Elżbieta Chwalibóg (ur. 1932, Nowy Sącz) pochodzi z rodziny ziemiańskiej, dzieciństwo spędziła w Nowym Sączu, a po rozwodzie rodziców mieszkała z matką u dziadków w Milanówku. Była wychowywana m.in. przez krewną matki, pisarkę Marię Rodziewiczównę. W 1941 roku wróciła do ojca i okupację niemiecką spędziła w Nowym Sączu. Po wyzwoleniu, w marcu 1945 roku, przeżyła dramat aresztowania przez NKWD jej ojca Adama, którego wywieziono do Związku Radzieckiego. Po wojnie ukończyła liceum bibliotekarskie w Krakowie i w 1953 roku podjęła pracę w bibliotece gminnej w Sobótce. Po dwóch latach wróciła do Nowego Sącza i pracowała do 1976 roku w Bibliotece Powiatowej, a potem do emerytury w Bibliotece Miejskiej.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1932 r. w Nowym Sączu.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Zofii i Adama. Małżeństwo trwało tylko kilka lat, po rozwodzie matka wyjechała z córką do Milanówka, gdzie mieszkali dziadkowie. Dziadek Rodziewicz był sędzią, a babcia nauczycielką – jej wpływ na rozwód rodziców boh.
[00:03:15] Wspomnienie Marii Rodziewiczówny, która przyjeżdżając do Milanówka zabierała boh. na spacery do lasu – uczucia żywione przez boh. względem ciotki.
[00:04:45] Boh. nie znała dziadków ze strony ojca, którzy zmarli w latach 20. Babcia była wychowanką pani Wnorowskiej. Rodzice boh. wzięli ślub w 1930 r., rozwiedli się po kilku latach, matka zamarła w 1955 r.
[00:08:30] Refleksje na temat drugiej żony ojca, z domu Alszerówny i jej krewnych Hasslingerów. Charakter ojca, jego zajęcia przed wojną.
[00:10:30] W czasie I wojny ojciec trafił do niewoli, jeden z kucharzy kazał mu zerwać guziki. Ojciec uciekł i wrócił do Nowego Sącza. Był dobrym gospodarzem i lubił pracę w polu, miał sporo zwierząt, w tym krowy i świnie. Przed wybuchem wojny w 1939 r. prowadził przedsiębiorstwo transportu pocztowego. Gdy oddał samochody, pracował końmi przy zaporze Rożnowskiej. Potem założył ogród inspektowy – dostawy obowiązkowe.
[00:14:22] Ojciec ukończył studia rolnicze w Stanisławowie, matka ukończyła szkołę ogrodniczą w Poznaniu. W gospodarstwie pracowali parobcy i pastuszka, w domu pomagały służące.
[00:15:39] W czasie okupacji ojciec pracował w urzędzie. W 1945 r. ojca zabrało NKWD. Przez miesiąc przebywał w areszcie w Nowym Sączu, potem wywieziono go na wschód.
[00:17:45] Po aresztowaniu ojca boh. została sama, w tym czasie matka mieszkała we Wrocławiu. Do boh. przyszedł urzędnik, który doradził jej, by została w domu i pilnowała gospodarstwa. Babka przyjaciółki, Szewczykowa, została opiekunką nieletniej boh. W gospodarstwie był jeden koń z UNRRA i jeden parobek Roman Majcher. Boh. umiała gotować kluski kładzione – obiady z parobkiem. Po jakimś czasie przyjechał stryj z ciotką. Ojca zabrano 14 marca 1945 r. a wrócił do domu 16 listopada 1947. Boh. pisała listy do Bieruta w sprawie ojca. Matka nie chciała przyjechać do córki. Powrót ojca do domu – jego stan po powrocie. Boh. go nie poznała i nie mogła się do niego przyzwyczaić. Ojciec znał od dzieciństwa swoją drugą żonę. [+]
[00:25:30] Boh. jako czteroletnie dziecko została zabrana do Milanówka, w 1941 r. wróciła do Nowego Sącza. Z powodu przeprowadzki nie poszła do pierwszej komunii. Warunki stworzone przez ojca, nauka w domu. Boh. wolała mieszkać u ojca – reakcja matki. [+]
[00:27:35] Strój do pierwszej komunii, którą boh. przyjęła w szkolnej kaplicy. Podczas przebywania w Milanówku boh. uczyła Maria Rodziewiczówna. Przeprowadzka do ojca nastąpiła, gdy boh. była w trzeciej klasie – nauka w starej szkole przy ul. Kochanowskiego. Potem boh. uczyła się w szkole rolniczej, następnie gospodarczej – tu zdała małą maturę. Wyjazd do szkoły średniej do Krakowa – boh. nie została przyjęta ze względu na wzrok – wizyta w poradni psychologicznej, rozwiązywane testy. Nauka w liceum bibliotekarskim.
[00:31:22] Nakaz pracy w Sobótce koło Wrocławia, gdzie boh. wytrzymała dwa lata pracując jako bibliotekarka. Powrót do Nowego Sącza, gdzie ojciec załatwił jej pracę w centrali dystrybucji książek na terenie miasta. Potem do 1976 r. pracowała w bibliotece powiatowej, a potem w Bibliotece Miejskiej.
[00:32:56] Zmiany w okolicy dworu na przestrzeni lat. Trudności z utrzymaniem domu po powrocie ojca. Powody, dla których boh. nie chciała przejąć majątku od ojca. Budowa domu, w którym obecnie mieszka. Ojciec oddał dwór krewnym – ich zachowanie wobec boh.
[00:36:30] Życie w dworze, atmosfera, dopóki żył ojciec. W soboty grywano w brydża. Zjazdy rodzinne w czasie świąt. Budynek, zbudowany w 1699 r., miał osiem pokoi i dwie łazienki – remonty przeprowadzone przez obecnego właściciela. Początkowo w budynku mieściła się gorzelnia. Babcia Wnorowska wynajęła mieszkanie w mieście, a dom oddała rodzinie Chwalibogów, która się nią potem opiekowała.
[00:42:16] W 1956 r. ojciec otworzył razem ze wspólnikami cegielnię, którą niedawno zamknięto. Produkcja zakładu – kolejki po cegły. Glinę pozyskiwano w okolicy oraz kupowano.
[00:44:18] Nadejście frontu w styczniu 1945 r. Wspomnienie wybuchu zamku. Przy bramie został zastrzelony Aleksander. Jego narzeczona, Rogalska, schowała się w piwnicy.
[00:46:50] Spotkania z Niemcami w czasie okupacji. Dziadek mieszkający w Milanówku znał język niemiecki. Wizyty Marii Rodziewiczówny. Willa w Milanówku stała w ogrodzie, który przylegał do lasu. Boh. nic nie wie o partyzantach w Milanówku. Ojciec miał kontakty z partyzantką. W domu mieszkali Rosjanie, Niemcy, gdy pojawili się Anglicy, ojciec umieścił ich w szpitalu.
[00:54:12] Żydzi chcieli oddawać ojcu złoto i srebro na przechowanie, ale ojciec brał tylko meble. Żydowskie dziewczynki przynosiły do boh. swoje zabawki, by je schowała. Ojciec prowadził interesy z Żydami. W dworze ukrywał się Żyd, pisarz Jan Kurczab.
[00:57:05] Boh. chodziła do szkoły w Białym Klasztorze, ale nie czuła się tam dobrze – kary stosowane przez zakonnice. Zmiana szkoły – powody sfałszowania świadectwa.
[01:00:30] Boh. wiedziała o utworzeniu getta, ale nie chodziła tam. Czerwonoarmiści stacjonujący w dworze w Załubińczu rozpalili ognisko w jednym z pokoi, żołnierze przynieśli ze sobą wszy. Wspomnienie Niemców kwaterujących w domu.
[01:03:07] Mieszkając w czasie okupacji w Nowym Sączu boh. nie głodowała, trudniejsze warunki były w Milanówku. Niemcy przyjeżdżali po kontyngent do gospodarstwa, ojciec dostawał pieniądze albo spirytus.
[01:04:22] Wspomnienie pobytu w szkole w Krakowie. Boh. nie zdała z rosyjskiego, bo nie nauczyła się o Puszkinie. Przedmioty na egzaminie maturalnym. W 1952 r. boh. podjęła pracę w Sobótce, ponieważ pensja nie wystarczała na życie - sprzedawała krew. Specyfika pracy w bibliotece gminnej. Z biblioteki korzystało niewiele osób – wysoki procent analfabetów. Po dwóch latach boh. przeprowadziła się do Nowego Sącza. Nikt nie chciał czytać książek o komunizmie.
[01:11:12] Gdy zmarł Stalin, boh. przygotowywała się do egzaminu maturalnego. Zainteresowanie polityką. W odpowiedzi na list boh. wysłany do Bieruta odpowiedziała jej jego siostra [Julia Malewska], która pracowała w kancelarii prezydenta. Po roku ojciec wrócił do domu [+]. Opinia na temat rządów Gomułki – zgoda władz na uruchomienie cegielni.
[01:13:30] Czas wojny – wspomnienie ucieczki z ojcem, po drodze mijano dwóch żołnierzy, którzy kogoś zastrzelili.
[01:15:12] Rozważania na temat epoki Gierka. Wybór papieża Polaka, refleksje na tego temat. Boh. od 1977 r. mieszka w obecnym domu, zakup telewizora. Opinia ojca na temat komunizmu. W czasie stanu wojennego boh. leżała w szpitalu – stan zdrowia, operacje.
[01:20:05] Boh. pracowała w bibliotece przy katalogowaniu książek i było to dla niej interesujące.
[01:23:30] Boh. jako dziecko nie miała zabawek – traktowanie przez matkę i babkę. Ojciec kupił jej kucyka i na nim jeździła. Powodzie w Nowym Sączu – woda w piwnicy domu.
[01:25:40] Wspomnienie przyjazdu z Milanówka do domu ojca – mleko prosto od krowy. Zakupy zrobione przez ojca – nowe ubrania dla córki. Po wybraniu pokoju boh. dostała nowe meble. Wyjazdy z ojcem do mieszkających w okolicy znajomych – wycieczka do Jasiennej.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.