Alot Stanisław cz. 1
Stanisław Alot (ur. 1950, Wrocław), nauczyciel, działacz związkowy, opozycjonista w okresie PRL, w latach 1998-1999 prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Absolwent Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, kierunek filologia polska (1976) i studiów podyplomowych na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie, kierunek wypoczynek i turystyka (1985). W latach 1969-1970 był zatrudniony w Kopalni Siarki w Jeziórku k. Tarnobrzega, a po ukończeniu studiów w latach 1976-1981 pracował jako nauczyciel w Zespole Szkół Mechanicznych w Rzeszowie. Od jesieni 1980 r. w „Solidarności”, pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Zakładowej w Zespole Szkół Mechanicznych, współorganizował struktury związkowe w szkołach ówczesnego województwa rzeszowskiego. W listopadzie 1980 r. brał udział w strajku okupacyjnym pracowników oświaty w Gdańsku, był przewodniczącym Sekcji Regionalnej Oświaty i Wychowania „Solidarności”. W 1981 r. wydawał niezależne pismo „Kaganek”
członek Prezydium Sekcji Krajowej OiW, uczestnik negocjacji z komisją ministerstwa i KC PZPR w sprawie zmian w programach nauczania historii, języka polskiego oraz listy lektur szkolnych. Był członkiem Prezydium i sekretarzem MKR „Solidarności” w Rzeszowie. 13 grudnia 1981 r. internowany w Ośrodku Odosobnienia w Załężu (jego grypsy wykorzystywano w prasie podziemnej), został zwolniony 29 kwietnia 1982 r. Objęty zakazem pracy w szkołach średnich, od roku szkolnego 1981/1982 przeniósł się do Szkoły Podstawowej nr 21 w Rzeszowie (pracował tam do 1990 r.). W listopadzie 1982 r. powołano go do służby w Wojskowym Obozie Specjalnym w Czerwonym Borze, zwolniono w lutym 1983. W latach 1982-1989 (z żoną Haliną) zajmował się kolportażem wydawnictw podziemnych, głównie w środowisku nauczycieli, od 1982 r. do 1984 r. współpracował z pismem RKW „Solidarność Trwa”. W 1987 r. sygnował apel duszpasterstw Warszawy o przestrzeganie praw obywatelskich, w tym prawa do zrzeszania się. 7 lutego 1989 r. sygnował Deklarację KO przy RKW w Rzeszowie, w latach 1989-1991 był jej członkiem. Od 1990 r. członek Prezydium i sekretarz ZR Rzeszów „Solidarność”, delegat na WZD i KZD, w latach 1992-1998 członek Komisji Krajowej i sekretarz Prezydium. Od 1997 r. równolegle (z polecenia przewodniczącego KK Mariana Krzaklewskiego) sekretarz tworzącej się Akcji Wyborczej Solidarność. W latach 1996-1997 zaangażował się w prace nad obywatelskim projektem Konstytucji. W 1997 r. jako sekretarz AWS był współautorem umowy koalicyjnej z Unią Wolności. W latach 1996-1998 członek Rady Nadzorczej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od 1998 r. do 1999 r. pełnił funkcję prezesa ZUS, odpowiadał m.in. za wprowadzenie systemu informatycznego. W latach 1999-2001 był prezesem spółki Tysol, stworzył plan naprawczy dla „Tygodnika Solidarność”. W 2005 r. współtworzył w Rzeszowie Grupę Ujawnić Prawdę. Z okazji 30 rocznicy powstania „Solidarności” uhonorowany statuetką Pomnika Poległych Stoczniowców (2010). Źródła: Encyklopedia Solidarności (https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/14913,Alot-Stanislaw.html – dostęp: 01.08.2023), wywiad własny.
mehr...
weniger
[00:00:08] Ur. 16 listopada 1950 r. we Wrocławiu, rodzice mieszkali wcześniej w Ząbkowicach Śląskich. Ojciec pracownik Elektrowni Czechnica w Siechnicach. Wspomnienie z dzieciństwa – zbieranie truskawek/poziomek z poniemieckich pól. Świniobicie, wyjadanie skwarek. Wiadomość o wygranej Polaków w Wyścigu Pokoju z ulicznych głośników. Reakcja na wiadomość o śmierci Stalina [+]
[00:03:40] Przeniesienie ojca do Elektrowni Stalowa Wola, przeprowadzka do mieszkania w zakładowym bloku. Szkoła w Stalowej Woli od 1956-57, rezygnacja z katechezy z księdzem w szkole. Nauka ministrantury.
[00:06:48] Początek telewizji. Wizyta w zakładzie ojca – oglądanie kotłów wytwarzających parę. Odrabianie zaległości w nauce przez ojca – 7 klasa, korepetycje dla ojca od syna. Namawianie ojca do wstąpienia do partii. Dalsza edukacja w technikum elektrycznym w Nisku.
[00:11:01] Epoka Gomułki, telewizor w domu, czytanie prasy, książek Sienkiewicza, zainteresowanie polityką. Praca dyplomowa i matura. Porzucenie studiów na Politechnice Częstochowskiej, występy z zespołem bigbitowym. Rozpoczęcie pracy w Kopalni Siarki w Jeziórku.
[00:16:30] Odmowa wstąpienia do ZMS i PZPR, nauczyciel j. polskiego Żyła – uczenie literatury w oparciu o kontekst historyczny, obyczajowy. Zarobki w Jeziórku, rozmijanie się rzeczywistości z propagandą telewizyjną, zatruwanie środowiska.
[00:20:50] Górnicy: chłoporobotnicy, niskie zarobki, fatalne warunki zdrowotne w pracy. Mleko i cukier jako odtrutki na oddziaływanie dwutlenku siarki. Stan płuc po wdychaniu dwutlenku siarki. Wywalczenie podwyżki zarobków przez górników. Nasłuchiwanie rozgłośni zachodnich (RWE, Radio Madryt).
[00:24:33] Życie religijne, bierzmowanie. Studia na Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie, awans ojca. Grudzień 1970, relacja w „Głosie Wybrzeża”. Wykładowca marksizmu „o odchyleniu prawicowym”. Turystyka piesza w ZSP. Różnice majątkowe wśród młodzieży studenckiej, zacofanie cywilizacyjne na prowincji. Dr Półćwiartek, badanie wsi polskiej w XVI i XVII w.
[00:33:45] Studencki klub Przewodników Beskidzkich w Rzeszowie, rajdy turystyczne, opowieści o partyzantce w Bieszczadach. Przekształcenie ZSP w SZSP, zmiana systemu studiów na dwustopniowy. Stypendium kopernikańskie za wyniki w nauce, utrata możliwości obrony pracy. Praca licencjacka o Alfredzie Konarze, spolonizowanym Żydzie. Stosunki personalne na WSP, usunięcie żony boh. ze studiów.
[00:39:05] Zawiedzione nadzieje związane z dojściem Gierka do władzy. Happening w rocznicę rewolucji październikowej [+]. Obrona pracy magisterskiej w czerwcu 1976, wprowadzenie „bonów cukrowych” od 1 lipca 1976 r.
[00:42:20] Niemożliwość znalezienia pracy w szkole średniej. Przebieg służby wojskowej, zaliczanie służby wojskowej na studiach [+]. Zatrudnienie w Zespole Szkół Mechanicznych przy ul. Hetmańskiej w Rzeszowie jako nauczyciel przysposobienia obronnego. Ubecy wśród kadry nauczycielskiej. Indoktrynacja partyjna w szkole.
[00:49:15] Braki mieszkaniowe pod koniec lat 70. Niewygodne pytania na zebraniu partyjnym w szkole. Świadczenia socjalne przydzielane przez związki zawodowe, awantura w ZNP.
[00:53:05] Odważne wystąpienia boh. na radzie pedagogicznej. Potrzeba 30 tys. pracowników do budowy Huty Katowice. Zarobki boh. w budżetówce, obniżanie się standardu życia, kolejki w sklepach. Strategia zdobywania mięsa – czekanie w kolejce od północy. Brak mieszkania, woda ze studni i sławojka. [+]
[00:58:00] Zdobywanie książek, „prohibity” w Bibliotece Jagiellońskiej. Początki działalności opozycyjnej od czerwca 1976, bibuła od księdza. Kabaret studencki, ograniczenia cenzury.
[01:01:50] Ciągłe kłopoty mieszkaniowe, zdobywanie węgla na zimę, warunki sanitarne: noszenie wody ze studni, myszy, „oszczędnik” w piecu.
[01:05:32] Nauczanie przysposobienia obronnego (PO): telekomunikacja, strzelnica, pierwsza pomoc. Egzamin maturalny z PO. Etat boh.: 41 godzin na trzech zmianach. Pierwszy etat polonisty, ukazywanie nieoficjalnej historii najnowszej. Zaangażowanie pedagogiczne.
[01:10:40] Październik 1978: wybór Wojtyły na papieża, pierwsza transmisja mszy w telewizji, „coś musi się zmienić”, „słowiański papież” Słowackiego. Niebezpieczne pytania o zbrodnię katyńską. Wielopoziomowy zespół szkół: zawodówka, liceum zawodowe, technikum, studium zawodowe, Pedagogiczne Studium Techniczne dla nauczycieli zawodu. [+]
[01:15:40] Wyjazdy turystyczne w góry z uczniami, szczere rozmowy utrzymane przez uczniów w tajemnicy – ryzyko ponoszone przez nauczycieli. [++]
[01:18:00] „Marne” wakacje w 1980 r. zapowiedź pielgrzymki papieskiej w 1979 r., polskie nauczanie Jana Pawła II, miliony wiernych – doświadczenie pokoleniowe.
[01:23:52] Wzrost świadomości pozycji Polski w obozie RWPG, eksploatacja i wykorzystywanie przez ZSRR. Zmiana postaw polskiego kleru.
[01:26:12] Strajki latem 1980 w Mielcu, Rzeszowie, Łańcucie, pogorszenie sytuacji ekonomicznej, nierówne zarobki nauczycieli. Reforma szkolnictwa z czasów Gomułki i Gierka. Dorabianie na saksach za granicą. Ceny komercyjne epoki Gierka. Reforma edukacji, wprowadzenie dziesięciolatek na wzór radziecki. Obowiązek skończenia przez nauczycieli NURT-u (Nauczycielski Uniwersytet Radiowo-Telewizyjny), skomplikowane pomoce naukowe. [+]
[01:33:00] Trudna sytuacja szkolnictwa w końcu lat 70.: likwidacja małych wiejskich szkół, przepełnienie w szkołach, brak środków na edukację, marne podręczniki, brak nauczania historii w szkołach zawodowych, niedostatki w budownictwie. Wtórny analfabetyzm absolwentów. Opresyjne traktowanie pracowników – nauczycieli i personelu pomocniczego – w szkole.
[01:39:10] Skutki kryzysu światowego (niedokończone inwestycje, wzrost cen ropy, nakłady na wojsko, nierównowaga w handlu z ZSRR, rosnące zadłużenie).
[01:41:43] Strajki: Lubelski Lipiec, Sierpień 1980, wolna prasa. Strajk WSK w Rzeszowie, „wałęsówka: ten dostaje, kto staje”. Postulaty sierpniowe. Pomysł utworzenia NSZZ „S” w szkole boh., opór ZNP w mniejszych szkołach.
[01:46:30] Ferment wśród nauczycieli Rzeszowa, Wrocławia, Krakowa, Lublina, „Solidarność” pracowników oświaty, inicjatywa nauczycieli zawodu. MKZ (Międzyzakładowy Komitet Założycielski) przy ul. Obrońców Stalingradu, boh. wybrany na przewodniczącego MKZ w Zespole Szkół Mechanicznych. Telegram o protestach nauczycieli w Polsce, postulaty. Brak zainteresowania władz negocjacjami z nauczycielami.
[01:51:00] Okupacja sali Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku przez nauczycieli, pracowników służby zdrowia i twórców kultury. Telegram z prośbą o wsparcie, wyjazd delegacji z Rzeszowa, delegacja „S” pracowników edukacji do Sejmu [+]. Baza protestujących: budynek wojewódzkiej biblioteki pedagogicznej w Gdańsku, atmosfera euforii w mieście, „nasza Somosierra”.
[01:55:27] Wypracowanie listy postulatów nauczycielskich. Poparcie protestów budżetówki od Lecha Wałęsy. Ulotki rozwożone pociągami. Zadanie boh. – masowe drukowanie ulotek. [+]
[01:58:24] 15 listopada 1980 r. zerwanie rozmów z ministrem Kruszewskim, postulaty uczniowskie (Gdańsk, Wrocław i Warszawa – silne samorządy uczniowskie). Zerwanie łączności telefonicznej. Dokarmianie protestujących przez mieszkańców Trójmiasta: „róg obfitości”. [+]
[02:01:27] Powrót ministra oświaty, wsparcie od górników, uroczyste podpisanie porozumień o godz. 4:22, 167 postulatów oświaty, m.in. zniesienie dziesięciolatki. Masowe zapisy do „S” nauczycieli w placówkach oświaty w Mielcu.
[02:05:50] Powołanie 5-osobowej Komisji Koordynacyjnej w Zespole Szkół Budowlanych, boh. przewodniczącym. Antoni Kopaczewski, szef MKZ NSZZ „S” w Rzeszowie. Postulaty KK, usuwanie dyrektorów ze szkół, nieusuwalny dyrektor zespołu szkół samochodowych „ikona komunizmu stalinowskiego”, poprawa stosunków z dyrektorami.
[02:09:20] Wprowadzanie demokratycznych procedur w szkołach, postulaty na tablicach ogłoszeń. Podpisanie porozumienia z ZNP. Pismo branżowe „Kaganek”.
[02:12:42] Sekcja regionalna oświaty w woj. rzeszowskim, przewodniczący boh., inne struktury organizacyjne w Rzeszowie. „Zatwardziali komuniści” w zespole szkół mechanicznych. Wstąpienie pięciu uczniów do seminarium duchownego, pomysł ukarania wychowawcy.
[02:16:20] Wysokie upartyjnienie oświaty i szkolnictwa wyższego, podlegli partii dyrektorzy szkół, obowiązkowy partyjny kalendarz świąt w szkole (urodziny Lenina, rocznica rewolucji październikowej, bitwy pod Lenino).
[02:19:32] Postulat pokoju socjalnego z oknem dla sprzątaczek, różnice klasowe w PRL. Lawinowe zapisy do „S” pod Rzeszowem. Oszustwo OPZZ i WRZZ – zagrabienie majątku związkowego i ogródków działkowych – okupacja „S” w proteście.
[02:22:58] Sytuacja rolników indywidualnych, obowiązek ukończenia studiów rolniczych, czarny rynek sprzętu rolniczego i samochodów. Pomysł państwowych chlewni w Bieszczadach epoki Gierka. Strajk w Ustrzykach [Dolnych] spacyfikowany przez milicję, okupacja budynku WRZZ.
[02:27:21] Akceptacja postulatów Niezależnego Zrzeszenia Uczniowskiego przez ministra Kruszewskiego, natychmiastowe stłumienie NZU w Rzeszowie. Donos nauczycielki na boh. za obronę uczniów. [+]
[02:29:26] Jesienią 1980 r. pomoc dla ofiar trzęsienia ziemi w Kalabrii, zaangażowanie uczniów. Opis powstawania komórki „S” w szkole.
[02:33:30] Sukces Krajowej Komisji Koordynacyjnej Pracowników Oświaty i Wychowania podczas rozmów z ministerstwem oświaty i KC PZPR na temat zmiany programów nauczania. Eksperci „S”, najwyższe autorytety, broszura z hasłami z języka polskiego (m.in. Biblia). Największy sukces: wprowadzenie broszury i przedmiotu „historia” do zasadniczych szkół zawodowych.
[02:37:30] Odwoływanie posłów w 1981 r., wybór posłów na określony mandat.
mehr...
weniger