Janina Szewczyk z d. Puto (ur. 1929, Słopnice) pochodzi z rodziny rolniczej. Podczas okupacji niemieckiej była świadkiem zbrodni niemieckich na ludności żydowskiej. Po wojnie wyszła za mąż i pracowała w pobliskiej Limanowej.
[00:00:08] Ur. 1929 r. w Słopnicach 325, rodzice Franciszek i Franciszka [dd Zoń]. Ojciec inwalida, po I wojnie miał amputowaną nogę nad kolanem (renta wojenna), zajmował się gospodarstwem. Walczył w Bośni-Hercegowinie. Skończył czteroletnią szkołę w Limanowej. Gospodarstwo ok. 4 ha, 3 krowy, świnie, kury. Sześcioro dzieci. W domu służąca ze Starej Wsi, która pracowała za jedzenie. Wyszła za mąż za brata mamy.
[00:02:58] Służąca pomagała mamie przy dzieciach, w polu, pracowała chałupniczo – obciągała guziki dla sklepu pasmanteryjnego. Rodzeństwo boh.: brat zmarł na zapalenie opon mózgowych w wieku 9 lat (pobity przez kolegów), siostra zatruła się grzybami w wieku 30 lat, drugi brat zmarł 20 lat temu, starsza siostra żyje do dziś.
[00:05:00] Bieda na wsi przed wojną. Nikt nie miał pieniędzy, kupowano tylko naftę, cukier, sól, produkcja rolna na własny użytek, ubrania z własnego lnu (samodział) lub wełny. Technologia wytwarzania tkaniny lnianej, „wózek” (kołowrotek na pedał) zrobiony przez ojca. Wysoka renta wojenna ojca.
[00:07:02] Pierwsze wspomnienie: pogrzeb dziadka, pożegnanie ze zmarłym. Zabawki: szmaciane lalki zrobione przez mamę. Najbliższy sklep w Sowlinach, u [Lebdów] i w Limanowej. Znajoma mamy w Limanowej i Szewczyk – kolega taty. Lody w restauracji. Dzieci nazywano „bajtle”.
[00:09:09] Zaczepienie przez Żydówki z Limanowej – prośba o zapalenie pieca szabasowego. Restauracja w Limanowej. Targ na rynku.
[00:11:06] Szkoła przed wojną – pierwsze 2 klasy w Słupnicach: 4 sale lekcyjne i dwupokojowe mieszkanie nauczyciela Filipiaka, boisko sportowe, koleżanka Żydówka Hinda. Dalsze nauka w dużej szkole w Sowlinach, wyższy poziom. Dyrektor Skoczeń, wychowawczyni Zofia Steczowicz z Limanowej. Spotkanie po 40 latach księdza – kolegi szkolnego. [+]
[00:14:11] Koleżanki z Sowlin Żydówki: Hinda i Helena. Ojciec pożyczał pieniądze Żydom pod zastaw lichtarzy – są do dziś w rodzinie. Nauka religii w szkole – ksiądz kazał żydowskiemu chłopcu zdejmować jarmułkę – zakrywał głowę dłońmi. Karczma żydowska i sklepik. Stosunki z Żydami, nieprzychylny stosunek niektórych, stereotypowe przesądy wobec Żydów. Rodzice dobrze żyli z Żydami.
[00:17:25] Kościół w Słopnicach. Księża Zięba, Boksa. Pierwsza Komunia w Boże Ciało, fotografia z I Komunii, długa suknia z welonem. Kult Piłsudskiego w rodzinie, zachwyt ojca, pojechał do Krakowa na pogrzeb. Niedostatki wiedzy historycznej.
[00:20:16] Rafineria w Sowlinach – pracownik Fiszer, boh. przynosiła mu do domu mleko i śmietanę. Ciasto kruche z marmoladą. Cyganie krążący po wsi, żebranie, zbieranie patelni. Druciarz naprawiał gliniane garnki [+], skup skór króliczych na kapelusze. Futerka królicze dla dzieci. Dziady we wsi, żebracy Kasperscy – mama dawała jedzenie.
[00:23:27] Odpusty w Limanowej. Początek II wojny światowej – przemowa ojca „dzieci, bieda nadchodzi”. Barykada przeciw Niemcom w Zamieściu rozbita czołgami, zabici dwaj mężczyźni: Niezabitowski i Dziadoń. Nasłuch radiowy przez słuchawki, antena na drzewie. Ojciec czytał gazety, interesował się polityką. Gazeta „Piast”. Namawianie do ucieczki przed wojną, ucieczki sąsiadów do Młynnego, ucieczka ciotki z niemowlęciem. Powroty sąsiadów. [+]
[00:28:00] Przejazd czołgów przy domu. Popołudniowe wizyty Niemca z Katowic – Gola – na pogawędki z ojcem. Piosenka wojenna. Partyzanci przychodzący nocą. Niemiec Gola był folksdojczem, czterech synów zabranych do Wehrmachtu.
[00:31:00] Strach ludzi po zabiciu Dziadonia i Niezabitowskiego. Niemcy służbiści, łapanki na roboty. Kryjówka pod podłogą. Pomoc sąsiadów w wyłapywaniu na roboty. Przyszły szwagier wrócił z ZSRR w czasie wojny.
[00:33:08] Obowiązkowe kontyngenty dla Niemców, rachunki w domu. Sołtys ochraniał ludzi. Nakaz odnoszenia Niemcom kamieni z żaren – sołtys zabronił oddawać. „Kasyno” niemieckie w czasie wojny.
[00:35:32] Niemcy w Sowlinach w budynku obecnego domu starców. Święconka dla Goli zaniesiona przez boh., prezenty, rarytasy dla rodziny. Pierwsze pomarańcze w życiu. [+]
[00:37:50] Obóz w rafinerii – getto. Żydzi pracowali przy brukowaniu ulic. Żyd Mortek spotkany w lesie w drodze do Sowlin, chleb i gruszki dla Mortka. Rozstrzeliwanie Żydów w lesie (relacja Anny Sukiennik), odgłosy strzałów. Spotkanie nagiego Mortka za drzewem. Losy Mortka, zastrzelonego przez Niemców w Tymbarku. [++]
[00:41:51] Strzelanie Niemców do nagich Żydów, Mortek trafiony w ramię, udawał, że nie żyje. Wspomnienia Mortka, kolegi ze szkoły, brata Hindy. Przyjaźń z rodziną Hindy. [+]
[00:43:50] Praca Żydów z obozu, układanie bruku, zakrwawione palce. „Wszyscy się bali pomagać Żydom”, dokarmianie Mortka. Niektóre ciała Żydów wykopywano z lasu.
[00:47:15] Pod koniec wojny partyzanci zabili nocą kilku Niemców w pobliżu domu, zostali zakopani niedaleko domu boh. Kapica ze wsi Lipowe ukradł ubrania zamordowanych Niemców. Sąsiad Ślazyk ukrywał Żydów – zabity przez Niemców razem z Żydami. Ludzie wiedzieli w czasie wojny o losie Żydów, znali historię ojca Kolbego w Auschwitz.
[00:50:22] Szkoła w czasie wojny: więcej dzieci w klasie – dzieci wojskowych stacjonujących w Pasierbcu. Zakaz nauczania historii i geografii, nauka muzyki, polskiego i niemieckiego – zmuszanie. Bicie linijką za nieprzygotowanie do lekcji, boh. była najlepszą uczennicą w Słopnicy.
[00:52:24] Współpraca ojca z partyzantami, ukrywana przed dziećmi. Złodzieje podszywający się pod partyzantów, złodziej Zając. Partyzant Edward Trojanowski ps. „Bartosz”, uczciwy sąsiad. Zakonspirowany szpital dla partyzantów w domu jego matki, na polu w sianie ukryta radiostacja. Niemcy jeździli motorami przez wieś.
[00:55:27] Kolejki po „tabak” [tytoń w liściach] w trafice w Limanowej – rozpędzane przez Niemców. Biedny chłop Krzywda – „judaszowaty” folksdojcz. Pochowany bez trumny na wiązce siana w Słopnicach. Intensywne życie religijne katolików w czasie wojny, po wojnie niektórzy bali się uczestniczyć w obrzędach.
[00:58:11] Ojciec boh. cieszył się szacunkiem, miał rozeznanie w sytuacji na świecie, słuchał radia. Zaradny, umiał zrobić buty na kopycie, wyprawiać skórę. Śledzenie porażek Niemców w domu. Kobieta z Białej Podlaskiej zostawiła dzieci (koleżanka Urszula) w Lipowej w obawie przed frontem – rozłąka na 9 miesięcy.
[01:00:35] Zabieranie na roboty przymusowe, sąsiad Władysław Palacz [Palac?] oślepł z głodu. Hanna Kasprzykówna miała dobre warunki jako pomoc domowa, Władysław Kasprzyk ciężko pracował w polu, głodzony przez bauera. Wyznaczanie na roboty przez sołtysa [+] lub w łapance. Zabranie Kasprzyka i Palacza. Z rodziny boh. nie zabierano ze względu na kalectwo ojca. Sąsiedzi ze Słopnic zabrani do obozu. Eksperymenty pseudomedyczne na sąsiadce, gwałcone przez Niemców, duże odszkodowanie.
[01:04:32] Wkroczenie Rosjan, nocowanie w domu boh. przez 6 tygodni, poszukiwanie wódki, próba zastrzelenia ojca. Zachowanie Rosjan, gorzej traktowali ludzi niż Niemcy. Zniszczenie ośmiu uli ojca. [+] Lichtarze po Żydach przechowywane w ulach, wyrzucone przez Rosjan w śnieg. Peregrynacja obrazu po wsiach.
[01:10:00] Bitwy Niemców z Rosjanami – zabici Jan Bulanda i Władysław Szewczyk. Niemcy przejeżdżający końmi przez lasy. Obawy ojca przed komunistami, „nie będziemy wyzwoleni całkowicie”. Śliwa z Lipowego – opozycjonista. Bieda po wojnie, stopniowa poprawa warunków życia. Braki w sklepach w czasie PRL. Wytwarzanie wełny samodziałowej, pończoch z lnianych nici. Budownictwo: fundament z kamieni rzecznych, dzielenie się drewnem. Stawianie ścian z gliny, ubijanie. „Wszystko było ciężko dostać”.
[01:14:57] Zapłata wódką za obowiązkowe dostawy mięsa w czasie okupacji. Większa religijność ludzi po wojnie niż dziś. Rozmowa z proboszczem z Sowlin. Wybory w PRL, 3xTAK.
[01:17:07] Obecnie najlepsze warunki życia, od 25 lat boh. sama się utrzymuje z emerytury, stać ją na dodatkowe wydatki. Nie kontynuowała nauki, została na gospodarstwie. Żniwa: ścinanie sierpem, powrósła ze słomy, suszenie w mendlach, młocka cepami. Żniwa trwały 2-3 tygodnie, potem młócka jesienią i zimą. Słoma żytnia używana na pokrycie dachów wiązana w „kicki”.
[01:20:34] Dorabianie szyciem, pierwszy garnitur dla brata, „szyło się samo”. Egzamin na krawcową po 50-tce, praca w spółdzielni pracy przez 8 lat, przejście na rentę.
[01:23:44] Koronacja [figury Matki Boskiej Bolesnej] w Limanowej, uroczystości oglądane z tatą, tłumy ludzi. Kradzież korony. Autorzy korony – małżeństwo Redelbachów – pracowali społecznie przez 2 lata.
[01:25:30] Powrót Żydów po wojnie do Limanowej, Żydówka z Francji zamieszkała na os. Górka w Słopnicach z mężem Golonką, ślub kościelny w Słopnicach. Lichtarze od rodziny Sanders [Schnützer]. Wiadomość o wyborze Karola Wojtyły na papieża – z telewizji. Zięć Józef Zając. Śmierć papieża, rodzinne czuwanie i modlitwa. [++]
[01:28:43] Wprowadzenie stanu wojennego: „wszystko ucichło”. Legitymowanie ludzi w kolejkach przez ormowców. Boh. należała do NSZZ „Solidarność”. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..