Henryk Kaczorowski (ur. 1930, Sienno) opowiada o Edwardzie Kubali, swoim szwagrze, żołnierzu 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty Armii Krajowej. Edward po skończeniu seminarium nauczycielskiego i służbie wojskowej wyjechał jako nauczyciel do Mościsk pod Łuckiem na Wołyniu, gdzie poznał i pokochał Idę, piękną Żydówkę. Kiedy wybuchła wojna, został zmobilizowany, a w połowie września 1939 r. wrócił do rodzinnego domu. Pierwsze lata okupacji spędził w okolicy Mościsk, zaczął działać w Armii Krajowej, został dowódcą kompanii karabinów maszynowych. Ida razem z całą rodziną trafiła do łuckiego getta. Dzięki dawnym kontaktom Kubali udało się ją wyprowadzić i razem z żołnierzami 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK ruszyli na wschód. Po bombardowaniu kolumny Ida ocknęła się pokaleczona w głębokim leju, z ukraińską dziewczynką obok. Uratowali je Niemcy. Edwardowi udało się odszukać dziewczynę i wysłać ją do swoich rodziców do Sienna. I tak Żydówka Ida, jako Maria Kubala, żona Edwarda, pojawiła się z ukraińską dziewczynką u boku w domu rodzinnym Kubalów. Dzieckiem zaopiekowała się zaprzyjaźniona rodzina rolników Pajączkowskich, zaś Ida zamieszkała z siostrami i matką Edwarda. Została potajemnie ochrzczona przez miejscowego księdza Sedlaka i po wojnie rozpoczęła pracę w nowo powstałym liceum jako germanistka. Latem 1946 r. wyjechała do Łodzi, gdzie dołączyła do ortodoksyjnej gminy żydowskiej, a następnie do Monachium. Tam dokończyła studia, obroniła doktorat i wyszła za mąż za Idzia Landsberga, łuckiego Żyda, którego rodzina przetrwała wojnę w głębi ZSRR. Wyjechali do Izraela, zamieszkali w Tel Awiwie, gdzie prowadzili dochodową klinikę chirurgii szczękowej. Ida zmarła w wieku prawie stu lat. Do końca życia utrzymywała kontakt listowny z Henrykiem Kaczorowskim. Rodzice pana Henryka, mieszkający w sąsiedztwie cmentarza w Siennie, także ukrywali Żyda zwanego Abusiem. Przed wojną Abuś dostarczał konie polskim kawalerzystom. Jego córka Ida siedziała w jednej ławce z panem Henrykiem. Abuś pojawił się, kiedy w Siennie tworzono getto, ukrywał się kilka miesięcy na strychu nad stajnią, potem pomagał w gospodarstwie dziadków pana Henryka. Jego dalsze losy nie są znane. Całą rodzinę Abusia wymordowali Niemcy. Edward Kubala zginął w kwietniu 1944 r. podczas zdobywania Wału Pomorskiego. Jest pochowany w zbiorowej mogile na cmentarzu w Zielonej Górze. Napis na nagrobku brzmi: „Porucznik Edward Kubala i 25 N.N.”.
mehr...
weniger
[00:00:08] Ur. 28 listopada 1930 r. w Siennie. Średniozamożna rodzina chłopska, ojciec Władysław, mama Marianna dd. Ziętala [Zientala], siostry Zofia i Genowefa, po wojnie pracowały jako lekarki (w Siennie i Starachowicach), brat Marek młodszy o 18 lat. Szkoła podstawowa w Siennie, kierownik Banach. Pomaganie w gospodarstwie rolnym rodziców.
[00:02:55] W 1944 r. nauka gry na skrzypcach, nauczyciel zakonnik, absolwent konserwatorium w Warszawie. Początek działalności informacyjnej i łącznikowej. Placówka AK pod dowództwem Stefana Łukasika ps. „Sulimczyk”. Zwerbowanie boh., skrytka na meldunki w rurce siodełka roweru.
[00:07:30] Oddział zabezpieczenia powstania warszawskiego latem 1944 r. Po ukończeniu szkoły prywatne komplety gimnazjalne, nauczyciel Karol Wojdanowski, zasady konspiracji.
[00:10:50] Podejście frontu do linii Wisły w 1944 r. w Solcu. Wysokie obowiązkowe kontyngenty, karne wywózki do Majdanka, bieda w domu. Grupy partyzanckie z okolic wioski Piotrowe Pole. Pokazowe egzekucje 15 osób z Dębowego Pola na rynku Sienna – boh. zmuszony przez Niemców do oglądania powieszonych, przestroga przed pomaganiem partyzantom. Powieszeni wisieli na rynku przez tydzień. [+]
[00:15:10] Wywiezienie chłopców i mężczyzn z Sienna na front w okolice Solca do kopania okopów, zakwaterowanie w stodołach. Ucieczka boh. do domu. Pozostali wrócili po kilku miesiącach, po 8 stycznia 1945 r. [+]
[00:18:02] Ukrywanie się boh. przed karą za ucieczkę. Mieszkanie u dziadka przy ul. Lipskiej. Utworzenie przez rodziców komitetu organizacyjnego budowy koedukacyjnego gimnazjum i liceum ogólnokształcącego. Pomoc wojewody kieleckiego. 1947-1948 – 4 klasa gimnazjum.
[00:21:10] Zatarg obywatelskiej straży porządkowej z pijanymi żołnierzami kościuszkowcami na zabawie w Siennie, stosunek żołnierzy Armii Czerwonej do Polaków. Nauczyciel historii Kasprzycki, prawda o Katyniu, Jałcie, niewoli radzieckiej.
[00:24:24] Początek szkolenia partyzanckiego i światopoglądowego (1946 r.), pojawianie się grup konspiracyjnych, silny wpływ nauczyciela (inspektor dowództwa południowego WiN prof. Pyrek, nauczyciel fizyki w Pionkach).
[00:27:10] Konspiracyjna działalność propagandowa, zdobywanie broni (ataki na milicjantów, zakup) na terenie powiatu iłżeckiego, dowódca obwodu iłżeckiego: kpt. „Marek”.
[00:30:02] Oddział Tadeusza Zielińskiego „Igły”, tropienie konfidentów UB, rozbrajanie, uświadamianie młodzieży.
[00:32:30] Demaskacja oddziału przez zdrajcę podczas przesłuchania przez UB. Zasady konspiracji. Zabranie broni (pistolet TT kaliber 9) pracownikowi Komendy Wojewódzkiej UB w Kielcach. Dowódca oddziału postrzelił się nią w rękę, donos do PUB w Starachowicach.
[00:38:37] Penetracja okolicy Sienna przez UB, aresztowanie 26 uczniów i pomagających im dorosłych nocą z 1 na 2 stycznia 1948 r. Magazyn broni u sąsiada. Przebieg aresztowania boh., przesłuchania, pobicie pałami i kablami, pobici koledzy, brak wody i żywności. [+]
[00:44:25] Areszt powiatowego aresztu UB w Starachowicach przy ul. Krywki (dziś hotel), śledztwo, głodzenie. Przesłuchujący por. Banaszkiewicz, sadysta chor. Marian Nowak, skazany w III RP.
[00:46:18] Więzienie przy ul. Zamkowej 1 w Kielcach, zakwaterowanie [++], obsypanie owłosionych części ciała proszkiem z DDT. 22 maja 1948 r. proces pokazowy w Kielcach, wyroki do dożywocia. Boh. skazany na 9 lat więzienia i 5 lat pozbawienia praw.
[00:49:30] Więzienie w Rawiczu, poniżanie więźniów. Zawszone ubrania, spanie na słomie pod kocem. Naczelnik kpt. Rokicki, „przyjechaliście tutaj na wczasy, żeby was biologicznie zniszczyć”. [+] Głodowe racje żywnościowe (chleb, zgniłe brukiew i kapusta, kasza, kawa), zakaz paczek z domu.
[00:54:05] Dyskryminowanie duchownych w Rawiczu. Boh. był więźniem politycznym I grupy, przez 8 miesięcy w pojedynczej celi. Zagęszczanie więźniów w celi, spanie na betonie, zimno, „blindy” zasłaniające okna. Skutki zdrowotne pobytu w Rawiczu.
[00:56:36] Więźniowie zatrudnieni przy rozbiórce przedwojennego kościoła na terenie więzienia – represje za odmowę. Wyniszczanie więźniów: zimno, głód, znęcanie się. Wywożenie zwłok kibitką. [Kazimierz] Pużak, więzień caratu, w celi z boh. [+]
[01:00:39] Dokończenie wyroku w więzieniu dla młodocianych w Jaworznie – filii KL Auschwitz. Uchwalenie nowej konstytucji w 1952 r., amnestia dla części więźniów politycznych.
[01:04:04] Więzienie w Jaworznie: zbiorcze otwarte cele, głodzenie, wykańczająca praca w zakładzie ślusarskim: wytwarzanie szaf na akta dla Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. Podkradanie ziemniaków z kopca. Normy pracy: 5 szaf w ciągu zmiany, praca trzyzmianowa. Pogadanki propagandowe, oficerowie polityczni rekrutowani spośród kryminalistów, donosicielstwo. [+]
[01:08:22] W marcu 1953 r. decyzja o zwolnieniu. Prasówki politruków. Nieznajomość życia na wolności (nowe pieniądze). Komunikaty o amnestii z radiowęzła więziennego nadawane po wieczornym apelu.
[01:11:20] Powrót do domu, odkarmianie przez mamę, 41 kg wagi w wieku 23 lat, zły stan zdrowia, początki gruźlicy. Po pół roku poprawa, pragnienie dokończenia nauki, represje polityczne wobec dawnej szkoły, „wilczy bilet”. Poszukiwanie szkoły.
[01:16:29] Wiadomość o śmierci Stalina na dworcu w Radomiu. Bezskuteczne poszukiwanie szkoły ogólnokształcącej w Warszawie, kilkakrotne próby podjęcia nauki technikum dla dorosłych w Zespole Szkół Mechanicznych w Ursusie, kierownik Przepiórski. Pomoc dyrektora do spraw pedagogicznych Marczewskiego, powstańca warszawskiego. [+]
[01:23:19] Nauka w klasie w 3a u inż. Posielskiego. Początek lekcji o 15.15. W więzieniu nauka obsługi tokarki. Po wyjściu z więzienia praca w wytwórni pomocy naukowych – toczenie ciężarków do wag laboratoryjnych. Zarobki: 800 zł, mieszkanie u stryja w Otwocku. [+]
[01:26:45] Po kilku miesiącach wezwanie do WKR (Wojskowa Komenda Rejonowa Warszawa Włochy II). „Major z pejsami”, szkółka wojskowa, jednostka 2740 w Zabrzu. Warunki w jednostce. Praca w kopalni, łopata nr 16, strzelanie węgla, załadunek – praca przez 30 miesięcy.
[01:33:15] Bunt boh., kolega „Józef Jóźwiak z Józefowa” n. Wisłą, bezowocna rozmowa z pułkownikiem w Ministerstwie Obrony Narodowej. [+]
[01:35:18] Powrót do szkoły w Ursusie, matura, dyplom technika technologa, praca w warsztatach szkolnym jako nauczyciel zawodu. Awans na stanowisko konstruktora do biura: przygotowywanie dokumentacji dla produktów wytwarzanych w warsztatach (ponad 1500 uczniów).
[01:37:37] Choroba rodziców, powrót do pracy w gospodarstwie i Zespole Szkół Zawodowych jako nauczyciel przedmiotów zawodowych.
[01:39:06] Złożenie dokumentów na Politechnikę Warszawską, rezygnacja z powodu braku szans. Odrzucenie dokumentów w Wyższej Szkole Inżynierskiej przy ul. Narbutta, „to była moja klęska”.
[01:42:34] W 1958 r. dokształcanie w studium nauczycielskim dla nauczycieli zawodu przy ul. Stawki w Warszawie. Rekomendacja od dyrektora szkoły w Siennie. Usunięcie ze studium po pierwszym semestrze na skutek nacisków UB. [+] Powrót do Sienna, stałe wsparcie dyrektora ZSZ.
[01:46:35] „Kurs” sporządzania życiorysu w PRL. Studium nauczycielskie dla nauczycieli zawodu i przedmiotów zawodowych w Gliwicach. Egzamin państwowy po 2 latach, praca w szkole, wsparcie dyrektora. Nauczanie sześciu przedmiotów. Oddelegowanie na dokształcenie w Instytucie Kształcenia Nauczycieli zawodu i przedmiotów zawodowych w Warszawie i Kielcach, dyplom po 3 latach. [+]
[01:50:30] „Prawda zawsze prowadzi do celu”. Podczas służby wojskowej w Zabrzu skończony kurs na prawo jazdy kat. A, B, T. Represje wobec boh. do połowy lat 70., m.in. zablokowanie możliwości nauczania na kursach na prawo jazdy. Uzyskanie zgody. [++]
[01:55:10] Założenie rodziny, dwoje dzieci. Żona uczyła w liceum w Siennie, znajomość od dzieciństwa. „Kruszy mi się życie”. [++]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..