Paweł Wasążnik (ur. 1970, Łódź) - technik elektronik, lider Federacji Młodzieży Walczącej, rozpracowywany przez aparat bezpieczeństwa. Przedsiębiorca. Twórca Grupy rekonstrukcyjnej „Barka”, komendant Związku Strzeleckiego w Polsce. Wychowawca kilku pokoleń młodzieży. W latach 2009-2011 wydawca niezależnego pisma „Biuletyn Łódzki” nawiązującego do pisma podziemnego z lat 1982-1990.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1970 r. w Łodzi.
[00:00:40] Matka była lekarką a ojciec inżynierem elektrykiem w Zakładzie Energetycznym Łódź-Miasto. Babcia ze strony matki była krawcową, brat babci kpt. Bolesław Kuczkowski zginął w Katyniu. Dziadkowie ze strony ojca pochodzili z Kresów, rodzina babci zginęła z rąk bolszewików w 1919 r. Dziadkowie byli nauczycielami. Atmosfera spotkań rodzinnych, wspomnienie ciotki Rymaszewskiej i jej męża, prawnika Zygmunta Rymaszewskiego [Zygfryd?]. Boh. był jedynakiem – sytuacja rodzinna. W 1971 r. rodzice kupili działkę leśną w Grotnikach i tam spędzano wolny czas.
[00:08:48] Jedna z ciotek jako nastolatka była łączniczką Armii Krajowej i boh. dzięki niej poznał osoby ze środowiska akowskiego – udział w rajdach. Pierwsza wizyta na Wykusie w 1986 r. Boh. był chorowitym dzieckiem, dużo czasu spędzał w domu i nie miał zbyt wielu kolegów wśród rówieśników. Atmosfera zlotów na Wykusie, spotkania byłych partyzantów, w tym od „Ponurego”. Poczucie bycia w wolnej Polsce – harcerskie patrole. Kolportaż wydawnictw niezależnych w czasie zlotów.
[00:17:10] Wspomnienie pierwszego pobytu na Wykusie – nocne ogniska. Boh. poznał Antoniego Hedę „Szarego” i „Lina” – jego odpowiedź na zarzut zbyt dużego ogniska. Antoni Heda nie lubiany na Wykusie, kombatanci od „Ponurego” traktowali go jak lokalnego watażkę – wzajemne animozje. Opinia „Lina” na temat bohaterstwa. Organizacja zlotów na Wykusie.
[00:21:22] Boh. chciał aktywnie działać w środowisku – kontakty z Czesławem Drzewieckim i „Linem”. Działalność Koła Turystycznego „Parasole” – wycieczki do Warszawy.
[00:24:14] Wspomnienie 13 grudnia 1981 – ojciec pojechał pociągiem na działkę w Grotnikach, by sprawdzić, czy obfity śnieg nie poczynił szkód. W pociągu dowiedział się o wprowadzeniu stanu wojennego. Boh. poszedł z matką do wuja, którego zastano, gdy robił zdjęcia ekranu telewizora z gen. Jaruzelskim. [+]
[00:26:32] Boh. jako dziecko lubił „Czterech pancernych”. Rozważania na temat służby ojczyźnie. Świadomość zakłamywania historii przez komunistyczną propagandę.
[00:29:52] W marcu 1981 w domu dyskutowano o wydarzeniach w Bydgoszczy. Boh. podniósł ten temat na lekcji w szkole i wzywano tam rodziców. Matka zapisała się do Solidarności – kwestia bezpieczeństwa rodziny.
[00:32:24] Boh. jako dziecko interesował się historią wojen morskich i chciał iść do Szkoły Morskiej – stosunek rodziców do pasji syna. Pod ich naciskiem boh. poszedł do Technikum Elektronicznego – wysoki poziom nauczania przedmiotów ścisłych. Praktyki zawodowe – naprawianie lutownic kolegom, budowa własnych urządzeń. Zaangażowanie nauczyciela podstaw elektroniki.
[00:36:35] Szczątki „Ponurego” sprowadzono do Polski w 1987 r. – okoliczności śmierci. Rodzina i środowisko akowskie przez 25 lat starały się o sprowadzenie prochów z Białorusi. Pogrzeb przełożono o rok, uroczystość odbyła się w czerwcu 1988 w Wąchocku – manifestacja patriotyczna na Wykusie i w Wąchocku.
[00:40:18] Rodzice czytali prasę niezależną. Boh. zajmował się kolportażem bibuły wśród kolegów z klasy – przekrój społeczny. Młodzieżowe gazetki podziemne. Brak świadomości podziałów w opozycji.
[00:43:47] Środowisko młodzieży opozycyjnej, kontakty z Adrianną Sokołowską. Znajomość z Sebastianem Rybarczykiem, który uczył się w Technikum Ogrodniczym – powstanie młodzieżówki KPN. Charakter Rybarczyka. Boh. dzięki niemu poznał Krzysztofa Króla i Andrzeja Ostoję – świadomość konfliktu w łódzkim KPN. Boh. i Rybarczyk działali razem przez trzy miesiące wiosną 1988, malowali napisy na murach i kolportowali bibułę. Boh. chciał rozbudowywać organizację, a kolega wolał akcje wymierzone przeciwko władzy – ubeckie podejrzenia co do powodów rozejścia się dróg boh. i Rybarczyka. Zetknięcie z pismem „Szkoła”, pomysł stworzenia w Łodzi Międzyszkolnego Komitetu Oporu.
[00:53:38] Międzyszkolny Komitet Oporu miał się zajmować kolportażem wydawnictw niezależnych wśród uczniów – zasięg działań. Księża z kościoła św. Teresy pozwolili na spotkania w pomieszczeniu należącym do kościoła. Boh. dotarł do ludzi z wrocławskiego MKO – kolportaż w Łodzi pisma „Szkoła”. W 1988 odbyło się pierwsze ogólnopolskie spotkanie działaczy MKO, na którym zjawiło się ponad 20 uczniów szkół średnich. Podczas spotkania boh. dowiedział się o Federacji Młodzieży Walczącej – opozycja konstruktywna i radykałowie. Spotkanie ogólnopolskie FMW.
[01:01:35] Na spotkaniach FMW omawiano strajki wiosną 1988. W Warszawie działała Federacja oraz Międzyszkolny Komitet Solidarność. W innych dużych miastach Federacja, ale we Wrocławiu Międzyszkolny Komitet Oporu. Boh. był za zjednoczeniem organizacji. Sytuacja w Łodzi. Spotkania z innymi działaczami Federacji – wymiana bibuły. Postrzeganie Ruchu Wolność i Pokój.
[01:08:48] Opinia na temat łódzkiego KPN. Wiadomość o powstaniu we Wrocławiu Pomarańczowej Alternatywy – pismo „Przegięcie Pały”. Wspomnienie jednego z wrocławskich happeningów. Łódzki NZS i Tomasz Gaduła-Zawratyński chcieli zrobić happening „Galopująca inflacja” – udział Skiby, plan akcji i przygotowania. Milicja zjawiła się kilka minut po rozpoczęciu happeningu w Pasażu Schillera – gonitwa za boh., którego po złapaniu pobito w milicyjnej Nysie. Okoliczności przewrócenia się milicjanta. Zwożenie aresztowanych na posterunek. Jedna z zatrzymanych dziewczyn miała ulotki, które rozprowadzano w szkołach. W czasie przesłuchań esbecy grali dobrego i złego. Milicjant, który przewrócił się w czasie akcji, bił zatrzymanych chłopaków, których wyprowadzono z celi. [+]
[01:22:28] Nastroje pod koniec lat 80. – wiara w upadek komuny, rozrastanie się organizacji, która skupiała się na kolportażu wydawnictw niezależnych. Boh. spotkał się licealistą aktywistą ZSMP, który okazał się ideowym komunistą – brak płaszczyzny do porozumienia. Zainteresowanie SB działalnością organizacji. Boh. raz w tygodniu jeździł pociągiem do Warszawy po „Tygodnik Mazowsze”. Bibułę brał m.in. Aleksander Staniak, działacz Solidarności. Kolportaż PWA (Przegląd Wiadomości Agencyjnych).
[01:29:15] Na spotkaniu środowisk łódzkiej opozycji boh. poznał Waleriana Wiśniewskiego, który reprezentował podziemną Solidarność nauczycieli. Spotkanie w domu w Widzewie-Żdżarach organizowali działacze z Warszawy. Na spotkaniu zjawili się esbecy oraz urzędniczka z Urzędu Miasta, która rozwiązała „nielegalne zgromadzenie”. Uczestników zatrzymano. Boh. nie chciał utrzymywać kontaktów z łódzką opozycją. Kontakty z Pawłem Lipskim z RKW (Regionalna Komisja Wykonawcza), który dostarczał np. spray do malowania – przypuszczenia, dlaczego nie wydał FMW.
[01:31:26] Poglądy ośrodków Federacji na Okrągły stół. W Łodzi FMW współpracowała z Solidarnością. Gdy związek otrzymał lokal przy ul. Buczka, boh. chodził tam, by obsługiwać powielarnię. Do podstolika młodzieżowego przy Okrągłym Stole udało się włączyć dwóch przedstawicieli – ich dalsze losy. Po 1989 r. niektórzy z członków NZS, Solidarności Walczącej i Federacji Młodzieży Walczącej zostali zaproszeni do tworzenia UOP i wtedy okazało się, kto jest kim. Boh. rozróżnia niepodległościowców, komunistów i zdrajców z Solidarności.
[01:37:40] Postać Sławomira Cenckiewicza przywołana przez prowadzącego. Ocena Okrągłego stołu i jego skutków. Refleksje na temat wyborów 4 czerwca 1989 i wyborów samorządowych – radny wywodzący się z Federacji Młodzieży Walczącej. Kulisy działań przedwyborczych – wycofanie się kandydatów. Rozpad środowiska FMW.
[01:44:30] Sytuacja Federacji Młodzieży Walczącej – w 1990 r. na zjeździe organizacji młodzieżowych w Gdańsku powołano Niezależną Unię Młodzieży Szkolnej, uznając FMW za organizację zbyt radykalną – skłócenie środowiska.
[01:46:36] Wybory prezydenckie, w których kandydował Stanisław Tymiński – podziały środowisk łódzkich. FMW nie chciała poprzeć Wałęsy, więc poparto Tymińskiego – podejrzenia wobec niego. W drugiej turze poparto Wałęsę. Rozpad FMW, boh. na wiele lat wycofał się z polityki.
[01:50:52] Działalność w grupie rekonstrukcyjnej „Barka” – powody jej powołania.
[01:51:55] Skrzynka przerzutowa bibuły znajdowała się w piwnicy pułkownika SB, boh. spotykał się z jego córką. Wiosną 1989 chłopak z plecakiem bibuły został zatrzymany w Łodzi przez patrol – zachowanie milicjantów. Ideologia i zadania FMW, próba wprowadzenia ogólnopolskiego statutu – oprotestowanie słowa „tolerancja”.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.