Artyszewicz Irena

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0005

1 marca 2018, Warszawa

01:13:00

Irena Artyszewicz z domu Prejzner (ur. 1933), córka leśniczego z Ponikły w Puszczy Knyszyńskiej. 10 lutego 1940 została zesłana z całą rodziną na Syberię, jechali prawie miesiąc do stacji Kwitok w obwodzie irkuckim. Trafili do posiołka Złota Góra, gdzie pracowali przy wyrębie tajgi. Po układzie Sikorski-Majski dostali się do Armii Andersa i udało im się opuścić teren Związku Sowieckiego.

[00:00:40] – DZIECIŃSTWO, opis pobytu w Sarnach jako 3,5 letnia dziewczynka
[00:01:30] - OPIS RODZICÓW, pobrali się jako sieroty. Ojciec dostał prace jako leśniczy, tam poznał mamę. Opis życia na leśniczówce. Mieli pomoc, sierotę Marię, którą przygarnęła mama
[00:04:55] - WRZESIEŃ 1939
w sierpniu wezwali tatę do wojska. Wspomnienie odprowadzenia ojca na peron. Pani Irena wyczuwała napięta sytuację. Strach przed samolotami niemieckimi. Ojciec z wojska wrócił na początku października
[00:07:04] - POWRÓT OJCA, ojciec wracając do domu, idąc od wsi do wsi, napotyka żołnierzy rosyjskich. Ci pytają go, gdzie idzie, ojciec odpowiada że jest rolnikiem i idzie do wsi. Każą pokazać mu ręce, to go zdemaskowało, gdyż nie miał zniszczonych jak na rolnika przystało. Zamykają go w komórce i stawiają żołnierza do pilnowania. Po krótkim czasie ojciec zorientował się, że ma przy sobie wieczne pióro, daje żołnierzowi, żeby ten go wypuścił
żołnierz się zgadza, puszcza wolno ojca
[00:09:40] – DEPORTACJA 10 LUTEGO 1940, o 5 rano przychodzi NKWD i każą się pakować. Nie pozwolili pani Marii iść z nimi, gdyż nie było jej na liście. Na saniach przy -29 stopniach zawieźli rodzinę do Białegostoku, tam do wagonu i dalej. W wagonie obok spotykają brata mamy z rodziną
[00:12:55] - OPIS WAGONU, rodzina dostała miejsce w wagonie przy oknie. Na środku piec z rurą. W podłodze otwór służący jako ubikacja. Na stacjach dawali wodnistą zupę. Wagony były zamykane
[00:17:20] – DOJEŻDŻAJĄ NA MIEJSCE, stacja Kwitok (nazywają ją Kwitek). Stamtąd rozwożenie do różnych miejscowości. Rodzina trafia do Złotej Góry
[00:18:16] - ZŁOTA GÓRA, drewniane baraki, opis wnętrza. Kwatery były malutkie, drewniane prycze bardzo zapluskwione. W baraku pani Ireny było 12 kajut, na środku piec. Od 14 roku życia mężczyźni do pracy na tajdze przy wycince. Drzewa były transportowane do rzeki, gdzie związywane były w tratwy i płynęły dalej. Jeden z Rosjan widząc, że ojciec dobrze radzi sobie w lesie, daje mu zadanie policzenia dziennej wycinki
[00:23:20] - LATO NA TAJDZE, po pracy można było udać się na zbieranie jagód, porzeczek
[00:24:33] - LOSY BRATA MAMY, brat matki Michał Bakun trafił do Kwitka. Znał rosyjski, został wzięty do pomocy do szpitala, do izby przyjęć. Po kilku miesiącach został aresztowany i osadzony w więzieniu w Irkucku
[00:25:55] - OPIS TRAKTOWANIA PRZEZ ROSJAN, w pierwszym okresie mówili że już Polski nie ma, że nie maja co marzyc o powrocie
[00:27:00] - UMOWA SIKORSKI-STALIN 1941, wszystkich dorosłych po podpisaniu umowy zbierają do hali i puszczają hymn Polski. Zostaje utworzona Armia polska, kto chciał, mógł do niej się zgłosić. Ojciec wraz z wujkiem zgłaszają się. Po jakimś czasie można było nabyć bilet, dzięki któremu można było się przemieszać
[00:29:55] - OPIS BRATA, w tajdze brat mocno zachorował na zapalenie płuc. Dzięki przetoczeniu krwi od mamy chłopczyk przeżył
[00:30:19] - OPIS PODRÓŻY, w Nowosybirsku pani Irena widzi palmy. Ruszają później do Barnu, gdyż znajdowała się tam siostra matki
[00:32:13] - KOMITETY POLSKIE, w jednej ze wsi komitetowych zamieszkuje rodzina, ojciec idzie do Armii Andersa
[00:33:17] - NOWY DOM, otrzymują mieszkanie z bali drewnianych, jedno pomieszczenie z jedna duża ławką i łóżka
[00:33:50] – SZKOŁA, przedszkole, szkoła dla dzieci polskich
[00:34:35] - ZŁODZIEJ W DOMU, w nocy w domu pojawia się złodziej, uciekając łapie za kotarę i ucieka
[00:37:20] - SZKOŁA KONTYNUACJA, mama pracowała jako kucharka w tej szkole
[00:39:10] - OPIS WSI, we wsi nie było ani jednego mężczyzny gdy z byli na froncie. Stosunki z Rosjankami były życzliwe
[00:41:00] – SZKOŁA, książki wydawane przez Związek Patriotów Polskich z Moskwy. Pani Irena dostaje książkę, jak Stalin bawi się z dziećmi
[00:44:25] - OPIS WSI, duża wieś z jeziorem. Znajdowała się tam stacja, wraz z dworkiem po jakimś carskim właścicielu. W dworku mieszkali Polacy
[00:47:04] - LISTY OD OJCA, niektóre zdania były powycinane, co oznaczało, że listy były kontrolowane
[00:48:08] - POWRÓT DO POLSKI, emocje towarzyszące powrotowi do Polski
[00:49:40] - POWRÓT ROSYJSKIEGO ŻOŁNIERZA, cała wieś cieszyła się z powrotu żołnierza
[00:50:35] - OPIS PODROŻY DO POLSKI, mama w notesie spisywała mijane stacje, rzeki. Wspomnienie Lwowa. Katowice, tam spędzili kilka dni na poboczu torów kolejowych , pani Irena widzi w oddali dziewczynki idące na pierwszą komunię
[00:53:35] - RADZYŃ PODLASKI, przyjeżdżają do rodziny. Wspomnienie babki wielkanocnej i pianina. Mama zaczyna pracę jako kierowniczka księgarni
[00:55:35] - LOSY OJCA, nie brał udział w walkach, tylko zajmował się finansami. Ojciec wraca w listopadzie w 1947
[00:59:47] - POWRÓT OJCA, w dzień powrotu ojca nie poszli do szkoły, tyko leżeli z ojcem w łóżku mocno przytuleni. Ojciec co tydzień musiał zgłaszać się na milicję
[01:02:44] – PODSUMOWANIE, Rosję wspomina jako ładny, przestronny kraj. W podsumowaniu pani Irena mówi o nici przyjaźni z narodem rosyjskim
[01:11:00] - WIĘZENIE ZA LITR MLEKA, ciocia za apaszkę kupiła od Rosjanki litr mleka, za karę siedziała tydzień czasu w więzieniu więcej...
mniej

Czerniak Grzegorz

Czerniak Grzegorz

Film