Ks. prof. Jan Śledzianowski (ur. 1938, Myślin) w latach 1957-1963 odbył studia filozoficzno-teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Kielcach, zakończone przyjęciem święceń z rąk ks. bp. Czesława Kaczmarka. Studiował teologię i pedagogikę rodziny na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1989 roku uzyskał stopień dr. hab. nauk humanistycznych w zakresie socjologii w oparciu o rozprawę „Rodzina w diecezji kieleckiej – studium socjologiczno-pastoralne”. Od 1996 roku wykładał we Wszechnicy Świętokrzyskiej i pracował w Świętokrzyskim Instytucie Teologicznym KUL w Kielcach. Jest autorem kilkudziesięciu książek i rozpraw naukowych dotyczących historii, pedagogiki rodziny, historii społecznej itp. W 1968 roku opublikował książkę o biskupie Kaczmarku, jako jeden z pierwszych pisał nt. pogromu Żydów w Kielcach w 1946 roku. Jest profesorem Wyższego Seminarium Duchownego w Kielcach oraz Uniwersytetu im. Jana Kochanowskiego w Kielcach. W relacji wspomina okres okupacji niemieckiej i powojenne utarczki z UB w diecezji kieleckiej.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1938 r. w Myślinie koło Bieżunia, prezentacja rodziców: Emilii i Romana. Przed I wojną kilkanaście kilometrów od Myślina biegła granica prusko-rosyjska. [00:01:15] W czasie okupacji północne Mazowsze zostało włączone do Rzeszy. Boh. był najmłodszy z szóstki dzieci, jeden z braci zmarł jako niemowlę. W czasie wojny i okupacji zginęło ponad 50 mieszkańców wsi. W 1968 r. ukazała się książka boh. o wydarzeniach z czasów okupacji.
[00:04:07] Pewnego dnia we wrześniu 1942 usłyszano krzyki i płacz z obejścia sąsiada Józefa Wieluńskiego. Matka pobiegła tam razem z boh., który widział, jak niesiono do domu ciało syna Czesława zastrzelonego przez żandarmów. W 1944 r. na bagnach Wkry ukrywała się radziecka partyzantka. Za kontakty z partyzantami spalono dom Bułków, a uciekający od nich Rosjanin zastrzelił się. Rozważania na temat wojny i sytuacji na granicy polsko-białoruskiej.
[00:08:53] Ucieczka Niemców przed frontem – pierwsze spotkanie z Rosjaninem, zwiadowcą. Ojciec przez dwa lata ukrywał się w stodole sąsiadów, gdy Niemcy uciekli, wrócił do domu. Ojciec, urodzony w 1901 w zaborze rosyjskim, znał język rosyjski i pojechał z czerwonoarmistą do Bieżunia. W lasach między Bieżuniem a Sierpcem byli jeszcze Niemcy i zwiadowcę zastrzelono. Powitanie wkraczającej Armii Czerwonej. W czasie okupacji z Bieżunia wysiedlono wiele polskich rodzin, a na ich miejsce przyszli Niemcy. Spotkanie z czerwonoarmistą, który zostawił w domu syna w wieku boh.
[00:13:00] W pierwszych latach po wojnie boh. chodził z klasą do kościoła w Bieżuniu – nabożeństwa dla uczniów okolicznych szkół. Potem nastąpiła ateizacja i usunięto krzyże ze szkół. Ojciec i dwaj bracia zachorowali na tyfus, boh. izolowano, by się nie zaraził. Rosjanie zabrali trzy konie i w polu po wyzwoleniu pracowano krowami.
[00:15:40] Historia północnego Mazowsza – zabór pruski, potem rosyjski. Efektem zaboru pruskiego były duże gospodarstwa, rodzice mieli 20 hektarów ziemi i po wojnie byli „kułakami” – wysokie dostawy obowiązkowe. Zmiana sytuacji po październiku 1956 r.
[00:17:25] W 1956 r. boh. był w klasie maturalnej, na ścianach wisiały portrety Bieruta, Cyrankiewicza i Rokossowskiego – sytuacja w czasie powstania na Węgrzech, oczekiwania związane z dojściem Gomułki do władzy. Atmosfera po uwolnieniu kardynała Wyszyńskiego. W szkole uczono, że zbrodni w Katyniu dokonali Niemcy. Boh. będąc uczniem szkoły podstawowej w Bieżuniu zimą mieszkał na stancji, gospodarze słuchali Wolnej Europy z kocami na głowach.
[00:21:10] Porównanie okupacji niemieckiej i czasów stalinowskich – kontrola ilości drobiu w czasach okupacji. Sąsiada aresztowano i zamordowano, gdy znaleziono u niego trochę mięsa. Z tego samego powodu aresztowano ojca, który uciekł z więzienia w Olsztynie i piechotą wrócił do domu. Po aresztowaniu ojca żandarm Kran, pochodzący z rodziny osadników niemieckich, instruował matkę co ma mówić, gdy zostanie wezwana do złożenia zeznań. Łapanie uciekinierów z robót przez komendanta posterunku żandarmerii. W olsztyńskim więzieniu ojciec zamiatał podwórze, pewnego dnia skorzystał z zamieszania i uciekł, do domu wrócił w więziennym pasiaku – reakcja boh. na widok ojca. Ojciec przez dwa lata ukrywał się w stodole sąsiadów Ulanowskich. Razem z nim ukrywali się dwaj Francuzi, dezerterzy z armii niemieckiej, którzy po wojnie wrócili do Francji. [+]
[00:30:30] W czasie okupacji ojciec nie należał do żadnej organizacji. Miejscowych partyzantów Niemcy wyłapali i wywieźli do Płocka, a przed ucieczką przed frontem partyzantów rozstrzelano w Lesie Brwileńskim. Po wojnie dokonano ekshumacji i ciała przywieziono do kościoła w Bieżuniu. Matka była na pogrzebie ofiar.
[00:31:56] Sytuacja po wojnie – usuwanie krzyży ze szkół, religii uczył organista. Nacisk na zakładanie spółdzielni produkcyjnych, dostawy obowiązkowe zniesiono dopiero za Gierka. Jedną z klaczy trzeba było sprzedać, by zapłacić na Fundusz Ochrony Rolnictwa. W gospodarstwie została klacz i dwie krowy, jedną wystawiono na licytację w gminie. Krowę zabrał miejscowy chłopak, ale w sąsiedniej wsi gospodarze obili go batami i krowa wróciła do domu. Uciążliwe dostawy obowiązkowe – mleko, zboże, ziemniaki. W czasie okupacji siostra chodziła do gminy po przydział żywności – porcje chleba.
[00:37:42] Boh. ukończył VII klasę w szkole w Bieżuniu. Nauczyciel Stefan Gołębiowski założył prywatne gimnazjum i liceum w Bieżuniu i chodził tam starszy brat Waldemar Śledzianowski. Jako syn „kułaka” nie mógł dokończyć nauki, ponieważ tuż przed maturą dostał wezwanie do wojska – służba w kopalni. W czasie okupacji w szkole w Myślinie mieściła się niemiecka przychodnia zdrowia. Po ataku Niemiec na Związek Radziecki w szkole trzymano rannych i chorych jeńców rosyjskich – żebranina jeńców.
[00:41:17] Boh. był uczniem katolickiego liceum św. Stanisława Kostki w Płocku. Szkoła nie miała uprawnień państwowych i trzeba było eksternistycznie zdawać wszystkie egzaminy w innej placówce. Boh. przeniósł się do liceum w Staroźrebach, po maturze w 1957 r. poszedł do Seminarium Duchownego w Kielcach.
[00:42:28] Boh. już jako dziecko chciał zostać księdzem. Cztery dzwony kościelne zostały zrabowane przez Niemców, rozebrano kamienne ogrodzenie kościoła i cmentarza. Po wyzwoleniu nowy proboszcz Błażej Pszczółkowski zorganizował tygodniowe misje parafialne, na które zaprosił misjonarza z Brodnicy – wpływ na dzieci młodzież – dwóch starszych kolegów także wybrało stan kapłański. Boh. chciał być misjonarzem. Po maturze poszedł do proboszcza Pszczółkowskiego i poprosił o opinię do seminarium w Olsztynie, ale proboszcz się na to nie zgodził i boh. wybrał Kielce, także przez wzgląd na biskupa Kaczmarka – przyjęcie do seminarium.
[00:50:40] Boh. i biskup Kaczmarek pochodzili z tego samego powiatu. Ks. Czesław Kaczmarek po przyspieszonych święceniach został wysłany na studia do Lille we Francji, napisał tam pracę doktorską, był proboszczem parafii polskich emigrantów-robotników. Po powrocie do Polski był dyrektorem Instytutu Akcji Katolickiej, w 1938 r. został biskupem kieleckim. Aresztowanie biskupa w styczniu 1951 r. – sytuacja po jego powrocie z więzienia w kwietniu 1957.
[00:53:25] Powody aresztowania biskupa Kaczmarka – jego postawa po pogromie kieleckim, badanie sprawy pogromu. Biskup sporządził raport, który przekazał ambasadorowi USA Arthurowi Bliss Lane’owi, poznanemu przed wojną we Francji. Kontakty z ambasadorem były podstawą do późniejszego oskarżenia biskupa – spotkanie ambasadora z uczennicami Nazaretu, szkoły sióstr urszulanek. Boh. przeprowadzał wywiad z kapelanem biskupa, który był świadkiem wręczania ambasadorowi raportu na temat pogromu. Kapelan w 1947 r. wyjechał z Polski. W raporcie odtworzono wydarzenia z pogromu. Decyzję o procesie pokazowym biskupa podjęto w Moskwie, ale Stalin nie zgodził się na aresztowanie prymasa Wyszyńskiego – zrobiono to po śmierci Stalina. [+]
[01:01:30] Miejsca internowania prymasa Wyszyńskiego, którego wypuszczono wcześniej niż biskupa. We wrześniu 1957 boh. wstąpił do kieleckiego seminarium. W czerwcu 1959 władze zażądały usunięcia biskupa Kaczmarka z diecezji. Papież Jan XXIII napisał do biskupa list wyrażając swojej poparcie. Szykany ze strony władz komunistycznych – powołania kleryków do wojska.
[01:04:04] Boh. służył w 1 Pułku Artylerii Haubic w Bartoszycach, dwóch innych kolegów było w jednostce czołgów. W Bartoszycach służył także ks. Popiełuszko. Odnoszenie się dowódców i kolegów – wpływ służby wojskowej na działania boh. jako księdza. Alkoholizm wśród młodych żołnierzy – boh. wrócił z wojska jako abstynent. Powodem szybszego zwolnienia ze służby była duża niedowaga – roczny urlop, po którym przeniesiono boh. do rezerwy. Lekarz baterii chciał, by boh. wysłano na kurs, po którym mógłby pracować w izbie chorych, ale dowódca się na to nie zgodził. Nadrobienie zaległości po powrocie do seminarium.
[01:09:30] Boh. jako diakon został mianowany ceremoniarzem, posługa zajmowała dużo czasu i odrywała od nauki, ale jednocześnie boh. miał bezpośredni kontakt z biskupem Kaczmarkiem – tłumy na mszach przez niego odprawianych. Boh. został wyświęcony w czerwcu 1963, wcześniej był ceremoniarzem podczas wyświęcania pięciu kolegów w Pilicy.
[01:14:10] Po sześciu latach posługi kapłańskiej, w sierpniu 1969, boh. skierowano do sanatorium w Polanicy Zdroju. Dwa dni później przyjechał tam prałat z Warszawy, który zaproponował, by koledzy księża przedstawili się. Po prezentacji boh. prałat wypowiedział opinię na temat biskupa Kaczmarka zgodną z linią partii – dyskusja pozostałych księży, wspomnienie działalności biskupa w czasie okupacji. Podjęcie postanowienia o napisaniu książki o biskupie Kaczmarku – jej wydanie w 1991 r. Refleksje na temat opatrzności bożej w życiu boh.
[01:21:05] Boh. przez cztery lata działał w duszpasterstwie akademickim – msze święte w Tatrach. Przez pięć lat był ojcem duchownym w seminarium i opiekował się ponad setką kleryków – zwolnienie przez biskupa Szymeckiego. Boh. przeniesiono do kurii i mianowano zastępcą biskupa Jana Gurdy w wydziale duszpasterstwa ogólnego – inne funkcje. Boh. chciał, by w diecezji powstał dom samotnej matki – reakcja biskupa. Przed stanem wojennym powstało we Wrocławiu Towarzystwo Pomocy Brata Alberta, boh. założył towarzystwo w Kielcach w grudniu 1985. Wyremontowano starą plebanię w Łukowej i zrobiono tam schronisko dla matek, potem powstało schronisko w Wiernej Rzece, które istnieje do dziś. Działalność społeczna. Boh. jest członkiem Towarzystwa Pomocy Brata Alberta, w 1995 ukazał się książka o bezdomności jego autorstwa – wygłoszenie referatu na międzynarodowej konferencji poświęconej zdrowiu bezdomnych – badania przy udziale studentów.
[01:29:10] Boh. studiował i habilitował się na KUL – tematem prac naukowych była rodzina, do jednej z książek materiały zbierali księża podczas kolędy. Wyniki badań, katolicyzm w diecezji kieleckiej. Kariera akademicka – boh. był wykładowcą etyki w Akademii Świętokrzyskiej, potem prowadził Zakład Resocjalizacji. Jednocześnie pracował w seminarium i kurii – odejście na emeryturę.
[01:37:48] Jako emeryt przez dwa lata wykładał na Akademii im. Frycza Modrzewskiego w Krakowie – powody odejścia, podjęcie wykładów w Radomiu. Boh. był promotorem licznych prac magisterskich, czterech doktoratów. Boh. jest autorem wielu książek, m.in. o AIDS, narkomanii, ojcostwie – uzyskanie profesury. Boh. pisał dzięki pomocy studentów, którzy prowadzili konieczne badania. Wspomnienie książki o św. Stanisławie Kostce.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.