Sławomir Snopek (ur. 1965, Wąwolnica) z wykształcenia jest specjalistą ds. ochrony środowiska. Pracuje w zakładach przemysłu spożywczego. Z zamiłowania regionalista, pasjonat historii Polski, w szczególności lotnictwa polskiego i Cichociemnych spadochroniarzy Armii Krajowej. Zgłębia też historię swojej Małej Ojczyzny - Wąwolnicy, we wszystkich jej aspektach. Podejmuje inicjatywy i realizuje upamiętnienia postaci i wydarzeń historycznych na terenie Lubelszczyzny i nie tylko. Swoją wiedzą dzieli się z zainteresowanymi poprzez publikacje, prezentacje multimedialne udział w realizacji radiowych i telewizyjnych reportaży historycznych. Drugą jego pasją jest ornitologia, w tym aktywna ochrona ptaków i ich siedlisk. Jako wolontariusz współpracuje z różnymi organizacjami pozarządowymi realizującymi zadania zbieżne z jego z jego zainteresowaniami. [Biogram za https://teatrnn.pl/ar-oplakiwanie/wawolnica-slawomir-snopek/]
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1965 r. w Wąwolnicy.
[00:00:32] Przedstawienie rodziców: Anny i Eugeniusza. Matka pochodziła z Wąwolnicy, ojciec z Zamojszczyzny, obydwoje byli nauczycielami. Matka ukończyła Liceum Pedagogiczne w Lublinie, ojciec w Szczebrzeszynie. W 1952 r. matka podjęła pracę w szkole w Wąwolnicy. Ojciec przez kilka lat pracował w Juliopolu, po służbie wojskowej w szkole w Izbicy. Rodzice poznali się w 1959 r. na kursie letnim w Zamościu, niedługo potem wzięli ślub i zamieszkali w Wąwolnicy. Matka była nauczycielką nauczania początkowego, a ojciec rusycystą, potem dyrektorem szkoły.
[00:03:25] Ojciec należał do partii, ale aktywnie uczestniczył w życiu religijnym. Rodzice wstąpili do Solidarności, jesienią 1981 ojciec wystąpił z partii. W szkole powieszono krzyże, ojciec ich nie usunął. W czasie stanu wojennego utworzono Wojskowe Terenowe Grupy Operacyjne, jesienią 1982 ojca powiadomiono o kontroli szkół – rządowa propaganda, artykuł na temat laicyzacji szkół wymieniający Wąwolnicę. Atmosfera w domu. 26 listopada [1982] boh. jadący do szkoły w Nałęczowie szedł z ojcem, który zmierzał do pracy – ostatnie słowa ojca. Jego sprzeciw wobec zdejmowania krzyży, które powiesili uczniowie i ich rodzice – znalezienie ciała ojca w jego gabinecie. [+]
[00:14:48] Sytuacja po śmierci ojca – poszukiwanie braci, którzy studiowali w Krakowie. Pogrzeb ojca jako manifestacja patriotyczna. Krzyże w szkole pozostawiono. Pomoc ze strony Solidarności. Nazwisko ojca znalazło się na liście ofiar stanu wojennego sporządzonej przez Radio Wolna Europa. Opinia na temat partii politycznych. W 2011 r. ukazała się książka, której autor napisał, że ojciec, zastraszony przez SB, zdjął krzyże, a potem się powiesił – taką wersję, krążącą w Lublinie, mogła rozpowszechniać Służba Bezpieczeństwa. [+]
[00:21:21] Sprawa ojca a postawa życiowa boh. Przykłady innych represjonowanych osób w rodzinie. W 1985 r. boh. był studentem historii na KUL, kolega Wojtek Janek zaproponował mu udział w akcji ulotkowej przed zbliżającymi się wyborami – nawoływanie do ich bojkotu. Przebieg i skutki akcji w Wąwolnicy, przeprowadzonej nocą z wtorku na środę – reakcja mieszkańców oraz milicji. W sobotę rano do domu przyszli funkcjonariusze SB szukający boh., ale matka nie wpuściła ich do domu. Podobne naloty urządzono na mieszkania innych studentów KUL-u. U jednego z kolegów znaleziono bibułę, którą skonfiskowano. Boh. zakopał w ogrodzie ulotki i swoją kolekcję militariów [+]. Po kilku latach wykopał ulotki i ma je do dziś. Kolega, który rozrzucał ulotki razem z boh. niedługo potem zmarł.
[00:35:33] Nagranie ma miejsce w siedzibie Regionalnego Towarzystwa Przyjaciół Wąwolnicy. Budynek aresztu postawili Niemcy w czasie okupacji, potem przez lata mieścił się tu posterunek milicji, po wojnie przetrzymywano tu partyzantów podziemia antykomunistycznego.
[00:37:46] W czasie okupacji w Wąwolnicy i okolicach działała Armia Krajowa i Bataliony Chłopskie – tu działał dziadek żony Jan Gutowski i jego brat Stanisław, przedwojenni członkowie „Wici”. Po wojnie wielu akowców i bechowców było przeciwnych władzy ludowej i zeszli do podziemia. Dziadek wyjechał na Ziemie Odzyskane. Silne wpływy PSL-u Mikołajczykowskiego. W 1946 r. funkcjonariusze UB spalili gospodarstwo Chabrosów w Buchałowicach. Wymuszanie na rolnikach dostaw obowiązkowych – działalność starosty Stefana Lewtaka. Starcia milicjantów z partyzantami. Sytuacja w Wąwolnicy przed pacyfikacją ze strony UB.
[00:42:50] 1 maja 1946 do wsi przyjechali agitatorzy, którzy chcieli zorganizować wiec – reakcja mieszkańców. 2 maja zajechały ciężarówkami z milicjantami i ubekami – ucieczka partyzantów przed funkcjonariuszami. Okoliczności wybuchu pożaru, który z powodu suszy i działań milicjantów, szybko się rozprzestrzenił niszcząc ponad 460 budynków. Niektórzy z mieszkańców, którzy stracili cały dobytek, wyjechali potem na Ziemie Odzyskane. Po wyjeździe milicji Wąwolnica została otoczona przez KBW – ostrzelanie wsi pociskami zapalającymi. W 2014 r. boh. odnalazł w lubelskim archiwum zeznania mieszkańców – lista strat, ofiary pacyfikacji. Kilka dni po pożarze namawiano mieszkańców, by zeznawali, że wieś została podpalona przez „bandę”. Przyjazd komisji PSL, której członkowie sfotografowali zniszczenia. [+]
[00:50:50] W czasie pacyfikacji we wsi znalazł się przypadkowo amerykański reporter John Vachon, dopiero w 2009 r. dowiedziano się, kto był autorem zdjęć – kontakt z córką fotografa Ann Vachon. Okoliczności znalezienia się Vachona w Wąwolnicy. Wspomnienie wystawy zdjęć Johna Vachona w Domu Spotkań z Historią. Odnalezienie w Instytucie Hoovera zdjęć zrobionych kilka dni po pożarze przez członków komisji PSL. Wydanie albumu. [+]
[00:58:06] 4 maja 1946 Jonh Vachon przyjechał do Wąwolnicy i rozdał mieszkańcom odbitki swoich zdjęć, które potem odbierali ubecy. W latach 80. boh. odnalazł 6 fotografii. Świadkowie wydarzeń nie chcieli o tym rozmawiać. Postawa Stefana Lewtaka, jednego ze sprawców. Symboliczna pomoc władz dla pogorzelców. Historia poszukiwania autora zdjęć z Wąwolnicy zakończona odnalezieniem spuścizny Johna Vachona. W 1987 r. Ann Vachon była w Wąwolnicy z tłumaczką ojca Anną Dąbrowską i rozdawała zdjęcia mieszkańcom wsi.
[01:03:26] Stefan Lewtak był członkiem PPR, po wojnie robił karierę w Polsce Ludowej – wymuszanie kontyngentów. Działalność sądów doraźnych, które skazywały żołnierzy podziemia na kary śmierci. Stosunek Lewtaka do pogorzelców z Wąwolnicy – lista zatwierdzona przez władze. Sposoby skłócania mieszkańców.
[01:07:46] Edward Wargocki, ubek, pochodził z Wąwolnicy. Podziemie wydało na niego wyrok śmierci, a ponieważ był nieuchwytny, zabito jego siostrę i brata. Rola Wargockiego w czasie pacyfikacji. Niedługo potem Wargocki zniknął z Lubelszczyzny, po latach okazało się, że dosłużył się stopnia majora SB w Zielonej Górze. Innym z aktywnych ubeków w czasie podpaleń był Antoni Stefaniak z Końskowoli, wyrzucono go z UB za homoseksualizm. Pozostali funkcjonariusze pochodzili z powiatu puławskiego – wyniki śledztwa przeprowadzonego przez IPN. Pacyfikację Wąwolnicy zakwalifikowano jako zbrodnie przeciwko narodowi polskiemu, sprawa dzięki temu nie uległa przedawnieniu.
[01:13:05] Przed wojną w Wąwolnicy mieszkało wielu Żydów, którzy w większości zajmowali się handlem i rzemiosłem. W czasie okupacji we wsi utworzono getto, w którym zamknięto miejscowych oraz przyjezdnych Żydów. Jego likwidację przeżyło kilkanaście osób, w tym Sara Ryterska – dwie masowe egzekucje w 1942 r. Matka boh. nosiła jedzenie ukrywającemu się w okolicznych wąwozach krawcowi Całowi, który szył w ziemiance dla okolicznych mieszkańców. Cał został zamordowany po wyzwoleniu w 1944 r. Wikary Józef Gorajek uratował żydowską rodzinę Winników i został odznaczony medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Wychowywanie żydowskiej dziewczynki przez Polkowskich – dalsze losy Barbary Wrześniewskiej. Boh. odnalazł metryki i akty zgonu wypisywane przez rabina w getcie. Ostatni zapis pochodzi z 16 marca 1942. Miejsca pamięci w okolicy. [+]
[01:24:15] Podczas egzekucji w 1942 r. zamordowano członków rodziny Sary Ryterskiej. Egzekucję widziała matka boh., dziadek zwoził ciała na kirkut. Ludzi z getta wywieziono do obozu w Bełżcu, Sara Ryterska trafiła do Oświęcimia razem z synem i obydwoje przeżyli. W kwietniu 1993 Sara Ryterska przyjechała do Wąwolnicy, w walizce przywiozła litery odlane z brązu, które chciała umieścić na tablicy na grobie bliskich. Polskość Sary Ryterskiej. Egzekucja Żydów w Rogalowie – zwłoki kazano pochować sołtysowi, jego rodzina do dziś opiekuje się tym miejscem.
[01:31:58] W czasie śledztwa prowadzonego przez IPN w sprawie spalenia Wąwolnicy boh. występował jako świadek z drugiej ręki, ponieważ rozmawiał z osobami, które przeżyły pacyfikację. Zakres zainteresowań boh. – zbieranie materiałów na temat katastrofy lotniczej w latach 50. Po wydarzeniach w Wąwolnicy ludzie przez lata nie chcieli o tym mówić w obawie przed represjami. Stryj był Sybirakiem i też nie chciał o tym opowiadać, także nie chciał się zapisać do Związku Sybiraków obawiając się prowokacji. Boh. badał historię pochodzącego z Wąwolnicy cichociemnego, Stanisława Krzymowskiego, który zmarł w Kanadzie w 1969 r. Boh. znalazł dokumenty z 1978 r. świadczące o tym, że SB cały czas go poszukiwała. Powody rozkopania przez sowietów grobu ppłk. Macieja Kalenkiewicza.
[01:37:35] Stryj Józef Snopek został aresztowany za przynależność do Armii Krajowej i przebywał na Zamku w Lublinie. Dziadek co dwa tygodnie woził paczkę ze wsi Żurawie koło Zamościa do Lublina. W styczniu 1945 paczki nie przyjęto. Podczas wywożenia więźniów kolejarz na stacji w Bełżcu powiedział, że pociąg jedzie „na białe niedźwiedzie”, więc więźniowie wyrzucili talię kart z adresami rodzin. Wiosną do domu przyszedł mężczyzna, który podał gryps od stryja. Po latach dzięki „Memoriałowi” uzyskano dokumenty obozowe stryja, którego skazano na rok łagru – praca w kopalni na Uralu. Brat dziadka, Stanisław Snopek, dowódca miejscowej placówki AK, został zamordowany przez UB i nie wiadomo gdzie go pochowano.
[01:42:00] Lista ofiar stanu wojennego autorstwa Janusza Bugajskiego, na której widnieje nazwisko ojca.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.