Krukowski Piotr

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0753

18 lipca 2019, Wrocław

2:19

Piotr Krukowski (ur. 1958, Jelenia Góra) opowiada o tradycjach rodzinnych, malowaniu antykomunistycznych napisów na murach w okresie szkolnym oraz zaangażowaniu w działalność Niezależnego Zrzeszenia Studentów w latach 1980-1981.

[00:00:10] 22 czerwca 1958 r. we Wrocławiu, ojciec Zbigniew Krukowski, mama Krystyna dd. Łukowska. Rodzina kresowa spod Kołomyi. Dziadek Jan Krukowski był nauczycielem, kierownikiem szkoły w Kosowie Huculskim – tam urodził się ojciec boh. Dziadek w czasie I wojny światowej służył w armii austriackiej, wzięty do niewoli przez Rosjan, obóz jeniecki w Kazachstanie, po wybuchu rewolucji październikowej uciekł pieszo do Polski. Towarzysze ojca: Czech i Węgier, utworzyli kapelę wędrowną.
[00:03:15] Dziadek w Kosowie Huculskim. Podpis dziadka w deklaracji przyjaźni Polski ze Stanami Zjednoczonymi z 1926 r. – podpisy zbierano w całej II RP. Babcia Franciszka dd. Piskozub urodzona w Kołomyi. Dziadkowie poznali się na kursie nauczycielskim, siostry babci Paulina i Józefa też były nauczycielkami. Dziadkowie mieli 4 synów i 2 córki, przeprowadzka z Kosowa do Kołomyi – ciotka Zofia. Dziadek sekowany przez legionistów za „dekowanie się” w obozie jenieckim. Dom rodzinny w Kołomyi stoi do dziś, odwiedziny przez boh. Śmierć dziadka w 1941 r.
[00:06:43] Babcia sama z sześciorgiem dzieci, najstarszy syn Stanisław podjął pracę w urzędzie miasta w Kołomyi, niewielkie gospodarstwo. Babcia wyjechała transportem nauczycielskim do Polski, zamieszkała w Głubczycach, uczyła polskiego i historii w liceum im. A. Mickiewicza, skończyły je wszystkie dzieci. Dalsza nauka we Wrocławiu: Stanisław studia chemiczne na Politechnice Wrocławskiej, potem studia muzyczne w Akademii Muzycznej, dyrektor Chóru Polskiego Radia i Telewizji we Wrocławiu, prorektor wrocławskiej akademii muzycznej.
[00:09:30] Drugi brat Tadeusz wcielony do 2 Armii WP, zginął pod Budziszynem, babcia do końca nie chciała uwierzyć w jego śmierć. Dopiero boh. odnalazł jego symboliczną mogiłę na cmentarzu 2 Armii WP w Zgorzelcu.
[00:11:25] Zbigniew Krukowski (ur. 1927, ojciec boh.) ukończył Politechnikę Wrocławską, jeden z pionierów zakładów „Elwro”. Pozostałe rodzeństwo ojca: Janina, Zofia, Juliusz. Zofia Krukowska – polonistka, bibliotekarka, wywarła duży wpływ na boh. Juliusz Krukowski („Golas”), urodzony optymista. Represjonowanie rodziny Krukowskich po wojnie. Juliusz skończył studia wieczorowe, był „charyzmatycznym” nauczycielem w technikum kolejowym, wspomnienia uczniów. Na emeryturze tworzył sieć nadajników Radia Maryja, religijny.
[00:16:35] Rodzina mamy: historia deklasacji. Dziadek, weterynarz w Krakowie, Stanisław Łukowski, żołnierz cesarski. Pradziadkowie Kazimierz i Jadwiga mieszkali w Kołomyi. Babcia Maria dd. Jaworska, mieli dwie córki. Barbara była bibliotekarką, Krystyna (mama boh.) ukończyła studia ogrodnicze.
[00:18:18] Zamożna rodzina mamy, dziadek miał prywatną praktykę weterynaryjną pod Wawelem i inspektorem w magistracie, miał samochód. Dziadek zginął 6 września [1939] w bombardowaniu Lublina. Babcia zmuszona do opuszczenia mieszkania, sprzedaż rzeczy z mieszkania. Trudne lata wojny. Po wojnie babcia z dziećmi zamieszkała w Kudowie, drugi mąż. Chrzestna matka Witalina Starzecka. Ślub rodziców w 1956 r.
[00:21:00] Dzieciństwo boh. w mieszkaniu przy ul. Gajowickiej we Wrocławiu, młodsza siostra Irena Ewa. Wpływ na postawę boh. mieli rodzice. Mama: kindersztuba, krytyczna wobec komunizmu, kłopoty mamy w dostaniu się na studia [+], studia ogrodnicze w Poznaniu. Ojciec nie należał do PZPR, choć był pragmatykiem.
[00:25:00] Wspomnienie z dzieciństwa: zażarte polityczne dyskusje, obiad rodzinny w 1967 r., podsłuchiwanie pod stołem rozmowy nt. listu biskupów. Zapalczywość w dyskutowaniu.
[00:28:10] Nasłuch audycji radiowych BBC o godz. 19. Nieobecność rozmów o Kresach wschodnich – bolesne wspomnienia. Przypuszczenia na temat obecności rodziny dziadka w Kamieńcu Podolskim − prawdopodobnie zesłani po powstaniu styczniowym.
[00:30:15] Przyjaciel boh. Wacław Żołyński, „miłośnik Kresów”. Polemiki wokół sensu powstania warszawskiego – spory ojca z Czesławem Finke z Zieleńca, były akowiec, przeciwnik socjalizmu.
[00:34:05] Różne postawy preferowane w rozgłośniach radiowych na Zachodzie: BBC kompromisowa, pragmatyczna (ojciec). Ojciec współpracował w ramach pracy w Elwro z Rosjanami, dwuletni pobyt na szkoleniu w 1959 r. w Dubnej. Radykalizm RWE (p. Finke).
[00:36:12] Pierwsza akcja dywersyjna: wybory do rad narodowych (1973) – boh. usunął w nocy drogowskazy do komisji wyborczej, zakopał je w kompoście. Potrzeba działania i odkrywania niezakłamanej historii Polski.
[00:38:15] Rozpoczęcie nauki w V LO we Wrocławiu, kolega Marek Szczerbaluk, wspólne czytanie „Wielkiej Improwizacji”. Ulotki przygotowane w zestawie „Mały drukarz”, rozrzucanie na osiedlu Huby – poczucie bezskuteczności.
[00:41:07] Akcja malowania napisów (opisana przez Szczepana Rutkę w „Karcie”). Napis „Katyń 1940. Pamiętaj!” przed pałacem arcybiskupa. Napisy na ścianie Uniwersytetu Wrocławskiego, Politechniki Wrocławskiej. Malowanie m.in. z bratem stryjecznym. Wpadka Marka Krukowskiego, zatrzymania członków grupy na 48 godzin w marcu 1976.
[00:45:38] Jesienią 1976 warunkowe umorzenie sprawy. Treść napisów na murach: zmiana konstytucji. Przemalowanie banera propagandowego. [+]
[00:49:08] Rozmowa z ubekiem na komendzie MO („poglądy faszystowskie”), szantaż. Rozmowa z dyr. Josiak, sympatia nauczycielki niemieckiego.
[00:52:10] Przygotowanie do lekcji historii na temat zbrodni sowieckich. Spór z nauczycielką rosyjskiego Sabiną Smykałą – została przewodniczącą „S”. Postawa ojca wobec zachowania boh.
[00:56:05] Radykalizacja poglądów ojca i boh. w niepodległej Polsce, ojciec popierał Platformę Obywatelską. Studia na Uniwersytecie Wrocławskim, marzenia o socjologii, studiach na KUL.
[00:59:27] Stosunek boh. do ojca – wybór studiów informatycznych na Uniwersytecie Wrocławskim (1977), nawiązanie kontaktów opozycyjnych z kolegami – zaczątek drukarni Solidarności Walczącej. Zespół drukarzy: Jarosław Łuczak – przygotowanie poligraficzne, Marek Berdowski. Bibuła przywożona przez boh. ze Szwecji. Samokształcenie kolegów: Zbigniew Woźniak z Międzyrzecza, Tadeusz [Hatowski] z Kluczborka. Życie studenckie.
[01:03:30] Nieangażowanie się w działalność SKS (Studencki Komitet Solidarności) z powodu warunkowego zawieszenia kary. Współpraca z Kornelem Morawieckim – dystrybucja (i sprzedaż) prasy i ulotek we Wrocławiu i Lubinie, przekazywanie informacji.
[01:07:22] Poznanie Kornela Morawieckiego – Sylwester w Glinnie (Góry Sowie), kolega Maciej Chorowski. Bracia Marek i Zbigniew Gieruń. Wyjazd do Szwecji z Maciejem Chorowskim, otrzymanie paszportu. Saksy: praca przy zbiorze truskawek, nawiązanie kontaktu z Polonią, przywożenie bibuły. Przechodzenie granicy w NRD – rozmowa z celnikiem.
[01:11:45] Okradzenie z pieniędzy, odrabianie długów. Lato 1980 w Szwecji, przemyt ulotek. Nasłuch radiowy relacji z podpisania porozumień sierpniowych. [+]
[01:15:40] Wstąpienie do NSZ na wydziale, odsuwanie działaczy SKS w NZS [+], „nowi liderzy”. „Umiejętność wiecowania” – Wojciech Wojnarowicz. Zmiana postaw działaczy studenckich.
[01:21:20] Powstawanie NZS: „wzbierająca fala”. Tablica ogłoszeniowa jako źródło informacji. Pierwsze spotkanie w sali Steinhausa w Instytucie Matematyki, aktywność działaczy. Po kryzysie bydgoskim zmniejszenie zainteresowania działalnością w NZS („opadająca fala”), niedoświadczenie studentów.
[01:25:34] Planowany „Wielkanocny marsz pokoju” nie odbył się. Leszek Budrewicz i Jacek [Draune?] – inspirowali się wydarzeniami 1968 r. – niezgoda boh. na tego typu akcje.
[01:27:25] Postrzeganie NZS przez boh. jako „tarana przeciwko realnemu socjalizmowi”. Koncepcja finlandyzacji Polski, brak refleksji w NZS na temat kształtu Polski po ewentualnej zmianie ustroju.
[01:30:39] Krytyczne spojrzenie na działalność NSZZ „S”: kunktatorstwo, powstrzymywanie akcji studenckich. Powołanie władz NZS na uczelni, wiece na wydziale przy pl. Grunwaldzkim i w sali Nehringa na Wydz. Polonistyki. Wejście boh. do zarządu koła wydziałowego.
[01:35:18] Kolega Stanisław Szkuta. Włodzimierz Biały. Wojciech [Wojnarowicz] –urodzony trybun ludowy, doświadczony w SZSP. Siedziba NZS w piwnicy przy ul. Grodzkiej, punkt dystrybucji bibuły, kontrowersje. Oficyna NZS. Jarosław Świątek, Jacek Ściobłowski. Bibuła trzymana w szafie pancernej. Poznanie Aleksandry Natalli-Świat, liczne kontakty z innymi uczelniami. Po 13 grudnia [1981] rewizja ZOMO w siedzibie NZS.
[01:43:21] Waldemar Fydrych w siedzibie NZS, kontakt przez Piotra Adamcio, destrukcyjny wpływ członków Pomarańczowej Alternatywy na działaczy NZS, wykluczenie ze strajku studenckiego. Konflikt podczas strajku radomskiego.
[01:46:56] Inspiracja wydarzeniami na Sorbonie w 1968 r. – autocenzura i dyscyplina. Sukces strajku łódzkiego – organizacyjny i towarzyski. kontakty z SZSP.
[01:50:05] Strajk łódzki [1981] – aktywności towarzyskie, „wyszło z tego parę małżeństw”. Zaangażowanie kadry profesorskiej (Bolesław Gleichgewicht, prof. Hartman). Organizacja strajku radomskiego, zasady higieny, stołówka.
[01:54:10] Boh. i Żołyński organizowali marsz w obronie więzionych za przekonania, radykalizm Jacka Ściobłowskiego z KPN. Transparent KPN, „przesadna ostrożność” NZS i „Solidarności” Frasyniuka. Trasa marszu przez centrum Wrocławia, liczenie uczestników. Mówcy na marszu: Karol Modzelewski, Władysław Frasyniuk, Jarosław Broda, Włodzimierz Biały. Pierwsze publiczne udane działanie NZS.
[02:01:40] Rozważania na temat powtórki marszu. Poparcie strajku radomskiego, wiec w Oratorium Marianum – głosowanie za strajkiem – strajki w różnych budynkach uniwersytetu.
[02:06:30] Działalność poligraficzna „Majora” Fydrycha, spór o dwuznaczne teksty. Antoni Wójtowicz – kontrowersje wobec testu „Majora”, poparcie Tomasza Wacko, cenzurowanie tekstu „Majora”.
[02:12:49] Dalsza współpraca z Fydrychem, obopólne pretensje. Strajk radomski trwał miesiąc.
[02:15:55] Obecność SZSP na strajku solidarnościowym. Leszek Budrewicz, postawa studentów wobec strajku. Jerzy Żurko, klub „Progres”. Pojawienie się radykalnego Ryszarda Czarneckiego („talent wiecowy”).
more...
less

Dworaczek Kamil

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film