Anna Karpiel z d. Gronczak (ur. 1930, Zakopane), piąta z sześciu córek Feliksa i Wiktorii Gronczaków. Ojciec Feliks Gronczak był sierotą (prawdopodobnie jego biologiczna mama pochodziła z Makowa Podhalańskiego), jako 3-latek z dwoma innymi chłopcami został adoptowany przez hr. Władysława Zamoyskiego. Feliks Gronczak dorastał i pracował w majątku hrabiego w Kuźnicach (z przerwą na naukę w Pełkiniach koło Jarosławia). W 1921 r. ożenił się z Wiktorią Bergiel z Dobczyc. Hr. Władysław Zamoyski wyprawił im wesele i prawdopodobnie chciał zapisać część swojego majątku, ale zmarł nagle w 1924 r. Feliks i Wiktoria Gronczakowie mieli sześć córek: Marię (ur. 1922), Alicję (ur. 1923), Józefę (ur. 1925), Teresę (ur. 1926), Annę (ur. 1930) i Kazimierę (ur. 1932). Wszystkie siostry poza najmłodszą Kazimierą uczyły się w Szkole Domowej Pracy Kobiet. Szkołę zamknięto w 1952 roku, jej absolwentki zwano popularnie „cepculkami” (od opaski noszonej na głowie). Razem z pięcioma siostrami Anna Karpiel wychowywała się w Kuźnicach, chodziła do szkoły podstawowej na Bystrem. Po jej ukończeniu szkoły dorabiała sobie jako opiekunka do dzieci, maturę uzyskała w Szkole Domowej Pracy Kobiet w Kuźnicach. Jest ostatnim rocznikiem absolwentek tej szkoły (tzw. „cepculek”), zamkniętej przez władze PRL w 1952 r. Po maturze otrzymała nakaz pracy jako kasjerka w restauracji w Kuźnicach, następnie była księgową w Powszechnej Spółdzielni Spożywców „Społem” w Zakopanem. Przeszła na emeryturę w 2002 r. W 1955 r. wyszła za mąż za Jana Karpiela, zamieszkali na Chramcówkach w Zakopanem. Mają dwoje dzieci: Edwarda i Ewę.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r. w Zakopanem.
[00:00:25] Po ukończeniu szkoły podstawowej boh. uczyła się w gimnazjum w Zakopanem. Po maturze dostała nakaz pracy w restauracji w Kuźnicach jako kasjerka – duży ruch z powodu wyjazdów na budowę Nowej Huty. Potem przez 52 lata pracowała w PSS „Społem” jako księgowa. Życie na emeryturze. W czasie okupacji boh. poszła do Pierwszej Komunii. Ślub wzięła w 1955 r., mąż Jan Karpiel pracował na poczcie – życie rodzinne.
[00:05:30] Boh. miała pięć sióstr – podział na „córki ojca”, do których należała, i „córki matki”. Ojciec był ogrodnikiem, pracował u okolicznych mieszkańców. Gdy pracował w lesie przy wycinkach, córki nosiły mu jedzenie. Okoliczności, w jakich boh. dowiedziała się o śmierci ojca. W domu nie rozmawiano o tym, dlaczego nie ma dziadków. Zbieranie borówek w lesie w towarzystwie ojca. Wyprawy z nim w góry – droga na Kasprowy Wierch.
[00:10:48] Matka zajmowała się wychowywaniem sześciu córek. Po ślubie boh. zamieszkała w domu męża. Gdy boh. pracowała, jej dziećmi opiekowała się siostra Teresa.
[00:13:05] Dzieci chodzące do szkoły dostawały bułki i mleko, jedna z nauczycielek biła dzieci. Lekcje odbywały się w kilku budynkach. Po ukończeniu szkoły boh. pracowała dorywczo. Pracując w restauracji w Kuźnicach boh. mogła jeździć jeden dzień w tygodniu na nartach, umożliwiał to kierownik odpowiednio układając grafik. Rozrywki pracownic – mecz hokejowy rozegrany przez żołnierzy. Wspomnienie wycieczek z rodziną w góry.
[00:19:08] Robotnicy budujący kolejkę na Kasprowy co tydzień w sobotę dostawali wypłatę w sąsiednim domu, gdzie wynajmowano pokój na biuro. Wtedy pili alkohol i czasem się bili. Tego dnia matka kąpała dzieci w balii i awantury robotników zakłócały to. Wspomnienie pierwszego wjazdu kolejką na górę. Potem boh. często korzystała z kolejki idąc w góry z Kasprowego – burza na szlaku.
[00:23:33] Stara droga na Kalatówki. Msza święta u zakonników. Rodzinne wyprawy w góry, wypadek jednej z sióstr.
[00:26:12] Po wybuchu wojny boh. była na Kalatówkach, widziała tam żołnierza z karabinem, który sam szedł w góry.
[00:27:22] Ucieczka wozem po wybuchu wojny. Zdarzenia po drodze – napotkany oficer zaprowadził boh. do stodoły, a rodzina pojechała dalej, potem musiano po nią wrócić. W październiku rodzina wróciła do Zakopanego – na tę wieść ludzie zgromadzeni na różańcu wyszli z kaplicy.
[00:31:08] Gdy wybuchła wojna, boh. była w drugiej klasie szkoły powszechnej – wspomnienie Pierwszej Komunii, która odbyła się u sióstr Urszulanek w Jaszczurówce. Po uroczystości dzieci dostały kakao. Po skończeniu szkoły boh. przez jakiś czas pilnowała dzieci.
[00:32:54] Na dole stoku, z którego dzieci zjeżdżały na sankach, stały szopy, w których Niemcy trzymali broń – zachowanie strażników. Niemieccy żołnierze, Ślązacy, którzy kwaterowali w domu czasem dawali rodzinie chleb. W domu było radio, które ojciec ukrył w piwnicy. [+]
[00:34:34] Zakończenie wojny – boh. widziała niemieckiego żołnierza na Kalatówkach. Zachowanie Niemców w czasie okupacji. Sąsiad Nowak został zmuszony do wożenia gestapowców. Siostra Józia pracowała w kuchni na Kalatówkach, boh. poszła do niej i dostała trochę mąki – spotkanie z niemieckimi żołnierzami.
[00:37:55] Boh. uczyła się przez trzy lata w gimnazjum, a potem w ciągu roku zrobiła dwa lata szkoły w Kuźnicach. Boh. potrafiła stawiać bańki i pomagała chorym koleżankom. Prace zlecane uczennicom – doglądanie zwierząt gospodarskich. Polskiego uczyła pani Siudut. Żart uczennic na Prima Aprilis. Praca po maturze.
[00:42:07] Boh. pracowała jako księgowa, pierwsze maszyny liczące Ascota. Jej zadaniem było rozliczanie kilku sklepów – specyfika pracy. Obecnie boh. chodzi na Wigilie do dawnej firmy.
[00:46:00] Gdy boh. chodziła do szkoły nie wiedziała, że zostanie ona rozwiązana. Boh. nie była na żadnym zjeździe absolwentek z powodu choroby męża.
[00:49:02] Boh. poznała przyszłego męża w pracy. Mąż początkowo pracował w PSS i rozwoził towary do sklepów i zakładów gastronomicznych [w tle siostra mówi słowa góralskiej piosenki].
[00:50:45] Specyfika pracy w księgowości. Stosunek boh. do rodzinnego domu, w którym obecnie mieszka siostra Teresa [Gronczak]. Siostra opiekowała się dziećmi boh.
[00:53:30] Boh. nie śni się wojna. Zasłyszana od dzieci z ochronki opowieść o duchu hrabiego. Wspomnienie incydentu z księdzem Wdowiakiem.
[00:55:28] Trasy spacerowe pokonywane przez dzieciaki. Stefan Dziedzic, sportowiec, dawał lekcje pływania w fontannie. Kolega Mietek Dyakowski, syn kierowniczki Szkoły Domowej Pracy Kobiet, grał na akordeonie – lekcje tańca. Boh. znalazła zwłoki Pawła, najmłodszego syna pani Dyakowskiej, który spadł ze schodów.
[00:59:55] Wspomnienie zdarzeń w górach i zejścia lawiny. Gospodyni schroniska poprosiła boh., by przez kilka dni u niej mieszkała, po jednym dniu boh. wróciła do domu. Niedługo potem zeszła lawina i kobieta zginęła wraz z dzieckiem. Zniszczenie schroniska. [+]
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Foksal 17, 00-372 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Foksal 17 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.