Szczygieł Jan
Jan Szczygieł (ur. 1941, Warszawa) w trakcie powstania warszawskiego został wywieziony do obozu w Luising koło Wiednia w celu germanizacji. Po wyzwoleniu wrócił do domu, gdzie mieszkał z matką i ojczymem. Po śmierci matki w 1948 roku przebywał krótko pod opieką ojczyma, a następnie trafił do domu dziecka. W 1959 roku zamieszkał w Świnoujściu. Pracował na statkach rybołówstwa dalekomorskiego, awansując od funkcji palacza do starszego mechanika. Obecnie jest prezesem Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych w Świnoujściu.
more...
less
[00:00:07] Boh. urodził się 1941 r. w Warszawie. Ojciec boh. był nauczycielem i zginął w 1942 r., matka umarła w 1948 r. Podczas wojny i nieobecności matki, boh. został wykradziony z instytucji opiekuńczej przez p. Kilczant/Kieranow Katarzynę ps. Katiusza.
[00:02:00] Matka szukała boh. przez Czerwony Krzyż aż do wyzwolenia w 1945 r. Obozowi świadkowie zeznawali, że boh. został wywieziony do obozu w Luisingen Siebehirten k. Wiednia, gdzie przebywał do wyzwolenia obozu przez wojska radzieckie.
[00:03:20] W obozie boh. przeżył bombardowanie przez lotnictwo alianckie. Na czas nalotów obsługa wygoniła dzieci do piwnic i tam przeczekały zagrożenie. W baraku boh. spał na górnej pryczy, jedno z dzieci płakało i Niemiec zabrał je, nigdy już nie wróciło.
[00:04:40] Po wyzwoleniu boh. trafił do rosyjskiej jednostki, gdzie jeden z żołnierzy się nim zaopiekował. W motocyklu z koszem woził boh. do „olbrzymiego budynku z kolumnami” w Wiedniu. Boh. miał własny rosyjski mundur i czapkę, tak ubrany wrócił do Polski.
[00:07:00] Na terenie obozu były szczury. Boh. pamięta, że wewnątrz miały robaki, nie pamięta jednak, jak został „zwrócony Polsce”. Dokumenty z PCK świadczą, że matka szukała go. Mówiła mu, że wrócił z transportem wojsk rosyjskich. Po śmierci matki w 1948 r. boh. zajęła się ciotka, potem babcia, na koniec trafił do domu dziecka w Sopocie.
[00:08:45] Boh. ukończył szkołę i studia w Szczecinie. Po przyjeździe do Świnoujścia w 1959 r. rozpoczął samodzielne życie. Pracował w rybołówstwie.
[00:11:00] Warunki pracy na morzu. W dorosłym życiu boh. zaczął badać zwoją historię, m.in. pobyt w obozie i powrót do kraju. Rola rosyjskiego żołnierza w przeżyciu boh.
[00:12:25] Obóz, w którym był boh., podlegał pod Wiedeńską Akademię Medyczną. Na dzieciach-więźniach przeprowadzano eksperymenty medyczne, boh. był poddany operacji. Jako dorosły chciał zrekonstruować swój pobyt w obozie i powrót do kraju, bezskutecznie.
[00:14:00] Matka boh. wyrobiła mu legitymację Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, którą boh. ma do dziś. Dokumenty otrzymane z PCK.
[00:15:20] W dokumentach przewija się osoba Katarzyny Kilczant / Kieranow ps. Katiusza. Widnieje w nich jako osoba, która została ewakuowana z Warszawy podczas wojny.
[00:16:30] Poszukiwania w archiwach, list do Władymira Putina (bez odpowiedzi). Otrzymanie historii obozu z ministerstwa wojny Królestwa Belgii.
[00:20:10] Dalsze poszukiwania. Informacja o ludziach, którzy w Warszawie wyłapywali dzieci o aryjskim wyglądzie i zabierali je do Rzeszy.
[00:22:35] Ojciec boh. miał na imię Jerzy, matka Maria z d. Wolna. Po śmierci ojca, boh. z matką mieszkał na ul. Hożej w Warszawie. Podczas powstania warszawskiego, gdy matki nie było w domu, został zabrany przez Rosjankę, p. Kilczanow.
[00:24:00] Ojciec boh. był nauczycielem w Lubartowie, a następnie w Warszawie. Został pochowany w Lubartowie. Matka ponownie wyszła za mąż w 1947/48 r. za człowieka, któremu uratowała życie podczas wojny. Nazywał się Ludwik Wasilewski i pracował jako dyrektor generalny PKP. Zmarł nagle na serce, matka zmarła na serce tydzień po nim. Boh. chodził wówczas do LO im. Górskiego. Syn ojczyma był ambasadorem Finlandii i pytał boh., czy chce z nim zamieszkać. [00:27:40] Syn ojczyma nazywał się Jan Wasilewski, jego syn Tomasz był rówieśnikiem boh. Boh. zabrała ciotka, siostra ojca, która potem oddała go babci. Po kolejnym pobycie u ciotki oddano boh. do domu dziecka.
[00:29:30] W obozie boh. miał najwyższą, drewnianą pryczę i musiał się na nią wdrapywać. Wspomnienie chłopca, który płakał i został zabrany przez Niemca. Bombardowanie w 1945 roku.
[00:31:20] Po wyzwoleniu boh. przebywał w lesie w jednostce wojskowej, były tam namioty wojskowe i żołnierz, który się opiekował boh. Trauma poobozowa, drgawki na widok żołnierza i lekarzy.
[00:33:30] Matka boh. urodziła się na Śląsku w Ujejsce (dziś dzielnica Dąbrowy Górniczej). Kiedy pojechała tam z boh. w odwiedziny do brata, boh. na widok żołnierza na polu zaczął z płaczem uciekać. Awersja do narzędzi i zabiegów medycznych.
[00:35:25] Ksiądz Feliks Bednarski i jego wpływ na boh. – życzliwość, wpajanie wartości, zainteresowanie księdza sytuacją boh. w szkole. Ksiądz po otrzymaniu nominacji na profesora Angelicum przyjechał przed wyjazdem do domu dziecka w Sopocie pożegnać się.
[00:40:20] Dzieci w domu dziecka. Wspaniali wychowawcy: jeden dawał dzieciom jeździć na swoim motorze, inny grał na pianinie piosenki.
[00:42:00] Budynek domu dziecka mieścił się w poniemieckim budynku Sopot Grand Hotel.
[00:43:35] 24 czerwca, na zakończenie roku szkolnego i pobytu w domu dziecka, boh. dostał świadectwo dojrzałości, niewielką wyprawkę pieniężną i życzenia „pomyślności na nowej drodze życia”. Boh. ukończył technikum chłodnicze, zamieszkał w Świnoujściu.
[00:43:35] Świadectwo dojrzałości, niewielka wyprawka pieniężna i życzenia „pomyślności na nowej drodze życia” – na zakończenie pobytu w domu dziecka. Boh. ukończył technikum chłodnicze, zamieszkał w Świnoujściu.
[00:45:00] Absolwenci technikum mieli dużo ofert pracy z zamieszkaniem, ale dotyczyły one południowo-zachodniej Polski. „Naganiacz” werbował do pracy w „Odrze”.
[00:46:20] W rybołówstwie dalekomorskim pracownikom należały się 4 godziny odpoczynku na dobę. Boh. łowił na Morzu Północnym, na Atlantyku, u zachodnich wybrzeży Kanady. Morze Beringa było bardzo zasobne w ryby, łowiono też u wybrzeży Afryki i Ameryki płd.
[00:48:25] Kiedy boh. przeszedł na emeryturę, zaczęto łowić u wybrzeży Chin, które oferowały darmową licencję. Amerykanie mieli limity i kontrolowali opłacanie licencji. Za złowienie ryb niedozwolonych narzucali armatorom wysokie kary.
[00:49:50] Ojczym boh. miał syna Tomasza Wasilewskiego, boh. postanowił napisać do niego list przez biuro adresowe. Biuro nie podało danych z powodu zatrudnienia adresata w MSZ.
[00:52:00] Kiedy jednostka boh. pływała na Dogger Bank [Morze Północne], zawijali do Aberdeen i Newcastle. W okresie PRL pracownicy mieli dodatek dewizowy uzależniony od stanowiska. Boh. był pomocnikiem palacza, jego dodatek wynosił 16 centów dziennie.
[00:54:00] Przełom lat 50. i 60. W celach zarobkowych kupowano kawę Nescafe, która było łatwo przemycić mimo obowiązujących pracowników odpraw celnych. Kupowano też nylonowe pończochy, aby je z dużym zyskiem sprzedać w kraju, oraz cytrusy i banany.
[00:56:30] Boh. miał kontakt z Polonią w Aberdeen i Vancouver. W Anglii była to Polonia międzywojenna, w Vancouver – peerelowska. Historie emigracji nowej Polonii do USA, Kanady, Australii i in.
[00:58:30] Jeden z kolegów z pracy został w Vancouver. Imigranci dostawali wówczas mieszkania i materialnie było im dobrze. Na osiedlach imigranckich mieszkały różne narodowości. Opinia kolegi nt. Polaków. [+]
[01:00:40] Polski gen niepozwalający dojść do porozumienia z bliźnim. Podczas spotkań boh. z Polonią w Vancouver były poruszane tematy polityczne. Polonię z Aberdeen stanowili potomkowie żołnierzy II w. św., żyli pamięcią walki zbrojnej, nie rozmawiali o polityce PRL.
[01:02:30] Polonia kanadyjska wyemigrowała z przyczyn ekonomicznych. Znacznie lepsze zarobki na statkach kanadyjskich.
[01:04:30] Przemyt ludzi nie miał miejsca. Znajomy kapitan jednego ze statków zauważył po wyjściu z portu w Afryce, że ma na pokładzie osoby spoza załogi. Spuścił tratwę pneumatyczną, zostawił ich na morzu zapasem wody i jedzenia i zgłosił do stacji brzegowej.
[01:07:45] Kiedy w latach 50-60 boh. przyjechał do Świnoujścia, miasto było bazą marynarki wojennej ZSRR. Koszary dla marynarzy i baza noclegowa dla radzieckiego dowództwa. Opis miasta i wysokich ogrodzeń strzegących terenu.
[01:10:25] W sierpniu 1980 r. boh. był na morzu. Załoga wiedziała, że powstała „Solidarność”. Postulat „S” dotyczący mieszkań, które były problemem w PRL. „Leningrady” - bloki wielkopłytowe wybudowane z prefabrykatów rosyjskich produkowanych w Leningradzie.
[01:13:40] Postulat „S” dotyczący zarobków. Słabe zarobki polskich rybaków dalekomorskich w porównaniu do innych państw. Podwyżka dodatku dewizowego.
[01:15:00] Wprowadzenie dzięki „Solidarności” pojęcia „rekreacji”. Zarobkowe rejsy morskie trwały ok. 6-7 miesięcy bez wejścia do portu. Eksploatacja statku opierała się o statki-bazy, łącznikowce, które odbierały towar ze statków, na których pracował boh. i zawoziły do różnych krajów. Specyfika ciężkiej pracy na statku, jej wpływ na psychikę.
[01:17:40] Wprowadzenie pobytów rekreacyjnych umożliwiło wpływanie do portu w celu uzupełnienia zapasów wody, paliwa itp. Podczas kilkudniowego postoju można było wyjść na ląd, zabawić się, odebrać pocztę. Przypadki braku łączności radiowej na morzu. [+]
[01:19:15] Stan wojenny, boh. był na morzu. Operator radia Szczecin informował statek alfabetem Morse’a, potem armator przysłał oficjalny komunikat o wprowadzeniu stanu wojennego i zakazie łączności.
[01:21:30] W momencie wprowadzenia stanu wojennego statek przebywał na Morzu Beringa – zakaz połowów ze strony USA. Statek przekierowano do środkowej Afryki. Tradycje marynarskie i obyczaje.
[01:22:55] Boh. zaczął swoją karierę jako palacz, następnie przeszedł przez kolejne stanowiska do starszego mechanika. Ukończył studia w Wyższej Szkole Morskiej i po likwidacji „Odry” przeszedł do Polskiej Żeglugi Bałtyckiej w Kołobrzegu i pracował na promach.
[01:23:45] Działalność boh. w Związku Kombatantów i „walka z wiatrakami” o pomoc państwa dla kombatantów. Zainicjowana przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego akcja na rzecz kombatantów nie była kontynuowana.
[01:26:30] Periodyk „Polsce wierni” wydawany przez Zarząd Główny Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych i apel boh. o pomoc dla kombatantów. Tłumaczenie sytuacji kombatantów w Polsce i analiza jej przyczyn.
[01:30:20] Kiedy umarł Stalin, boh. mieszkał u babci w Lubartowie. Dzieci dostawały karteczki z opisem zasług Stalina „wyrażające ból” po jego śmierci i musiały je podpisać. W szkole niektórzy płakali i z żalem wypowiadali się o śmierci wodza.
[01:32:10] Pomimo ciężkiej pracy na statkach boh. nigdy nie myślał o emigracji. Duży wpływ na postawę boh. miały nauki o. Feliksa, który uczył go być uczciwym i prawdomównym. Również matka radziła mu zawsze pomagać ludziom.
[01:35:00] Opinia boh. na temat rodziny. Córka boh. pracuje w Tokio dla Polskiej Agencji Handlu i Inwestycji. Rady boh. dot. wyboru przez córkę drogi życiowej.
more...
less