Antoni Jankowski ps. „Rysiek” (ur. 1936, Sławiec) w latach 1952-56 był gońcem i łącznikiem w kompanii Władysława Dzierzgowskiego Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Przedtem przenosił żywność i meldunki do ostatniego komendanta Okręgu Białostockiego NZW Kazimierza Żebrowskiego „Bąk”, który zginął samobójczą śmiercią w 1949 roku.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1936 r. we wsi Sławiec.
[00:00:30] Boh. miał siedem lat, gdy zmarła jego matka. W Sławcu działały Narodowe Siły Zbrojne oraz Armia Krajowa. Gdy ojciec został wdowcem, w domu odbywały się spotkania partyzantów NSZ. Boh. był łącznikiem oddziału i nosił meldunki, pieszo pokonywał po kilkanaście kilometrów. Potem jeździł rowerem nawet w okolice Kolna. Złożył przysięgę, gdy miał 16 lat. Ojciec ożenił się w sąsiedniej wsi Bożenicy. Przychodzili tam partyzanci, w tym Kazimierz Żebrowski „Bąk” z synem [Jerzy Żebrowski]. Boh. przeprowadzał ich do Sławca. We wsi było trzęsawisko, które stanowiło dobrą kryjówkę. Boh. i brat cioteczny złożyli przysięgę przed Dzierzgowskim i Modzelewskim ps. „Zimny”. Jako dzieciak boh. sam chodził do lasu i przeprowadzał partyzantów. Kazimierz Żebrowski przez jakiś czas nie przychodził i dowiedziano się, że zginął w walce z UB. Ojciec dobił rannego syna, a potem sam się zastrzelił. [+]
[00:06:34] Potem przychodził tylko dowódca kompanii Dzierzgowski. Wypuszczono go z aresztu, bo zgodził się donosić do UB. Dzierzgowski ukrywał się w domu boh., który w 1953 r. wyjechał do pracy w okolice Kętrzyna. Po jakimś czasie wrócił na wesele siostry. Po odbyciu służby wojskowej wyjechał na Śląsk, ponieważ bał się mieszkać w rodzinnych stronach.
[00:08:00] Współczesna działalność w Związku Żołnierzy Narodowych Sił Zbrojnych.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:09:20] Przedstawienie rodziców: Julianny i Jana Jankowskich. We wsi mieszkało wielu Jankowskich, wszyscy należeli do NSZ. Ojciec był rolnikiem. W 1917 r. rodzina wróciła z Rosji, rok później ojciec poszedł do wojska, służbę zakończył w 1921 r. Był na emigracji w Argentynie. Należał do organizacji (w czasie okupacji i po wojnie). Boh. i brat cioteczny znaleźli w stodole broń. Pistolety ukrywano w ulu.
[00:12:15] W czasie obławy chciano złapać Dzierzgowskigo, który w lesie skakał po jałowcach, by nie zostawiać śladów. Dzierzgowski ukrywał się u stryjów Jankowskich. W czasie obławy leżał z pistoletem na dachu szopy, ludzie ze wsi widzieli go, a żołnierze z KBW nie. Gdy uciekał, żołnierze udawali, że go nie widzą. Dzierzgowski uciekł do Mątwicy, a potem za rzekę. Po nieudanej obławie pojawiał się w Bożenicy. Ubeków się bano, ale w KBW służyli żołnierze z poboru. Boh. służył w lotnictwie w Warszawie. Gdy przyjeżdżali ubecy na rewizję, mężczyźni uciekali do lasu.
[00:16:00] W czasie okupacji niemieckiej pojechano po ziemniaki. Wuj i znajomy ładowali worki na wóz, w pewnej chwili z lasu wyszli dwaj żołnierze rosyjscy z karabinami. Sowieci pytali o okoliczne miejscowości: Nowogród, Miastkowo, Szczepankowo. Wuj powiedział, by nikomu o tym spotkaniu nie mówić i boh. milczał. Niedługo potem okazało się, że ojciec o tym wie – kwestia zachowania tajemnicy. [+]
[00:17:34] Boh. przenosił meldunki, nawet w butach. Podział wsi Sławiec – w jednej części byli akowcy, a w drugiej Narodowe Siły Zbrojne, tu organizatorem był Żebrowski. Boh. nosił mu jedzenie do stodoły albo do lasu. Jurek Żebrowski miał 19 lat. Dzierzgowski nie lubił żołnierzy [ludowego wojska], którzy okradali ludzi i zwalali winę na partyzantów. W partyzantce była dyscyplina. Boh. słyszał o wykonywaniu wyroków śmierci.
[00:21:00] Wieś zajęli Rosjanie, a potem Niemcy, którzy byli do 1944 r. W Miastkowie był komendant, który przyjeżdżał do wsi i żądał od gospodarzy samogonu.
[00:22:42] Władysław Dzierzgowski był odważnym i sprawiedliwym człowiekiem. Boh. przewoził go saniami. Dzierzgowski wyjechał na teren dawnych Prus i pracował w gospodarstwie rolnym jako oborowy. Ktoś na niego doniósł i ubecy go aresztowali. Po latach Dzierzgowski był założycielem Związku Narodowych Sił Zbrojnych. Modzelewski „Zimny” w Nowogrodzie był plutonowym, potem wyjechał do Szczecina.
[00:26:16] Boh. nie miał nieprzyjemności w związku z działalnością w NSZ, ale władze miały go na oku. Dlatego wyjechał do Jeleniej Góry. Ojciec nie był represjonowany, ale szwagier Jankowski i stryj Jankowski zostali aresztowani. Stryj spędził 3 miesiące w areszcie UB. Szwagier wyjechał „na Prusy” i pracował w PGR, po ślubie z siostrą boh. wrócił na gospodarkę. Przydomki licznych Jankowskich – rodzinę boh. zwano Czubki.
[00:29:10] Boh. służył w jednostce na warszawskim Boernerowie. Potem trafił do szkoły podoficerskiej do Torunia. Ojciec starał się o jego zwolnienie, jako jedynego żywiciela rodziny i boh. wyszedł do cywila w 1957 r. po półrocznej służbie.
[00:31:00] Atmosfera po śmierci Stalina. Uwielbiali go ci, którzy nie wiedzieli, co się dzieje na świecie – kwestia dostępu do informacji.
[00:32:10] Oddział NSZ rozwiązano w 1956 r., wiedział o tym ojciec i Dzierzgowski. Boh. nosił meldunki do sąsiednich wsi, w tym do Kiertan. Partyzanci mieli zrobić zasadzkę, gdy przewożono więźniów. Zgromadzili się w domu boh., ale akcję odwołano. Chodzono w cywilnych ubraniach, nie zakładano mundurów. Boh. znalazł broń w stodole i w stawie.
[00:36:00] Boh. po wyjściu z wojska nie chciał się pokazywać w rodzinnych stronach i wyjechał do Jeleniej Góry. Na Podlasie wrócił w 1972 r. Należał do Solidarności, ale nie był działaczem. W jego zakładzie pracy nie było strajków.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..