Kazimierz Czaplo (ur. 1927, Białystok) mówi, że pochodzi z „rodziny naznaczonej piętnem Sybiru”. Jego dziadek był powstańcem styczniowym zesłanym na Sybir, skąd wrócił wycieńczony i wkrótce zmarł. Starszy brat (Jan Czaplo) walczył z Niemcami w armii carskiej w I wojnie światowej i został dwukrotnie ranny. Po rewolucji październikowej, w 1918 r. udał się na Powołże do organizującej się tam V Dywizji Syberyjskiej płk. Kazimierza Rumszy. W jej skład wchodzili żołnierze byłej armii carskiej pochodzący z różnych krajów. Nie mogąc przedostać się do Polski, postanowili kierować się na wschód, przez Syberię. Po rozbiciu pod Krasnojarskiem Polacy przedostali się do Harbina, a następnie do portu we Władywostoku, skąd zabrał ich do Europy brytyjski statek „Yaroslavl”. Major Jan Czaplo dotarł do Gdańska na początku lipca 1920 roku. 14 sierpnia 1920 podczas bitwy warszawskiej został ciężko ranny i zmarł w kuźni w Borkowie. Wszystkich tam poległych grzebały w zbiorowej mogile dwie harcerki i to od jednej z nich, po ponad 50 latach, boh. poznał historię brata. W tym czasie w Lidzie Rosjanie aresztowali ojca boh. za to, że jego syn ‒ oficer najpierw w wojsku carskim, a potem polskim ‒ walczył z bolszewikami. Osadzono go w twierdzy w Kazaniu nad Wołgą, skąd wrócił prawie dwa lata później, w ramach wymiany jeńców po podpisaniu pokoju ryskiego. Miał połamane ręce i wybite zęby. Kazimierz Czaplo opowiada o swoim dzieciństwie w Lidzie na Wileńszczyźnie i o tym, jak przystąpił do partyzantki – 2 batalionu 77 Pułku Piechoty Armii Krajowej pod dowództwem „Krysi”. Brał udział m.in. w likwidacji stacji nasłuchowej Luftwaffe w Raduniu. Podczas innej akcji w czerwcu 1944 został ranny w kręgosłup. Po nadejściu frontu wschodniego wraz z oddziałem został rozbrojony i internowany na zamku w Miednikach Królewskich, a potem w Kałudze, gdzie przygotowywano ich do służby w Armii Czerwonej. Po zbiorowej odmowie złożenia przysięgi na wierność ZSRR wszystkich Polaków wywieziono do łagru w okolicach Jegoriewska, 400 km za Moskwą. Tu przez dwa lata pracowali przy wyrębie lasu. Pan Kazimierz opowiada o warunkach panujących w obozie, życiu w ziemiankach, głodowych racjach żywnościowych, a także o zespole muzycznym, stworzonym m.in. z Bernardem Ładyszem jako solistą. W 1946 roku pan Kazimierz wrócił do Polski. Przez kolejne 10 lat zatajał swoją działalność w AK i pobyt w łagrze. Odnalazł rodzinę we Włocławku, tam zdał maturę. Pomimo trudności udało mu się ukończyć studia na Politechnice Warszawskiej. Ciekawym wspomnieniem jest przywołanie Witolda Pileckiego, którego jako dziecko widywał w gimnazjum w Lidzie, gdzie cieszył się najwyższym autorytetem, zorganizował szwadron ochotniczej kawalerii „Krakusi” i zarażał młodzież duchem patriotyzmu.
mehr...
weniger
[00:00:10] Prezentacja boh. „Rodzina naznaczona piętnem Sybiru”. Dziadek Cyprian był powstańcem styczniowym 1863 r., zesłany na Syberię, gdzie zachorował, pozwolono mu wrócić, ale wkrótce zmarł. Ojciec całe życie mieszkał w Lidzie, zaniedbane miasteczko. Brat boh. Jan [ur. 1895] chciał być wojskowym. Kolega Kłusewicz [?]. Wyższa szkoła oficerska w Petersburgu, dwukrotnie ranny w I wojnie światowej, V Dywizja Syberyjska, dowódca płk Kazimierz Rumsza, który też porzucił armię carską.
[00:03:48] Niemożność dotarcia do Polski na zachód, Międzysojusznicza Komisja Aliancka (przewodniczący Joseph Noulens) w Harbinie. Wojsko polskie przez Ural szło na wschód, potyczka z bolszewikami, konnica Gaj-Chana rozbiła Polaków pod Krasnojarskiem, przeprawa przez Hrabin do portu [we Władywostoku], brytyjski statek „Yaroslavl”, przepłynięcie (styczeń-lipiec 1920 r.) przez Kanał Sueski do Gdańska.
[00:07:34] Przeniesienie do Chełmna, powstanie Brygady Syberyjskiej, zasilonej przez ochotników. Mjr Jan Czaplo został wysłany do Warszawy przez gen. Czumę. Tam zrobił sobie ostatnią fotografię. Skierowanie na front jako I Brygada Syberyjska w V Armii gen. Sikorskiego. Składała się głównie z ochotników, uzbrojonych w nieznaną angielską broń, niewyszkolonych. 12 sierpnia doszli do Wkry (Warszawa, Modlin, Brokowo), bitwa nad Wkrą 14-15 sierpnia 1920 r. dowódca mjr Dindorf-Ankowicz, brat dowodził 1 batalionem i był zastępcą dowódcy pułku, wszyscy przybyli z Syberii byli majorami.
[00:11:18] 14 sierpnia, starcie z X dywizją sowiecką, brat ranny w brzuch, zmarł tego samego dnia wieczorem u kowala w kuźni w Borkowie [++] – to są informacje z książki gen. Sikorskiego. Poszukiwanie grobu brata, w lipcu pod koniec lat 70. samotna wyprawa boh. do Borkowa, poszukiwanie kuźni. Ekshumacja oficerów na Powązki. Rozmowa z mieszkanką Borkowa, Heleną (właśc. Zofia Kosowska), harcerką, która razem z siostrą Jadwigą pochowała Jana Czaplo do trumny [++]. Zbiorowa mogiła, gdzie pochowano mjr Czaplo i kilkudziesięciu polskich żołnierzy. Rozmowa z księdzem z Cieksyna. Helena pochowana przy grobie żołnierzy z 1920 r. [+]
[00:18:17] Syn kowala z Borkowa potwierdził wersję gen. Sikorskiego. Aresztowanie ojca na początku 1919 r. za to, że miał syna w polskim wojsku, zesłany w 1920 r. do Kazania, torturowany, połamane ręce, wybite zęby, wypuszczony w 1921 r. Wracał przez Odessę do Lidy, komisja polska.
[00:21:30] W 1923 r. przyjechał do domu ordynans brata, przywiózł szablę, fotografie z torby oficerskiej, nowy mundur angielski z polskimi guzikami. Ten mundur boh. przerobił na marynarkę. Odznaczenie brata krzyżem Virtutti Militari, Krzyż Niepodległości, zachowany list z odręcznym podpisem marsz. Piłsudskiego – przetrwał w rodzinie.
[00:24:00] Odtworzenie wydarzeń z pogrzebania brata przez harcerkę, „ja tymi rękami wkładałam do z siostrą do trumny”. Mogiła pod krzyżem. [++]
[00:29:08] Rtm Witold Pilecki był nauczycielem przysposobienia wojskowego w gimnazjum im. Chodkiewicza w Lidzie, mieszkali w folwarku 7 km od Lidy. Żona uczyła w gminnej szkole w Krupowie. Pilecki zorganizował szwadron ochotniczej kawalerii „Krakusi”, którzy ćwiczyli z nim i występowali na defiladach z okazji uroczystości. Fotografia Pileckiego na czele „Krakusów”. Przyjeżdżał do szkoły rowerem, miał gęstą czuprynę. [+]
[00:32:10] Pilecki cieszył się ogromnym autorytetem, zorganizował zajęcia z samoobrony, uczył starszych uczniów strzelać, paradował po mieście. [+]
[00:34:41] Pobyt na zesłaniu w Rosji. W Miednikach internowanie, załadunek akowców do wagonów towarowych (po 95 osób) – omdlenia z powodu ścisku. Powitanie w Kałudze przez orkiestrę, przejście czwórkami do koszar, gdzie leżeli na ziemi. Buty zabrane martwemu Niemcowi zostały ukradzione, potem płaszcz („Ważne było, aby żyć”).
[00:38:10] Łaźnia polowa, nowe mundury radzieckie, golenie głów przez kobiety. Piętrowe łóżka w barakach. 4,5 tys. Polaków z obozu odmówiło złożenia przysięgi wojskowej na wierność ZSRR – za karę żołnierze stali na placu do wieczora. [+]
[00:43:25] Następnego dnia zabranie mundurów, załadunek do wagonów. Próba ucieczki Witolda Czarneckiego. Wywiezienie z Kaługi, dojazd do Moskwy, przejście do miejscowości Prudy.
[00:46:00] Zakwaterowanie w ziemiankach – budowa i wyposażenie ziemianki, śnieg. Praca w lesie: ścinanie drzew, norma 8 m sześciennych na dzień. Kolega Ryszard Banal [?] nie wytrzymał nerwowo i uciekł z obozu – wielu uciekało.
[00:51:14] Oszukiwanie w pracy, rozrzucanie sągów, byle jaki załadunek drewna. Komisja w sprawie niedostatków drewna, aresztowanie strażników. Praca za jedzenie. [+]
[00:55:40] Słabe jedzenie i słabe ubrania. Zimą walonki.
[00:57:05] Powrót do Polski pierwszym transportem akowców – euforyczne powitanie po wjeździe przez mieszkańców Białej Podlaskiej. Zakwaterowanie u kolejarza (kolega Mirek Wiśniewski z Lidy). Nie mogli spać w wykrochmalonej pościeli, odzwyczaili się – nocleg na podłodze.
[01:01:55] Henryk Czyż zorganizował zespół muzyczny: śpiewacy Bernard Ładysz, Babiński.
[01:03:00] Boh. nie chorował w łagrze. Po wojnie podał fałszywy życiorys, ujawnił się po 10 latach (po studiach, w 1956 r.). To mu doradził dyrektor szkoły.
[01:05:00] W ziemiance mieszkało miedzy 50 a 100 osób, były 4 obozy. Architekt Michał Bałasz – przeszedł podobną drogę do boh. – mieszka w Białymstoku. Czas wolny w obozie – sen, koncerty zespołu (pracowali w kuchni, sprzątali). Benek Ładysz był pomocnikiem kucharza, obecnie mieszka w Malicach.
[01:09:14] Trudne momenty w obozie były codziennie. Tunele w śniegu. Śnieg był izolatorem, nie było zimno. Poranna prowierka (przegląd) – często kogoś brakowało, głownie wiosną, latem. Strażnicy nie byli okrutni, często byli byłymi żołnierzami, czasem np. byli aktorzy z teatrów moskiewskich.
[01:12:10] Wiosna w Rosji – nagle bardzo ciepło, wszystko się topiło. Zabierano walonki. Co 10 dni odbywała się kąpiel w łaźni (bani) nad jeziorem – w ziemiankach zbudowanych przez jeńców. Dezynfekcja odzieży gorącym powietrzem. Pobyt w obozie ponad 1,5 roku. Boh. traktuje go jak zły sen. [+]
[01:14:45] Podczas studiów w Warszawie boh. musiał ukrywać się przed znajomymi z obozu. Historia Bernarda Ładysza, nie chciał rozmawiać o Kałudze.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..