Anna Kowalewska ps. „Stokrotka” (ur. 1923, Łomża) została w październiku 1942 roku zaprzysiężona do Narodowych Sił Zbrojnych. Przeszła przeszkolenie jako sanitariuszka wraz ze swoją przyjaciółką Stanisławą Gołębiowską, która została aresztowana po wojnie przez UB za działalność niepodległościową. W ramach prowadzonej sprawy UB aresztowało również Annę Kowalewską. Mimo ciężkich przesłuchań nie przyznała się do winy i znajomości z przyjaciółką i została zwolniona z Urzędu Bezpieczeństwa. Pracowała przez 40 lat jako nauczycielka.
[00:00:00] rodzice rolnicy, mama zmarła w wieku 30 lat, osierocając córki (boh. 5 lat, siostra 3 lata). Macocha Antonina. Dobre warunki bytowe, troskliwa macocha. Ukończone 4 klasy w Dobrzyjałowie.
[00:01:00] w 1936 r. szkoła przy ul. Sienkiewicza w Łomży – 5 klasa. Potem 6 i 7 klasa w szkole w Jedwabnem. W 1939 egzamin do szkoły handlowej w Łomży.
[00:02:00] ojciec z sąsiadem we wrześniu 1939 idą na front. Ojciec dostaje się do obozu jenieckiego w Działdowie. Ucieczka ojca z obozu.
[00:03:00] sztab niemiecki w Jeziorku, zarekwirowany wolant ojca – spotykali się co tydzień, boh. ostrzegała wtedy ojca i uciekał do lasu.
[00:04:00] boh. zatrzymana w łapance, przewieziona do Zbójnej na roboty do kopania rowów. Po dwóch tygodniach postanawia wraz z kolegą przepłynąć rzekę i uciec. Idą całą noc. Ukrywa się potem przed kolejnymi łapankami.
[00:06:00] w 1942 r. zgłasza się do NSZ, składa przysięgę w październiku. Szkolenie sanitariuszek. Pseudonim „Stokrotka”, koleżanka Stanisława Majewska. Pielęgniarka ze Stawisk ps. „Jagoda” prowadziła te szkolenia.
[00:08:00] w Dobrzyjałowie ciężkie walki, Piotr Serwatko ma przestrzeloną nogę – opatrują go w domu. Bandaże z prześcieradeł – uratowały nogę.
[00:11:00] Górki, Kobylin – pogotowie – boh. czuwała w Górkach w razie ataku niemieckiego. „Lis”, „Topór” – z nimi boh. miała kontakt.
[00:13:00] boh. postanawia dalej się uczyć po wojnie – w Łomży kurs przygotowawczy, potem studium nauczycielskie. Od 1947 r. praca jako nauczycielka w Rogienicach Wielkich, ślub, praca w Piątnicy – nauczanie początkowe. Emerytura w 1980 r. Działalność społecznikowska.
[00:16:00] została gminnym opiekunem społecznym. 8 lat ławniczka w sądzie.
[00:18:00] przedwojenna szkoła – nr 3 przy ul. Sienkiewicza w Łomży, w Jedwabnem – podstawówka. Dużo Żydów w Jedwabnem, dziewczynki żydowskie razem z boh. się uczyły w szkole, kolegowały się. Żydowskie sklepy.
[00:20:00] żydowskie święto Kuczki – szałasy na podwórkach. Chłopcy polscy rzucali w nie kamieniami. W Łomży „narodówki” [członkowie ugrupowań prawicowych] zabraniały kupować w żydowskich sklepach, stawali przed nimi i zabraniali. Szewc Żyd na ul. Rządowej – rodzice zajeżdżali na podwórko, od tyłu – zamawiali buty.
[00:23:00] „narodówka” w Łomży – dużo ludzi do nich należało, głównie chłopcy.
[00:24:00] wybuch wojny wrzesień 1939 r. – nie było radia, ciotka pracowała na plebanii u księdza, zabrała boh. posłuchać radia. Wystąpienie Rydza Śmigłego. Po 2 tygodniach Niemcy weszli do wsi. Dzieciom zakazano przyjmowania cukierków i podarunków od Niemców („zatrute”). Mama ucieka z dziećmi do rodziców. Niemcy włamali się do domu, zdemolowali, rozrzucili po wsi wszystkie rzeczy. Kradzież walizeczki ze skarbami. [00:29:00] okupacja sowiecka – szukali zegarków, trzeba im było gotować. W Dobrzyjałowie był dwór, tam stacjonowali Rosjanie, przyjechały ich rodziny.
[00:31:00] wywózki na Syberię (szwagier Bolesław Grabowski), rodzinie boh. udało się uciec do Wizny i nie wyjechali. Szwagier nie wrócił, została żona, uciekła z synami.
[00:33:00] przysięga w obecności dwóch członków NSZ, m.in. Piórkowski ps. „Dąbek”.
[00:35:00] Stasia Majewska wyjechała do pracy za Śniadowo – wydawali gazetki podziemne, ktoś ich zadenuncjował, zostali oboje straceni. Ona urodziła dziecko w więzieniu.
[00:37:00] przesłuchanie boh. – jako świadka. Noc na desce w piwnicy. Przesłuchania przez 3 tygodnie – o północy albo o 3 rano. Co miesiąc melduje się na posterunku.
[00:40:00] starania o uprawnienia kombatanckie.
[00:43:00] boh. nie spotkała już więcej Stasi Majewskiej.
[00:44:00] przesłuchania na UB. Męczyli psychicznie, ale nie bili boh., Stasia była bita. Pogarda, chamstwo.
[00:48:00] szkolenia na sanitariuszkę odbywały się w domu Stasi na skraju wsi oraz w domu w Stawiskach u pielęgniarki Jagody.
[00:50:00] wypytywanie przez Niemców we wsi. Dwaj Niemcy zamieszkują w domu u ciotki na sąsiedniej ulicy. Wyjście do kina.
[00:52:00] pędzenie bimbru. W domu boh. mieszkało trzech Niemców w jednym pokoju.
[00:54:00] partyzanci „Topor”, „Księżyc’, „Lis” – przyjeżdżali do domu boh., rozmawiali z rodzicami.
[00:55:00] Niemcy poszukujący ojca.
[00:56:00] dowódca batalionu „Lis”, po wojnie przebywał w Białymstoku.
[01:00:00] powojenna szkoła w Rogienicach Wielkich – mieściła się w prywatnym domu na wsi – 2 pokoje. Dyrektorka Cwalina. Uczniowie „przerośnięci”, ok. 30 uczniów. Zabawy wiejskie organizowane przez strażaków.
[01:07:00] agitacja, żeby się zapisać do PZPR, boh. się nie zapisała.
[01:11:00] zbrodnia w Jedwabnem – Żydów palono w stodole u koleżanki boh. Śmiarowska, koleżanka ze szkoły, u jej dziadków mieszkała pani Anna.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.