Stanisław Jan Majewski ps. „Stach” (ur. 1929, Warszawa) pochodzi z rodziny inteligenckiej, przed wojną uczył się w szkole powszechnej nr 171 przy ul. Hożej. Podczas okupacji należał do Szarych Szeregów. Po wybuchu powstania warszawskiego został przyjęty do 4 kompanii Bazy Lotniczej „Łużyce”, gdzie pełnił funkcje strzelca oraz łącznika. 4 października 1944 roku na rozkaz por. Jerzego Marcinkowskiego ps. „Jur” wyszedł z miasta wraz z ludnością cywilną i znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Podczas selekcji przyłączył się do grupy elektryków i został wywieziony do obozu przejściowego we Wrocławiu, potem do obozu dla robotników przymusowych w Jeleniej Górze, gdzie doczekał do wyzwolenia przez Armię Czerwoną. W maju 1945 roku wrócił do Warszawy. Po skończeniu liceum dostał nakaz pracy do Fabryki FSO na Żeraniu, w 1951 roku został powołany do wojska i skierowany do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu. Ukończył Politechnikę Warszawską uzyskując tytuł inżyniera mechanika.
more...
less
[00:00:07] Działanie specjalnego telefonu. [Rozmowa dyscyplinująca z żoną, która siedzi w pokoju i coś dopowiada]. Łączność podczas powstania – osoba przyszłego teścia, który walczył na Żoliborzu.
[00:05:35] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1929 r. w Warszawie. Przedstawienie rodziców: Zofii i Jana Majewskich.
[00:07:20] Wstąpienie do oddziału powstańczego – pytania o znajomość terenu. Przejścia między budynkami. Powody otwartych wejść na strychy kamienic, zabezpieczenia przed pożarami.
[00:12:20] Boh. przyjęto do 4 kompanii Bazy Lotniczej „Łużyce” – zadania Bazy Lotniczej i poszczególnych kompanii. Plany opanowania i uruchomienia lotniska na Okęciu. Oczekiwanie na rozkaz przejścia na lotnisko. Dowódca kompanii por. Marcinkowski „Jur” i Czesław Deminet pojechali na rozpoznanie na lotnisko – odwołanie ataku, sytuacja po rozpoczęciu powstania. Waga znajomości okolicy przez boh.
[00:22:35] Ojciec był kawalerzystą i interesował się motoryzacją, prawo jazdy zrobił w 1930 r. Boh. znalazł się w 2 plutonie, którego dowódcą był Stanisław Kuźmiński ps. „Skobig”. Pozycje powstańców i Niemców na ul. Wspólnej. Zabezpieczenia okien workami z piaskiem. Broń powstańców.
[00:29:30] Sztab „Jura” zajął pożydowskie sklepiki w kamienicy przy ul. Hożej 62. Łącznikiem „Jura” był chłopak ps. „Torba”, który pochodził z Powiśla i nie znał okolicy. Sprawdzenie budynku przez patrol Czesława Demineta ps. „Stec”.
[00:38:42] Pluton „Skobiga” zajął pomieszczenia od ul. Wspólnej. Naprzeciwko kwatery „Jura” stacjonował oddział „Zaremby”. W pobliskim klasztorze mieściło się dowództwo „Obroży”. Przejścia między domami – „magistrala” do ul. Emilii Plater. Sytuacja w pierwszych dniach powstania.
[00:50:18] Służba w plutonie „Skobiga” – stanowiska w oknach i na balkonach. Dysproporcje w uzbrojeniu powstańców i Niemców. Rozkaz oszczędzania amunicji. Okoliczności poparzenia podchorążego ps. „Kuba”, którego zabrano do szpitala polowego przy ul. Poznańskiej. W bramach kamienic były barykady. Śmierć dowódcy 1 plutonu ps. „Alek”, po nim dowódcą został Czesław Deminet „Stec”.
[01:00:55] Łącznik „Jura” ps. „Torba” został wysłany z meldunkiem do dowództwa Wydziału Lotnictwa AK – powody zmiany miejsca stacjonowania. Wyprawa na ul. Śniadeckich.
[01:09:50] Droga z meldunkiem na ul. Kruczą – ostrzał „krowy”. Boh. wbiegł do bramy, gdy nastąpił wybuch – jego skutki. Boh. ogłuchł i pobiegł do szpitala powstańczego. Zwłoki na Hożej po wybuchu pocisku zapalającego. [+]
[01:22:45] Boh. wracając na Hożą ponownie dostał się w strefę ostrzału. Przeprawa przez ulicę Marszałkowską. Sztab batalionu kwaterował przy ul. Poznańskiej 12 i zrobiono tam przekop przez ulicę. Powrót do bazy „Jura” – reakcja kolegów na widok boh. [+]
[01:32:25] Pełnienie funkcji łącznika – przejście do innej placówki powstańczej przy ul. Wspólnej, droga przez podwórka i wybite w ścianach dziury. Podczas napełniania worków piaskiem w grupę osób na podwórku uderzył pocisk granatnika – zwłoki mieszkańców kamienicy. Siostry zakonne gotowały obiady i wśród zwłok na podwórku boh. rozpoznał dziewczynę pomagającą w klasztornej kuchni. [+]
[01:43:03] Po dotarciu do powstańczej placówki boh. odwiedził kolegów zajmujących stanowiska strzeleckie i zastąpił jednego z nich – strzał do poruszającego się niemieckiego hełmu. Ostrzelanie pozycji boh. – niemieckie podstępy. [+]
[01:51:02] Porównanie sytuacji w różnych dzielnicach miasta i Śródmieściu. Opinia na temat przygotowania powstania przez dowódców. Książka napisana po wojnie przez szefa wywiadu AK – okoliczności podjęcia decyzji o wybuchu powstania przez gen. Bora-Komorowskiego.
[01:58:18] Sytuacja na Okęciu przed wybuchem walk. Rozpoznanie i meldunek por. „Jura”. Dowódca „Garłucha”, major „Wysocki”, po zapoznaniu się z sytuacją odwołał atak na lotnisko.
[02:05:54] Kontakty z rodziną podczas powstania – wizyty w domu. Poruszanie się między podwórkami. Rodzice wiedzieli, że boh. należy do Szarych Szeregów. Zachowanie zasad konspiracji – kolega z tej samej kamienicy też należał do Szarych Szeregów, ale boh. o tym nie wiedział.
[02:11:08] Ojciec w 1939 r. został zmobilizowany do Mazowieckiej Brygady Kawalerii i podczas kampanii wrześniowej został ranny, czego skutki potem odczuwał. Zakład usługowy prowadzony przez ojca podczas okupacji – spółka z panem Mieciem, naprawa rowerów i riksz. Ojciec zajmował się zaopatrzeniem zakładu i często nie było go w domu.
[02:22:40] Ze względu na stan zdrowia ojciec był magazynierem w jakimś oddziale. Kontakty z rodzicami po wojnie – ojciec zajmował się rodzinną kroniką prowadzoną od XVII wieku. Pochodzenie rodziny ze wsi Maje koło Mławy, wspomnienie przodka Mikołaja Majewskiego, który zapoczątkował kronikę. Przepisanie kroniki przez pradziadka.
[02:30:25] Gdy wybuchło powstanie, ojca nie było w domu, potem okazało się, że był na Ochocie i nie mógł wrócić do Śródmieścia. Sytuacja na Ochocie – próba wyjścia powstańców z dzielnicy. Ojciec wraz z grupą mieszkańców dzielnicy trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie i był tam przez całe powstanie.
[02:35:38] Podczas powstania boh. bywał w domu. Po jakimś czasie Niemcy zorientowali się w sile uzbrojenia powstańców i nasilili ataki – użycie „goliatów”. Kolega ps. „Inżynier” dostał granaty, a boh. koszyk z butelkami zapalającymi, które dostarczyli do atakowanej placówki – unieszkodliwienie „goliata” przez „Inżyniera”. Przebieg ataku i jego odparcie. Boh. dostał karabin – tworzenie drugiej linii obrony. Wycofanie się Niemców.
[02:49:45] Kontakt z ludźmi mieszkającymi po drugiej stronie ulicy. Informacje o planowanym wysiedleniu ludności cywilnej – plan ewakuacji. W patrolu był „Inżynier”, który zastrzelił niemieckiego strażnika. Przejście mieszkańców na powstańczą stronę ulicy, podpalenie opuszczonych domów.
[02:58:55] Boh. został wysłany z meldunkiem na Powiśle i nie wiedział o kapitulacji powstania. Prośba „Jura” o wiadomość o żonie. Matka boh. została ranna podczas powstania – kłopoty z pakowaniem podczas wyrzucania z mieszkania. Matka szukała boh. na placówce – rozmowa z porucznikiem „Jurem”, który zwolnił boh. ze służby i oddelegował do pomocy matce i bratu. Rozkaz wyjścia z ludnością cywilną.
[03:10:40] Wychodzenie powstańców razem z ludnością cywilną. Boh. pożegnał się ze swoim dowódcą „Skobigiem” oraz kolegami i wrócił do domu. W piwnicach zakopywano cenne rzeczy, których nie można było zabrać. Kamienica nie była zniszczona i mieszkańcy oczekiwali na rychły powrót do domów. Cenniejsze książki i rodzinną kronikę ukryto w warsztacie ojca – wyjście z miasta 4 października, przyjazd do obozu w Pruszkowie.
[03:17:00] W pruszkowskim obozie odnaleziono ojca. Boh. planował ucieczkę, odłączył się od rodziny i przyłączył do grupy warszawskich cwaniaków, którzy podawali się za elektryków. Podczas selekcji podał się za początkującego elektryka i trafił do obozu przejściowego w Breslau, potem grupę wywieziono do obozu w Hirschbergu (obecnie Jelenia Góra) – jeńcy różnych narodowości.
[03:27:22] Jeńców umieszczono w budynku dawnego hotelu. Warunki w obozie, w którym przebywały także kobiety. Elektrycy, w tym boh., dostali przydział do pracy na kolei. Możliwość wyjścia do miasta. Na rynku w Jeleniej Górze boh. widział żołnierzy w polskich mundurach – spotkanie z oddziałem Brygady Świętokrzyskiej NSZ.
[03:33:20] 8 maja 1945 r. – zbliżające się odgłosy strzałów. Spotkanie z czerwonoarmistami, którzy zażądali zegarka. Jedna z więźniarek wyszła na podwórko i została porwana przez Rosjan. Incydent z pijanym żołnierzem i radioodbiornikiem. Rozmowa o sojuszach. [+]
[03:42:25] Droga przez Legnicę i Wrocław do Poznania, skąd odchodziły pociągi do Warszawy. Zabawa czerwonoarmistów na rynku we Wrocławiu. Przeszukiwanie bagaży w pociągu. Powolna jazda pozwalała na wyskakiwanie z wagonu i przeszukiwanie rzeczy leżących przy torach kolejowych.
[03:50:55] Po przyjeździe do Warszawy boh. poszedł na ul. Hożą – w spalonych kamienicach zachowały się piwnice. Pierwszy nocleg na stole w warsztacie. Spotkanie z rodziną. Ojciec zajął kuchnię mieszkania w ocalałej oficynie na pierwszym piętrze – znajomość z poprzednią właścicielką, Rosjanką.
[03:57:58] Wrażenia po powrocie do Warszawy – ruiny miasta. Boh. poszedł na Kruczą, by zobaczyć dom, koło którego przeżył wybuch, ale nie odnalazł go. W drodze do Warszawy boh. spotykał szabrowników jadących na zachód. Do Jeleniej Góry przyjechały polskie władze – namawianie na pozostanie na Ziemiach Odzyskanych – informacje o zniszczeniach Warszawy.
[04:01:50] Po skończeniu liceum boh. dostał nakaz pracy do FSO na Żeraniu, po roku zaś powołanie do wojska – skierowanie do Technicznej Szkoły Wojsk Lotniczych w Zamościu. Program zajęć w szkole.
[04:05:15] Podczas wykładu z marksizmu-leninizmu wykładowca przedstawił wypaczoną wizję powstania w Warszawie – reakcja boh., który przyznał się do udziału w powstaniu. Poniesione konsekwencje – pisanie życiorysu. Przebieg rozmowy w Informacji Wojskowej.
[04:16:20] Po wyjściu z wojska boh. został wezwany do WKU – spotkanie z kolegą, który dostał kolejne powołanie na ćwiczenia. Boh. nigdy nie został wezwany na ćwiczenia. Podczas studiów na Politechnice boh. prowadził zajęcia strzeleckie na obozie wojskowym.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.