach. Wspomnienie czołgów na ul. Piotrkowskiej. W czasie stanu wojennego kolega stracił oko z powodu wybuchu petardy. W początkach stanu wojennego Maciejewski i Wojciech Słodkowski pisali w domu boh. artykuł do „Solidarności Walczącej”. Po jakimś czasie Słodkowski się wyprowadził, a po Maciejewskiego przyszedł ojciec, adwokat. Wspomnienie aresztowań w lutym 1982. Odtwarzanie struktur organizacyjnych – znajomość z Wiesławem Maciejewskim ps. „Stefan”.
[01:28:37] Bunt w życiu boh. – słuchanie Wolnej Europy w latach 50. Podejście do pracy urzędniczej. Wpływ „Solidarności” na życie boh. – kontakty z ludźmi, wiedza o świecie. Podobny wpływ miała przynależność do klubu wysokogórskiego. W Aeroklubie było wielu wojskowych, także antyterroryści. Opowieści żołnierzy biorących udział w pacyfikacji kopalni „Wujek”. Boh. był drużynowym drużyny spadochronowej. Szybownicy w czasach stanu wojennego musieli iść do wojska, boh. uniknął służby ze względu na stan zdrowia. W 1982 r. był na obozie spadochronowym – próba wywiadu podjęta przez dziennikarza z „Dziennika Łódzkiego”. Jeden ze skoczków miał lęk przestrzeni i uległ wypadkowi podczas ostatniego skoku.
[01:34:12] Wpływ kontaktu z rodzinami Jaskułów i Mulaków na rozwój boh. Petryfikacja niektórych środowisk – rozmowa ze znajomym o polityce. Ocena działalności Róży Thun.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.