Aleksandra Potoczek z d. Mróz (ur. 1940, Przemyśl) pochodzi z rodziny rolniczej. Po wybuchu wojny rodzice znaleźli się w Przemyślu i tu urodziła się Aleksandra Potoczek. 10 lutego 1940 roku rodzina została deportowana z Buczacza do Republiki Komi. W 1944 roku ojca zmobilizowano i walczył w szeregach 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, w lutym 1945 roku został ciężko ranny i amputowano mu nogę. W tym czasie matka z córką przyjechały do Kazachstanu i zamieszkały w Krasnej Dolinie koło Semipałatyńska. Matka pracowała w wytwórni walonek a córka chodziła do radzieckiego przedszkola. W czerwcu 1946 roku repatriowano się do Polski. Aleksandra Potoczek ukończyła szkołę podstawową w Klęczanach, małą maturę zdała w szkole sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu, potem ukończyła Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach. Przez 40 lat pracowała w księgowości, najdłużej w Sądeckim Zakładzie Eksploatacji Kruszywa. Obecnie jest działaczką Związku Sybiraków w Nowym Sączu.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1940 r.
[00:00:26] Prezentacja rodziców: Heleny i Franciszka. Ojciec pochodził z wielodzietnej rodziny mieszkającej w Męcinach, a matka miała tam krewnych. Wuj miał duże gospodarstwo w Buczaczu. Na dworcu w Przemyślu czekano na pociąg do Nowego Sącza – przyjście boh. na świat w przemyskim szpitalu. Rodzina wróciła do Buczacza, skąd deportowano ich 10 lutego 1940 r. Warunki w wagonie podczas podróży – odpowiedzi na pytania o jej cel. Podczas jednego z postojów kilka kobiet poszło kupić coś do jedzenia, a w tym czasie pociąg odjechał. Dzieci bez rodziców zabierano do domu dziecka, gdzie je wynaradawiano.
[00:07:05] Matka była młoda i nie bała się ciężkiej pracy. Zachowanie enkawudzisty wobec starszej kobiety. Nocne wezwanie do kantoru – rozmowa matki z enkawudzistą o Polsce, która zniknęła z mapy. Powody przenoszenia zesłańców w różne miejsca – wymiana ubrań na żywność. Warunki w barakach – sposoby zabezpieczania prycz przed insektami. [+]
[00:13:10] Przewożenie zesłańców. Boh. miała krwotoki z nosa na skutek letnich upałów. Matka pracowała przy wycince lasu. Latem ojciec został pastuchem i pilnował bydła w stepie – możliwość picia mleka.
[00:16:45] Ojciec został zmobilizowany i trafił na front. W tym czasie matka mieszkała z córką u starszego małżeństwa i boh. bawiła się z ich wnuczką Ludą. Wcześniej ojciec został wysłany do innego kołchozu, a matka suszyła dla niego skórki od chleba. Matka spodobała się enkawudziście, który chciał, by ojciec zmarł z głodu. Skutki zjedzenia placków z gorzkiej mąki, która okazała się zaprawiona „siwym kamieniem” – zatrucie matki.
[00:22:00] Chaty były z gliny, latem spano na dachach. Matka wróżyła miejscowym – incydent z Rosjaninem, który chciał pobić matkę. Zimą chata została przysypana i przez trzy dni nie można było wyjść.
[00:24:20] W grupie zesłańców była lwowianka, która przed wojną występowała w kabarecie i zorganizowała grupę artystyczną – występy boh. na scenie, którą zrobiono w kościele. Próby teatru odbywały się nocami [piosenka śpiewana przez zesłańców]. Jeden z Rosjan pytał ojca, czy robotnik w Polsce może sobie kupić od święta biały chleb. [+]
[00:27:46] Sytuacja zesłańców. Wśród zesłańców były inne narodowości, także Niemcy i Cyganie. Ojciec został zmobilizowany i trafił do armii Berlinga formującej się w Sielcach nad Oką. Potem trafił na front i został ranny – rola wytresowanych psów. Ojca zabrano do szpitala w Otwocku, gdzie amputowano mu nogę. Potem leżał w szpitalu w Warszawie.
[00:30:40] Matka z córką zamieszkały w Krasnej Dolinie koło Semipałatyńska i boh. poszła tam do przedszkola – obiady. Pewnego dnia w czasie leżakowania zapadło się łóżeczko pod boh. i przedszkolanki wyrzuciły ją na dwór, w tym czasie przechodziło stado krów i jedna z nich zaatakowała boh., której pomógł pastuch. [+]
[00:32:55] Wiele lat później boh. jako członkini Związku Sybiraków odwiedziła wiele szkół. Działalność w Związku Sybiraków – śmierć kolejnych przewodniczących.
[00:34:50] Incydent w przedszkolu – reakcja matki na widok zachowań seksualnych dzieci. Matka pracowała przy wyrobie walonek i zaczęła zabierać boh. do pracy. Cała produkcja zakładu szła na front, a pracownicy chodzili w dziurawych butach. [Piosenka śpiewana w przedszkolu].
[00:38:38] Sytuacja rodziny po wojnie – boh. miała sześcioro rodzeństwa. Dom i gospodarstwo w Polsce. Działalność junaków ze Służby Polsce.
[00:40:55] Ojciec starał się o powrót rodziny z ZSRR. Wspomnienie przekraczania granicy – powrót w czerwcu 1946 r. Pytania boh. o chleb w Polsce – wyjazdy matki do Semipałatyńska w sprawie repatriacji. Gdy matka wychodziła na dłużej z domu, przywiązywała boh. za nogę do łóżka.
[00:44:30] Matka chciała, by boh. zamieszkała u dziadków w Kłodnem, gdzie były lepsze warunki – data urodzenia boh. Babcia znała nauczycielkę, która przyjeżdżała z Limanowej i boh. przyjęto do szkoły – ukończenie pierwszej klasy. Od drugiej do siódmej klasy boh. uczyła się w szkole w Klęczanach. Gdy wracano do Polski, drzwi wagonów nie były zamykane. Praca boh. po powrocie do domu.
[00:49:46] Deportacja w 1940 r. Staruszkowie, u których mieszkano na zesłaniu, mieli własną łaźnię – kąpiele przynoszące ulgę we wszawicy. Kozacki sposób na wszy w odzieży [+]. Plagi na zesłaniu – meszki oblepiające oczy. Boh. przeżyła mimo chorób i braku lekarstw. Gdy chorowała na szkarlatynę, matka podawała jej ropę.
[00:55:40] Głód na zesłaniu – matka nocami dawała córce chleb, ale prosiła, by jadła po cichu tak, aby nikt nie usłyszał. Boh. w przedszkolu mówiła po rosyjsku – antyreligijna propaganda. [Piosenka rosyjska].
[00:58:55] Odnoszenie się miejscowej ludności do zesłańców. Rodzice początkowo pracowali w lesie – wysokie normy. Ojciec po zranieniu na froncie był w szpitalu w Otwocku i Warszawie, potem starał się o powrót rodziny.
[01:00:20] Modlono się potajemnie. Gdy matce sprzedano zatrutą mąkę, gospodyni nastraszyła sprzedającą, że zgłosi to i dostała dobrą mąkę.
[01:01:58] Występy odbywały się w klubie, który działał w dawnym kościele. Koło klubu stał pomnik Lenina, któremu ktoś urwał rękę – naprawa pomnika. Rozmowa ojca z Rosjaninem.
[01:04:20] Matka pracowała w zakładzie wyrabiającym walonki i miała trochę pieniędzy. Latem podczas zbierania jagód spotkała w lesie niedźwiedzia. Boh. nie miała zabawek. Krowy wypasano w stepie.
[01:05:55] Spotkanie z ojcem w Polsce – wspomnienie drewnianego domu.
[01:06:50] Boh. na zesłaniu chorowała. Pewnego dnia najadła się kwiatków i zatruła się – leczenie piołunem. Boh. jako trzylatka przestała chodzić, pomógł jej died Charchan, dawniej pop – jego wygląd. Died kazał matce nazbierać mrówek i przygotować kąpiele z mrówkami. Boh. zaczęła chodzić po pierwszej serii zabiegów. [+]
[01:11:45] Boh. i rodzice po powrocie do Polski nie mówili o pobycie na zesłaniu, ale sąsiedzi o tym wiedzieli. Po latach miała rentę jako Sybiraczka, ale świadczenia jej odebrano uznając, że pobyt na zesłaniu nie miał wpływu na jej stan zdrowia – komisja lekarska. W szkole wystawiano bajkę „O krasnoludkach i sierotce Marysi” i boh. wystąpiła w przedstawieniu.
[01:16:18] Pierwsza komunia odbyła się w kościele w Chomranicach. Po uroczystości boh. dostała bułkę z masłem i mleko. W Kłodnem mieszkali dziadkowie i pięć ciotek, ale boh. nie wiedziała, co się tu działo w czasie okupacji. W Marcinkowicach byli Cyganie, którzy zajmowali się tłuczeniem kamieni na drogi. Szanowano Cygankę Jagę.
[01:18:30] Po zdaniu „małej matury” w szkole w Białym Klasztorze w Nowym Sączu uczyła się w Technikum Rachunkowości Rolnej w Marcinkowicach. Zachowanie w szkole prowadzonej przez zakonnice – boh. nie powiedziała rodzicom o wywiadówce, rozmowa wujka Choczewskiego z zakonnicami. Na dwa tygodnie przed małą maturą siostry zabrały boh. do internatu, by mogła się uczyć.
[01:22:22] Zachowanie uczniów po śmierci Stalina – interwencja kierowniczki szkoły. Boh. pracowała w Sądeckich Zakładach Eksploatacji Kruszywa. Ojciec nosił rogatywkę – z rogów czapki snuł wróżby co do trwałości komuny. Zapisywanie się ludzi do Solidarności.
[01:24:25] Wybór papieża Jana Pawła II – boh. była w tym czasie w szpitalu w odwiedzinach u proboszcza. Reakcja na wprowadzenie stanu wojennego. Incydent w zakładach kruszywa w czasie wydarzeń w Poznaniu. Boh. nie wiedziała o zbrodni w Katyniu. Matka poznała żonę Jaruzelskiego. Dziadek Szczepan Lachor miał siedmioro dzieci, niektórzy wyjechali na zachód za pracą. Towary na kartki w czasie komuny, kolejki.
[01:28:36] [Modlitwa Sybiraków do Matki Boskiej Ostrobramskiej]. Repatriantów nie witano kwiatami.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..