Gryz Stanisława

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1558

2 grudnia 2021, Ostrowiec Świętokrzyski

1:30

Stanisława Gryz z d. Kłos, ps. „Śnieżka” (ur. 1918, Skały) w latach 1942-45 była sanitariuszką i łączniczką Batalionów Chłopskich. Jej mąż Tadeusz był żołnierzem Armii Krajowej. Po wojnie aresztowany i więziony przez dwa lata, po zwolnieniu szykanowany przez UB.

[00:00:10] Ur. 2 listopada 1918 r., nazwisko rodowe: Kłos, ur. we wsi Skały k. Grzegorzewicz, Przeprowadzka do Wronowa, pięcioro rodzeństwa: Jan, Stanisława, Genowefa, Czesława, Tadeusz. Równolatka z Polską. Nauka w szkole w Skoszynie – 7 km od Wronowa, śniegi po pas zimą.
[00:03:35] Ojciec Michał Kłos, wyjazdy zarobkowe (Szwajcaria, Stany Zjednoczone, Niemcy), lęk mamy przed światem. Majątek zarobiony przez ojca stracony w wyniku wymiany pieniędzy. Nauka historii, piosenka o Piłsudskim „Jedzie na kasztance” [boh. śpiewa]. W szkole uczniowie dawali objazdowe przedstawienia w wiejskich świetlicach. W Witosławicach – przedstawienie patriotyczne, boh. jako alegoria Polski w kajdanach [boh. mówi wiersz]. Nauczycielka mieszkała naprzeciwko szkoły. [++]
[00:09:05] Niewiele dzieci z Wronowa chodziło do szkoły w Skoszynie. Łapanie raków w rzece po drodze do szkoły, spóźnienie na lekcje, torba z rakami zabrana przez nauczycielkę. Nauka geografii i historii. Wiersze o przysiędze Kościuszki i jego śmierci w Szwajcarii. [++]
[00:16:37] Mama boh. Aniela bała się wyjeżdżać, strachliwa. Najmłodszy z rodzeństwa Tadeusz ukończył szkołę wojskową, szkoła w Witosławicach i Mominie, boh. przyprowadzała go ze szkoły. Ukończył szkołę marynarską na Helu.
[00:20:50] Po rozpoczęciu wojny Niemcy zajęli okoliczne majątki, m.in. Reklewskiego. Liczni partyzanci, bandyci, Rosjanie – bunkry rosyjskie i niemieckie w czasie przechodzenia frontu. Ciekawość świata boh., czytanie książek przy latarce. Wielu partyzantów z Batalionów Chłopskich pochodziło z Jeżowa, Wronowa, Worowic. Pseudonim: „Śnieżka”, brat: „Śmik do lasu”. Strach przed Niemcami.
[00:25:14] Broń boh. „szóstka”, zgubienie w lesie. Upadek bomby zapalającej na dom boh., pożar, pomoc sąsiadów, zamieszkanie w domu na górze. Przygotowanie kryjówki w bunkrze. Opatrywanie rannych Niemców, boh. była sanitariuszką, brat się ukrywał przed Niemcami. Zabranie złotego pierścionka przez Niemca, nienasyceni Rosjanie. Papierosy dla ojca od Niemców, dzielenie się jedzeniem. Głodni Rosjanie. [+]
[00:30:00] Ukrywanie się przed Rosjanami w schronie z Niemcami, zniszczenie gospodarstw we wsi – zwierzęta gospodarskie biegające po polach. Kolportaż ulotek i podziemnej prasy z Wronowa do Piórkowa, Waćkowic, zatrzymanie przez Niemców, podwiezienie furmanką, strach. [++]
[00:33:50] W drodze z ulotkami do Konina zatrzymanie przez Niemców na polowaniu, złapanie za kolano „na szczęście”.
[00:36:26] Boh. przenosiła meldunki. Szkolenia grupy partyzantów, informacja o ruchach wojsk niemieckich. Zjazdy w majątku w Boksycach. Poznanie innych partyzantów, poznanie męża – był sekretarzem w gminie Momina. Ciężkie czasy po wojnie. Mąż należał do AK, brat Janek był w policji.
[00:42:05] Po ślubie zamieszkanie w Kowalkowicach, wokół liczna partyzantka. W miejscowym majątku była gorzelnia. W dniu ślubu wieczorem zaprzyjaźnieni partyzanci z BCh i AK strzelali na wiwat. Mąż Józef Gryz, zmarł w 1993 r.
[00:46:42] Przeprowadzka z Kowalkowic do wujostwa z Ostrowca (ul. Kuźnia) bez jakiegokolwiek dobytku. Przyjście milicji, strzelanina. Mąż był urzędnikiem skarbowym.
[00:49:42] [Po wojnie] Rozbijanie pomnika Piłsudskiego w parku w Ostrowcu, lęk boh. o męża, śledzenie i pilnowanie przez tajniaków. Zatrzymanie męża w Ożarowie, areszt w Ostrowcu. Przekazanie informacji od sąsiadki, wypatrywanie męża w okienku więzienia.
[00:54:15] Brak środków do życia, dwoje dzieci, rewizje w domu boh. [+] Pomoc znajomych. Starsza córka pozostała pod opieką teściów, młodsza u rodziców boh. Poszukiwanie pracy, nękanie boh. przez władze za „winę” męża. Znalezienie pracy w drukarni, weryfikacja boh. w urzędzie.
[00:59:54] Odwiedzanie córek, choroba młodszej. Nowa praca w hucie, pomocny kierownik z Denkowa. „Mnie się żyć nie chciało”, odwiedzanie męża w więzieniu w Sandomierzu przez siostrę. Wsparcie koleżanki z pracy, żony komunisty, pomoc w umieszczeniu męża w więziennej kuchni. Głód bieda w domu boh.
[01:03:40] Widzenia w więzieniu, zwolnienie męża po 2,5 roku. Podczas ślubu koleżanki pożar w Grzegorzowicach, zemsta partyzantów. Zabicie dziedzica Reklewskiego przez bandytów, gdy chciał obronić księży w Waśniowie. Partyzanci nie pozwolili wejść na pogrzeb Reklewskiego.
[01:08:31] Po wyjściu z więzienia mąż nie mógł znaleźć pracy biurowej. „Jestem człowiekiem bardzo zmęczonym życiem”. Praca męża w hucie i w [MKS] jako spawacz, powrót dzieci do rodziny. Praca męża w MKS jako spawacz, potem w księgowości. Prześladowanie w pracy boh. i męża.
[01:13:04] Wynajmowanie mieszkania przy kościele św. Michała, potem przy Kuźni. Córki Anna i Barbara, śmierć wnuczki Tamary na białaczkę, rozpacz córki Anny. Rabowanie grobów, otwieranie trumien na cmentarzu w Wieliczce. Wnuk chirurg kardiolog w Ameryce.
[01:22:21] Opieka nad dziećmi Barbary (Ziemowit i Kinga) w Stalowej Woli podczas pobytu córki w Kanadzie. Wszyscy członkowie rodziny z pokolenia boh. w Polsce zmarli, brak kontaktu z wnukami i prawnukami. Popularne imię męskie w rodzinie: Michał.
[01:27:15] Tęsknota wnucząt za rodzicami. Wyprawienie dzieci do Kanady, odwiedziny rodzinnego grobu w Warszawie. Losy rodziny córki w Kanadzie.
mehr...
weniger

Kosierkiewicz Dorota

Harczuk Przemysław

Instytut Pileckiego

Film