Maria Karpińska z d. Kwiatkowska (ur. 1937, Letowocznoje) – jej rodziców i starszego brata przesiedlono w latach 30. z Dołbysza na Ukrainie do Północnego Kazachstanu. W listopadzie 1937 roku ojca aresztowano i trafił do łagru w Republice Komi, potem do łagru w Dolince koło Karagandy. Jesienią 1948 roku matka z dziećmi przyjechała do ojca, który po wyjściu z łagru pracował w Dolince. W 1949 roku po śmierci ojca matka z dziećmi wróciła do Dołbysza. Tu Maria Karpińska ukończyła szkołę siedmioklasową i pracowała jako sekretarka w sądzie. W tym czasie uczyła się w szkole wieczorowej dla młodzieży pracującej i ukończyła X klasę. W 1959 roku podjęła pracę na poczcie w Dołbyszu i przepracowała tam 20 lat, potem do emerytury pracowała jako kasjerka w Kasie Oszczędności. Była zaangażowana w budowę kościoła w Dołbyszu, wraz z kościelnym chórem przyjeżdżała na koncerty i festiwale do Polski.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1937 r. w Kazachstanie, dokąd rodzina została deportowana. Boh. miała brata Jurka urodzonego w 1932 r.
[00:00:50] Matka pochodziła z Dołbysza, pracowała w fabryce porcelany. Wysiedlenia z Ukrainy – początki w Kazachstanie. Budowa domów z suszonych cegieł w posiołku Letowocznoje koło Kellerowki. Zesłańcy pracowali w kołchozie, nie mieli dokumentów, raz w miesiącu musieli się meldować.
[00:04:43] Ojciec był księgowym i pracował w biurze stacji maszyn. Mieszkańcy posiołka wykopali dwie studnie. Boh. urodziła się w czerwcu 1937 r. a w listopadzie ojca aresztowano i matka została z dwójką małych dzieci. Gdy matka szła do pracy, boh. opiekował się starszy brat. Trudne warunki życiowe, surowe zimy i burany – wychodzenie zimą z zasypanych domów. Pranie robiono w wodzie z roztopionego śniegu, ale wodę do picia przynoszono ze studni. [+]
[00:10:44] W 1949 r. rodzina wróciła na Ukrainę. W 1945 r. boh. poszła do szkoły, podręcznik miała tylko nauczycielka. Dzieci pisały atramentem z buraka – nauka kaligrafii. Warunki bytowe – uprawa ziemniaków na własne potrzeb. Zboże zbierano kombajnami, w czasie wojny całe zbiory wysyłano na potrzeby frontu i kołchoźnicy musieli kraść, by przeżyć – surowe kary dla złodziei. Matka bała się kraść i rodzina głodowała. [+]
[00:15:35] Ojciec po aresztowaniu trafił do Republiki Komi, a potem był w łagrze w Dolince w karagandyjskiej obłasti. Rodzice pisali do siebie listy. W listopadzie 1947 ojciec został zwolniony z łagru, ale został w Dolince i pracował jako księgowy. Jesienią 1948 r. matka z dziećmi przyjechała do ojca, który miesiąc później zginął w wypadku. Matce poradzono, by wyjechała na Ukrainę i wiosną 1949 wrócono do Dołbysza. [+]
[00:20:12] W Letowocznoje mieszkali tylko przesiedleńcy Polacy, po wybuchu wojny przywieziono Inguszy z Kaukazu oraz Niemców z Powołża. Kazachowie handlowali drewnem i czasem bywali w osadzie.
[00:22:20] Obchodzenie świąt na zesłaniu – wspólne kolędowanie, wspominanie kościołów na Ukrainie. Dzieci uczono języka polskiego – boh. nauczyła się języka od matki. Na ulicy mówiono po rosyjsku i ukraińsku. Podtrzymywanie tradycji – robienie pisanek na Wielkanoc. Przed zamążpójściem matka pracowała w fabryce porcelany Rychtera, pani Rychterowa uczyła miejscowe dzieci czytać po polsku.
[00:26:00] Po powrocie na Ukrainę zamieszkano u siostry matki w Adamówce koło Dołbysza. We wsi była czteroklasowa szkoła, w której uczono po ukraińsku, w Kazachstanie boh. chodziła do rosyjskiej szkoły. Otrzymanie tymczasowego paszportu przez matkę pozwoliło jej podjąć pracę w fabryce porcelany – przeprowadzka do Dołbysza.
[00:30:03] Brat pracował przy kopaniu torfu, a potem w radiowęźle. Boh. ukończyła siódmą klasę i pracowała jako sekretarka w sądzie rejonowym. W tym czasie uczyła się w szkole wieczorowej dla młodzieży pracującej i ukończyła X klasę – rok wcześniej wyszła za mąż. Po zlikwidowaniu rejonu w Dołbyszu było duże bezrobocie. Brat pracujący na poczcie w Baranówce załatwił boh. w 1959 r. pracę na poczcie w Dołbyszu i przepracowała tam 20 lat. Potem, do emerytury, pracowała jako kasjerka w Kasie Oszczędności.
[00:35:16] W czasach carskich w Dołbyszu była kaplica, którą potem rozebrano. Jeżdżono do kościoła do Żytomierza lub Połonnego. Pod koniec lat 80. zezwolono na praktyki religijne i do Dołbysza przyjeżdżał ksiądz z Nowogradu Wołyńskiego – nabożeństwa w domu zamienionym na kaplicę. Potem mieszkańcy wybudowali kaplicę i starali się o pozwolenie na budowę kościoła. Wspomnienie księdza Aleksandra Milewskiego. Budowa kościoła w centrum Dołbysza. Przyjazd księży z Polski: Jarosława Olszewskiego i Stanisława Firuta oraz siostry-organistki, Barbary Maneckiej, która prowadziła chór – wyjazdy chóru do Polski. Ksiądz Milewski przekonał wiernych, by parafia była pod wezwaniem Matki Boskiej Fatimskiej – uroczyste sprowadzenie figury Matki Boskiej. Działalność kościoła wpłynęła na odrodzenie polskości, msze odprawiano po polsku.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.