Rybicka Krystyna Teodozja

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0938

5 października 2019, Warszawa

2:38

Krystyna Teodozja Rybicka z d. Mekke (ur. 1925, Lisna) opowiada wojenną historię swojej rodziny. Jej ojciec był peowiakiem, wychowała się w kulcie Piłsudskiego. Od 1942 roku należała do Wojskowej Służby Kobiet (ps. „Lilia”). Odbyła przeszkolenie sanitarne i wojskowe, została wyznaczona na patrolową oddziału sanitarnego, do jej obowiązków należało też przygotowywanie i dostarczanie paczek dla więźniów i ukrywających się, czasem też roznoszenie gazetek. Podczas powstania warszawskiego została przydzielona do punktu sanitarnego w kościele św. Wawrzyńca na ulicy Wolskiej. Miała zginąć w egzekucji, która została odwołana i 5 sierpnia 1944 została wypędzona do obozu przejściowego w Pruszkowie, a stąd od obozu pracy w Breslau-Burgweide. Kiedy do Wrocławia zaczęła podchodzić ofensywa radziecka, więźniów ewakuowano w okolice Wałbrzycha. Do Warszawy pani Krystyna wróciła w czerwcu 1945. Dopiero w latach 80. ujawniła swoją działalność w Armii Krajowej.

[00:00:07] Przedstawienie się boh., opis rodziców i rodzeństwa.
[00:01:50] Dom rodzinny, mieszkali w Warszawie przy ul. Pawiej, później przy ul. Dzielnej. Ojciec pracował, mama zajmowała się domem.
[00:04:20] Rodzice: mama wychowana na wsi, po ślubie przeprowadziła się do Warszawy. Ojciec z rodziny rzemieślniczej. Dziadek i pradziadek zajmowali się budownictwem.
[00:05:36] Rodzice ojca podczas I wojny światowej dostali od właściciela dworu kawałek ziemi, gdzie postawili dom.
[00:07:07] Ojciec z zawodu hydraulik. Podczas wojny zmobilizowany, walczył na wschodnich granicach polski. Należał do POW.
[00:08:08] Ze względu na przynależność ojca do POW jego obie córki, pani Krystyna i jej siostra, miały zapewnione kolonie.
[00:10:32] Wybuch wojny, wakacje. Boh. była z mamą i siostrą w Lisnej. Depesza od ojca, że mają wracać do Warszawy.
[00:11:50] 1 września 1939, pierwsze bomby. Zagubieni ludzie, popłoch, brak informacji. Ojciec został powołany (jako rezerwista) do obrony Warszawy. Matka przeprowadziła się z córkami do cioci – w jej dom uderzyła bomba. Widok zawalającego się stropu w piwnicy, powrót do mieszkania.
[00:14:04] Początek nauki, szkoła przy ul. Górnośląskiej. W połowie roku szkolnego Niemcy zajęli gmach szkolny. Poszukiwanie lokum do nauki.
[00:14:56] Szkoła zawodowa zamiast gimnazjum. Śmierć ojca, gdy boh. była w 4 klasie.
[00:16:10] Początek pracy w sklepie papierniczym p. Osielskiego.
[00:17:44] Utworzenie getta warszawskiego, w jego skład weszła ulica Dzielna.
[00:18:38] Praca w sklepie [ul. Żelazna] w 1943 r., razem z drugim współwłaścicielem sklepu, hrabią Polińskim.
[00:21:59] Wybuch powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944, rozkaz stawienia się o godzinie „W”. Osielski również należał do konspiracji, miał pseudonim „Osa”.
[00:24:56] Boh. należała do oddziału Wojskowej Służby Kobiet. Później dowiedziała się, że było to zgrupowanie AK „Waligóra”.
[00:25:23] Konspiracja od 1942 roku. Przychodziła w odwiedziny do koleżanki, która miała brata w konspiracji (AK) , została zwerbowana. Przysięga w listopadzie 1942.
[00:26:30] Na punkcie były dwa patrole, w każdym były cztery noszowe i patrolowa. Boh. była patrolową. Meldowała się w kościele u księdza Krykiela [ks. Mieczysław Krygier?].
[00:27:18] Powstanie warszawskie, w pierwszych dniach powstania na Woli było spokojnie. 3 sierpnia [1944] dwie koleżanki udały się do szpitala na ul. Płocką, tam dowiedziały się, że potrzebna jest pomoc.
[00:29:30] Sytuacja w kościele, 4 sierpnia pracownicy plebanii i inne przebywające osoby zeszły do piwnicy.
[00:30:55] W piwnicy było kilkanaście osób, wpadły dwa granaty. Dwie ranne osoby.
[00:32:30] Do kościoła dobiegł syn kościelnego trafiony w brzuch, jelita na wierzchu , tamowanie krwotoku. Pierwszy zgon na oczach boh., świadomość umierającego, mówił, że nie czuje nóg. [+]
[00:33:45] Niemcy zabili część zgromadzonych w piwnicy, pozostałym kazali wychodzić z kościoła, zamordowanie kobiety z dzieckiem i opiekunki, pierwsi zabici. Boh. i pozostali dalej chronili się w piwnicy
[00:34:40] Ponowne przyjście Niemców, wyjście z piwnicy, kobiety ustawione pod płotkiem za krzakami malin, naprzeciwko karabiny maszynowe. Niemcy szukali powstańców i broni. Napięcie, chęć zemsty na Polakach. Główny dowodzący wyjmuje z kieszeni cukierki i częstuje kobiety. Żadna nie bierze cukierka. [++]
[00:36:40] Żołnierz na motorze dał oficerowi kartkę. Oficer pokazał ją ludziom, to był rozkaz nierozstrzeliwania ludności cywilnej.
[00:37:35] Niemiecki system zabijania w czasie powstania: Niemcy wpadali do domu, wyciągali wszystkich mieszkańców, ustawiali w szeregu i rozstrzeliwali. Czasem ocalało parę osób z drugiego czy trzeciego rzędu. Śmierć z upływu krwi. Rosnące stosy ciał. [+]
[00:38:17] Ocalali z rozstrzelania czekali w kościele. Matki chowały swoje dzieci za siebie.
[00:39:19] Zastrzelenie przez Niemców księdza idącego na mszę [ks. Mieczysław Krygier] [+].
[00:40:59] Płonąca Warszawa, odgłosy serii z karabinów dookoła.
[00:41:50] Ranni cywile, uratowani spod stosów trupów. Opatrunki.
[00:42:29] Późnym wieczorem Niemcy wyprowadzili ludzi z kościoła, ustawili w szeregu, wymarsz do Pruszkowa. Całonocny marsz.
[00:43:40] Pruszków, segregacja wg wieku. Ubiór boh., na ręku opaska AK.
[00:46:20] W momencie wyjścia z kościoła dla boh. skończyło się powstanie
[00:47:19] Myśl o śmierci.
[00:48:28] Przekonanie większości powstańców o wygranej, zwycięstwie.
[00:49:26] Początek powstania, godzina „W”. Wymarłe ulice, ludzie chowający się po bramach. W piwnicach przebito przejścia, ułatwiające przemieszczanie się.
[00:50:20] Warszawska Wola, dzielnica biedy. Chodziło się ogródkami, tak było bezpieczniej.
[00:51:06] Flagi w miejscach, gdzie byli powstańcy.
[00:51:55] Droga z Pruszkowa, załadunek do pociągów towarowych. Ciasno, można było jedynie stać. Pierwsza stacja w Łodzi, później Wrocław – obóz pracy Breslau-Burgweide.
[00:53:31] Obóz pracy przymusowej. Spotkanie kobiety, która wiedziała o losie matki i siostry boh. – że są ciężko chore i raczej nie przeżyją.
[00:55:55] Posiłek: kromka chleba i kubek czarnej kawy.
[00:57:04] Przydział do pracy, napotkany mężczyzna wyprowadził boh. i jej koleżankę oraz inne osoby z obozu i zaprowadził do noclegowni w mieście.
[01:02:29] Noclegownia, łóżka piętrowe nakryte białym prześcieradłem. Do jedzenia talerz kaszy, kotlecik i szklanka czarnej kawy. Selekcja, wybieranie pracowników do zakładów i fabryk.
[01:03:36] Praca wraz z koleżanką w prywatnej fabryce wytwarzającej linki/taśmy do spadochronów.
[01:03:58] Warunki pracy, opis hali i maszyn, współpracownice Ślązaczki. Koleżanka przeniesiona do fabryki z częściami do samolotów. Obóz był „lagrem wolnym” – boh. po pracy mogła iść na miasto.
[01:09:45] Każdy z pracujących w fabryce miał kartki żywnościowe. Śniadania i kolacje kobiety robiły sobie same w baraku, obiady otrzymywały w fabryce.
[01:10:19] Pierwszy dzień w pracy. Obiad i łzy, że musi jeść takie jedzenie.
[01:11:15] W styczniu [1945] Wrocław ogłoszony twierdzą, Rosjanie podeszli do miasta.
[01:11:28] Korespondencja z rodziną, kuzyn wysłał 100 marek (nie doszły), paczka świąteczna od ciotki.
[01:12:30] Obóz męski na tej samej ulicy co baraki kobiece i fabryka. Byli tam mężczyźni ze wszystkich krajów podbitych przez Niemców. Chodzili rano do pracy, do baraków przychodzili tylko na nocleg. Mężczyźni z Warszawy zabrali boh. na Wigilię.
[01:13:58] Przyjaźń ze Ślązaczką, która została na święta w obozie z boh.
[01:14:57] Boże Narodzenie, boh. wycięła choinkę w parku, kobiety ubrały ją na biało.
[01:16:20] Wigilia w męskim obozie. Śpiewy, koleżanka zakochała się w grającym na mandolinie mężczyźnie. Osiedlili się w Bydgoszczy, po 8 latach małżeństwa zmarł.
[01:20:15] Klęska powstania warszawskiego, emocje na wieść o upadku powstania.
[01:21:06] Po powrocie do rodziny boh. dowiedziała się, że jej mama i siostra żyją.
[01:22:18] Kartki żywnościowe, za 10 g tłuszczu można było dostać w restauracji rybę. W piątek kobiety szły do restauracji. Ból nogi, zakażenie. Wizyta u lekarza, operacja.
[01:32:37] Styczeń 1945, wyjście z Wrocławia w transporcie. 30-kilometrowy marsz w mrozie do Wałbrzycha. Lizanie śniegu. Kłodzko, fabryka w Nowej Rudzie.
[01:36:00] Nowa Ruda, praca w fabryce amunicji, później w kuchni. Wynoszenie jedzenia, pokrojone w plastry ziemniaki przyczepione do nóg.
[01:39:12] 9 maja 1945 wojska radzieckie wyzwoliły Nową Rudę. Boh. z koleżanką zrobiły flagę. Pierścionek od Rosjanina zrobiony z kapsli.
[01:42:13] Samochód znaleziony w stodole u Niemca, wyjazd z Nowej Rudy. Wsie mijane po drodze. Zabranie samochodu przez wojsko, dalsza podróż na platformie zamontowanej między rowerami.
[01:46:00] Zniszczony Wrocław. Znalezienie 3-pokojowego mieszkania, a w nim kilku maszyn do szycia. Niebezpiecznie na ulicach, dochodziło do gwałtów. Zapasy jedzenia w piwnicach po Niemcach. Przyjście właściciela mieszkania, który chciał wziąć swoje rzeczy, w tym dokumenty.
[01:49:06] Podróż do Warszawy, przejście z Wrocławia do Oleśnicy.
[01:50:25] Spotkanie z mamą i siostrą w Warszawie. Siostra z opuchlizną głodową. Opis pracy matki i siostry w fabryce amunicji, kierownik zlotował się i wziął siostrę do swojego domu jako sprzątaczkę.
[01:53:30] Zajęcie pokoju z kuchnią w Warszawie. Znalezione w gruzach żelazne łóżko dla mamy i siostry, dla boh. siennik ze słomy. Rozpoczęcie pracy, małżeństwo, wyjazd z Warszawy, powrót po dwunastu latach.
[01:55:30] Warszawa po powrocie, praca w sklepie papierniczym, potem zmiana pracy.
[02:06:30] Wspomnienie męża.
[02:09:45] AK, pseudonim pani Krystyny „Lilia”.
[02:10:25] Pierwsze miłości, opis sympatii, które boh. spotkała w życiu.
[02:13:20] Pogrzeb kolegi, który zmienił nazwisko jako pracownik tajnych służb.
[02:15:15] Warszawska Wola, opis domu rodzinnego. Kategoryczny zakaz pojawiania się Żydów w dzielnicy.
[02:15:56] Żydzi [przed wojną], poza szkołą kontakty ze społecznością żydowską, manicure wykonywany u Żydówki.
[02:20:28] Żydzi podczas okupacji niemieckiej, złe traktowanie przez Niemców, obowiązek noszenia opasek z gwiazdą Dawida.
[02:21:40] Getto, podglądanie przez murek, zakaz pomocy Żydom.
[02:23:24] Warszawa pod okupacją niemiecką, codzienność. Ulica po egzekucji publicznej. Po śmierci ojca matka wraz z siostra zaczęły handlować rąbanką.
[02:26:58] Obowiązki sanitariuszki w konspiracji, opis zajęć. Nauka robienia zastrzyków, bandażowania. Dowództwo, koleżanki.
[02:30:15] Ujawnienie boh. w latach 80. Koleżanka, która także była w konspiracji.
[02:34:00] Pochodzenie nazwiska panieńskiego pani Krystyny (Mekke). Postać ojca.
[02:36:07] Zdarzenie z Rosjanami podczas potańcówki.
more...
less

Łapińska Iga

FREITAG Iga Łapińska

Instytut Pileckiego

Film