Bolesław Grabuś (ur. 1932, Olbięcin) – jego ojciec Józef prowadził warsztat stolarski, przed wojną pracował dwa lata w Niemczech. Matka Józefa z d. Antosiewicz zajmowała się gospodarstwem domowym i krawiectwem. Oboje rodzice uprawiali rolę. Bolesław miał troje rodzeństwa. Najstarsza siostra Janina urodziła się w 1917 roku. Po wojnie wyszła za mąż za Władysława Kowalika. Siostra Eleonora urodziła się w 1921 roku, zmarła w wieku lat 19, w 1940. Jedyny brat Bolesława – Konstanty urodził się w 1925 roku. Był szewcem-kamasznikiem. Okres okupacji niemieckiej Bolesław spędził w rodzinnej wsi wraz z rodzicami i rodzeństwem. Obserwował działania wojenne Polaków, Niemców i Rosjan. Znał wielu partyzantów Armii Krajowej, pamięta ich nazwiska i akcje sabotażowe. Wiedział, gdzie deponowana była broń. Pamięta, jak we wrześniu 1939 roku po wybuchu wojny przez jego rodzinną wieś przetoczyła się fala uchodźców, ostrzał artyleryjski prowadzony przez Polaków z Kraśnika oraz pojawienie się Niemców we wsi. W roku 1939 Bolesław rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Olbięcinie. W czasie okupacji uczył się również na tajnych kompletach. W roku 1946 zakończył edukację kończąc siódmą klasę szkoły powszechnej. Po szkole rozpoczął pracę zawodową. Wykonywał prace budowlane, hodował zwierzęta, uprawiał rolę. Od dziecka był również pszczelarzem. W latach 60. został członkiem Polskiego Związku Pszczelarskiego. Miód produkuje i sprzedaje do chwili obecnej. W 1951 roku Bolesław wstąpił do Ochotniczej Straży Pożarnej, do której należy do dnia dzisiejszego. Był członkiem Powszechnej Organizacji Służby Polsce. W latach 1953-1955 odbył zasadniczą służbę wojskową w jednostce saperskiej. Rozminowywał tereny działań wojennych II wojny światowej. Po służbie wojskowej powrócił do pracy w gospodarstwie rolnym. W 1965 roku podjął pracę jako żołnierz zawodowy - wartownik w jednostce wojskowej – składnicy MPS ( materiały pędne i smary ) w Kraśniku, gdzie pracował do emerytury, na którą przeszedł w 1993 roku. Podczas pracy zawodowej był członkiem Związku Zawodowego Pracowników Państwowych i Socjalnych. 2 kwietnia 1960 roku Bolesław wziął ślub cywilny z pochodzącą z Woli Trzydnickiej Zuzanną Szczepanik, 23 kwietnia wzięli ślub kościelny. Mają czworo dzieci: Jerzy (ur. 1961, pracuje w policji jako mechanik śmigłowca, obecnie zabezpiecza granicę Polski z Białorusią), Sylwester (1966, sadownik), Mirosław (1968, jest pracownikiem służby drogowej w PBI) oraz Renata (1970, pracuje wraz z mężem w Niemczech), a także siedmioro wnuków i jedną prawnuczkę. Bolesław Grabuś był wielokrotnie odznaczany. Wybrane z medali i odznaczeń: - Odznaka Młodzi Przodownicy Polski Ludowej ( Powszechna Organizacja Służba Polsce ) - Odznaka Brygady Pracy Socjalistycznej - Srebrna Odznaka Brygady Pracy Socjalistycznej - Odznaka Przodownika Socjalistycznej Pracy - Odznaka Zasłużonego Przodownika Socjalistycznej Pracy - Odznaka Wzorowy Strażak - Brązowy Medal Za Zasługi dla Pożarnictwa - Srebrny Medal Za Zasługi dla Pożarnictwa - Złoty Medal Za Zasługi dla Pożarnictwa - Odznaka Za Wysługę X lat w OSP - Odznaka Za Wysługę XX lat w OSP - Odznaka Za Wysługę XXV lat w OSP - Srebrna Odznaka Polskiego Związku Pszczelarskiego - Złota Odznaka Polskiego Związku Pszczelarskiego - Srebrny Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny - Złoty Medal Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny i wiele innych
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1932 r. w Olbięcinie.
[00:00:35] W 1939 r. boh. miał iść do szkoły, ale wybuchła wojna – uciekinierzy we wsi. Polacy zaminowali górę – śmierć polskiego majora. Sytuacja we wsi po wkroczeniu Niemców – zastrzelenie dwóch gospodarzy.
[00:04:55] Podczas okupacji w okolicy działała partyzantka, dowódcą placówki był Edward Bryczek ps. „Ostoja”. Po wojnie ścigało go NKWD i ukrywał się w gospodarstwie boh. – system ostrzegania. Opowieść Bryczka o partyzanckiej akcji i spotkaniu z Niemcami. Wizyta partyzanta Antka w domu boh. Podczas okupacji niektórzy współpracowali z Niemcami, potem z Rosjanami. Niemcy w drodze na front spali w domu boh.
[00:11:10] Niemcy budowali most na Wiśle i zabierali budulec okolicznym chłopom. Żołnierze stacjonowali w szkole, a w remizie trzymali konie. Boh. poszedł z ojcem i bratem do sąsiada, który wrócił z wojny w 1939 r. – incydent z matką i latarką oraz niemieckim żołnierzem, który mówił po polsku.
[00:15:46] Ojciec hodował gołębie i policjanci kazali je zabić. Wspomnienie jęczmiennego chleba. Warunki życia na wsi.
[00:17:30] Po wojnie boh. był na zabawie, gdy remiza została otoczona przez milicję i UB – zastrzelenie chłopaka jadącego wozem. Ormowcy zastrzelili psy we wsi. Kolega przeciął lufę karabinu i dał boh. kawałek, inny kolega zabrał lufę i u kowala zrobił broń, którą się postrzelił.
[00:20:38] Wysiedlenia podczas przejścia frontu. Ucieczka Edwarda Bryczka z domu jego krewnych Kozikowskich – strzelanina na podwórku, przeszukanie gospodarstwa. Po odjeździe ubeków i milicji Bryczek spotkał się z ojcem boh., który odradził mu powrót do Kozikowskich. Siostrzeniec Bryczka sprzedawał broń i amunicję – zatrzymanie chłopaków przez ORMO i milicję, zachowanie Krupy, komendanta MO.
[00:27:50] Boh. został wcielony do Służby Polsce i w 1950 r. brał udział w budowie Nowej Huty. Po powrocie pomagał Bryczkowi – rozbicie słupa, w którym była ukryta broń, skutki wybuchu. Pomoc w punkcie PCK – odnawianie się ran. Prace junaków ze Służby Polsce.
[00:32:26] Edward Bryczek należał do AK – uzbrojenie placówki, zakup amunicji za masło. Partyzant Piotr Iracki został wydany NKWD i do kraju wrócił w 1956 r.
[00:35:40] Boh. był z kolegami na zabawie, kilka dni później aresztowano Bryczka i boh. był wzywany na przesłuchanie do UB – oskarżenia o przynależność do organizacji. Przesłuchania sprzedawczyni ze sklepu w Trzydniku. Bryczek miał skład broni i amunicji, który znaleziono i zabrano.
[00:40:20] W 1953 r. boh. poszedł do wojska – służba w jednostce saperów w Kazuniu. Opinia w wojsku, które miało wgląd do kartoteki boh. Bryczek był skazany na karę śmierci, ale wypuszczono go. Jego szwagra skazano na 12 lat więzienia, a Wincentego Antosiewicza na dożywocie. Ułaskawienie przez Bieruta. W więzieniu Bryczek robił obudowy do radioodbiorników.
[00:43:45] Boh. pracował jako wartownik w jednostce wojskowej. Stan zdrowia po zranieniu na posesji Bryczka. Boh. jako saper brał udział w rozminowywaniu Przełęczy Dukielskiej – reakcja miejscowych na jego obandażowaną twarz, leczenie w szpitalu w Warszawie. [+]
[00:46:12] Podczas służby w wojsku boh. był koło Olecka – dawne stanowiska niemieckie. Przejazd do Przełęczy Dukielskiej – nastawienie miejscowej ludności do żołnierzy po Akcji „Wisła”. Ślady walk Armii Czerwonej z Niemcami – rozminowywanie terenu jedenaście lat po wojnie. W okolicy znajdowano broń i amunicję. Powody zmiany nastawienia do żołnierzy. Radzieckie miny z butelek. Saperów nie zmuszano do rozminowywania – podpisywanie zgody na wyjście w teren. [+]
[00:54:55] Wypadek śmiertelny podczas rozminowywania okolic siedziby Hitlera w Kętrzynie. Miny w lasach i miny-pułapki.
[00:58:17] Okolice Olbięcina nie były zaminowane. Ucieczka Niemców przed frontem w 1944 r. – spotkanie z niemieckim oficerem, który dał boh. dropsy i wiadro marmolady. Zachowanie Niemców i Ukraińców stacjonujących we wsi. Złapanie przez czerwonoarmistów jednego z Ukraińców, który miał cywilną kurtkę, ale wojskowe buty.
[01:04:40] Zachowanie polskich policjantów podczas okupacji – kara za zaprzęganie konia z prawej strony, interwencja niemieckiego żandarma po rozmowie z ojcem, który znał niemiecki.
[01:07:20] Ojciec miał dwóch braci, jeden zmarł niedługo po powrocie z carskiego wojska. Na chrzcie ojcu dano na imię Józef, zapominając, że już jest syn o tym imieniu. Okoliczności zmiany nazwiska boh. z Grabosz na Graboś.
[01:10:40] Ojciec był analfabetą, w warsztacie w domu robił wiadra z drewna i zajmował się stolarką. Powody, dla których ojciec nie chciał, by boh. pracował w stolarni. Sytuacja w 1944 r. – przyjęcie do domu czteroosobowej rodziny Jaroszów. Walki Niemców z Rosjanami w okolicach wsi – boh. widział zwłoki radzieckich żołnierzy. Brat i kolega strzelali z karabinu, który potem zabrał Bryczek. Okopy na polu i podwórku. Poczęstunek dla radzieckiego żołnierza – jego reakcja na widok matki niosącej z pola granaty. [+]
[01:17:30] Wspólne mieszkanie z Jaroszami, których wysiedlono z Dąbrowy Annopolskiej. NKWD wyłapywało maruderów, których odwożono na front – zastrzelenie dwóch czerwonoarmistów przez żołnierkę. Radziecki „syn pułku”.
[01:23:35] Najstarszy syn Jarosza został zabity podczas bójki w remizie. Podczas okupacji ciotka i wuj zostali aresztowani za niedostarczenie zboża – wizyta w areszcie w Kraśniku, gdzie boh. widział Żydów rozładowujących zboże. Drugi syn Jarosza należał do organizacji, po wojnie został złapany przez UB i siedział w tym samym kraśnickim areszcie – okoliczności ucieczki przy pomocy siostry Zofii Jarosz.
[01:29:25] Rozważania na temat życie na wsi, wspomnienie epoki gierkowskiej. Ojciec pracował w Niemczech po I wojnie. Rodzice byli analfabetami.
[01:31:40] Boh. chodził do szkoły podczas okupacji – nauka z pisma „Ster”. Zabawy wiejskich dzieciaków. Punkt przyjmowania zboża od chłopów był w kościele. Budowa kościoła we wsi w latach 30. Podczas I wojny światowej w okolicy zginęło kilkudziesięciu Rosjan i kilkuset żołnierzy austriackich. Zwłoki Rosjan przed wojną ekshumowano.
[01:37:10] Podczas wojny w dworze był szpital, boh. zaniósł rannym czerwonoarmistom gruszki – pochówki zmarłych żołnierzy. Ojciec brał udział w ekshumacji, po której przeniesiono zwłoki na miejscowy cmentarz – zabranie szczątków na cmentarz w Kraśniku. [+]
[01:39:30] Boh. wchodził do radzieckiego czołgu, który spłonął. Przygoda załogi drugiego czołgu, któremu podczas walki spadła gąsienica – pomoc gospodarza, który ukrył Rosjan. Po przejściu frontu spalony czołg ściągnięto z pola. Pożary podczas walk we wsi. Rosjanie zabrali ranną kobietę do szpitala i ślad po niej zaginął. W domu zatrzymał się sowiecki pułkownik, któremu smakowała woda ze studni – reakcja na odgłosy lecących pocisków. [+]
[01:47:35] Wysiedlenia przed frontem w 1944 r. – warunki bytowe. W większych domach stacjonowali czerwonoarmiści. Podczas okupacji we wsi mieszkali ludzie wysiedleni z Poznania, w domu boh. mieszkała dziewczyna z Kutna, która potem wyjechała na roboty do Niemiec. Sowiecki pułkownik miał mapę Olbięcina, na której były zaznaczone dwa kościoły – jeden z nich Niemcy rozebrali w 1943 r. – opis kościoła. Dzwon został ukryty przez miejscowych chłopów. Przekazanie przez ojca łusek z pocisków na odlanie drugiego dzwonu. Uzupełnienie mapy pułkownika, któremu ojciec wskazał stanowiska niemieckiej artylerii w lesie.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.