Skórzewski Leon cz. 3

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1620

8 kwietnia 2022, Warszawa

2:39

Leon Skórzewski (ur. 1925, Warszawa) – przed wojną zastępowy w 51 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej im. Stefana Czarnieckiego. Wrzesień 1939 roku spędził na Bródnie w Warszawie, z grupą młodszych harcerzy został przydzielony do Kierownictwa Obrony Cywilnej na Pradze. Był gońcem aż do kapitulacji Warszawy. Uczestnik ruchu oporu: w 51 Warszawskiej Drużynie Harcerskiej był odpowiedzialny za przeprowadzanie obserwacji, przechodził szkolenia z łączności. W ramach Hufca Bródno dowodził drużyną BR-200 złożoną z młodszej młodzieży. W maju 1944 r. ukończył kurs tajnej Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty „Agricola”. W czasie okupacji pracował jako praktykant w przedstawicielstwie firmy Bosch. Jego pluton BR-BS został przed powstaniem przemianowany na Pluton 618 Armii Krajowej. Brał udział w powstaniu na Bródnie, ale już na początku drugiej połowy sierpnia dostał rozkaz przeprowadzenia harcerzy w rejon Choszczówki. Stamtąd mieli udać się do Kampinosu. Ponieważ przy przeprawie przez Wisłę poniesiono duże straty, na rozkaz powrócił z ludźmi na Bródno. Po wejściu Rosjan zmobilizowany do Armii Berlinga. Trafił do I Oficerskiej Szkoły Lotnictwa w Zamościu. W wojsku wcielony do karnej kompanii i wysłany do walk w Berlinie. Zdemobilizowany w 1946 roku. W 1952 roku ukończył wydział mechaniczny Politechniki Warszawskiej. Pracował w Zakładach Mechanicznych „Ursus” – w latach 1976-1982 na stanowisku dyrektora do spraw rozwoju i inwestycji.
mehr...
weniger

[00:00:30] Powrót z Choszczówki 28 sierpnia, rozmowa z „Bryzą” o nieudanych, zdziesiątkowanych przeprawach przez Wisłę. Czekanie na Armię Czerwoną. 2 plutony BS z Grochowa i Bródna. Zastrzelenie dowódcy oddziału z Grochowa Artura Tyszki ps. „Albert” 30 lipca 1944 r.
[00:04:09] Polecenie odwrotu z Choszczówki na Bródno, ochrona harcerzy z BS. Wyszukiwanie mężczyzn z Bródna przez Niemców do wywózki na roboty przymusowe. Ustawienie oddziału podczas przemarszu (szperacze, szpica z karabinem maszynowym, oddział przedni) – 28 sierpnia o godz. 21. Zatrzymanie przez Niemców, strzelec Stanisław Bałdysiak zastrzelił dwóch Niemców, trzeci uciekł. Zdobycie karabinu maszynowego LKR 44.
[00:08:40] Amunicja „świetlna”, przestrach harcerzy, ucieczka, rozpierzchnięcie się głównego oddziału. Rozdzielenie oddziału – zastępca Mirek szedł na Bródno, boh. w stronę Annopola z dwoma harcerzami.
[00:13:15] Przejście boh. przez Kanał Żerański w bród. Odprawa na ugorach Bródna – zawieszenie działalności do nadejścia Rosjan. Odgłosy frontu na Pradze. 26-27 sierpnia nagonka niemiecka na Bródnie, wyłapywanie mężczyzn.
[00:15:30] Wejście wojsk radzieckich na Bródno w nocy z 13 na 14 września [1944]. Front na Kanale Żerańskim do 8 listopada, zepchnięcie Niemców w kierunku Nowego Dworu Mazowieckiego.
[00:16:56] Rozerwanie domu boh. przez pocisk katiuszy, rodzina skryta w piwnicy sąsiedniego budynku. Rozwiązanie oddziału przez boh., pożegnanie kolegów. Ostrzał i bombardowanie Bródna przez Niemców. Pojawienie się mężczyzn z opaskami „MO” (Milicja Obywatelska), przepytywanie mieszkańców. Brat boh. był w oddziale saperów praskich, atakował lotnisko.
[00:19:47] Decyzja opuszczenia Bródna – letni domek znajomych w Zielonce. Spotkanie Rosjan – czapki z niebieskim otokami. Zaaresztowanie dwóch kolegów z plutonu. Postanowienie o zaciągnięciu się do wojska polskiego. 16 listopada boh. został „ochotnikiem”. Skierowanie na Majdanek do Lublina. Droga ciężarówką bez plandeki. Zdewastowana droga do Lublina. [+]
[00:24:28] Dojazd do Lublina po ok. 5 godzinach. Kwatery żołnierzy radzieckich, kotły na zupę ze słoniną i pęczakiem [ciecierzycą) z amerykańskich dostaw. Zupa jedzona z beretu.
[00:26:33] Dojście na Majdanek, zakwaterowanie w obozie. Brat trafił do artylerii, boh. do lotnictwa. 1 Oficerska Techniczna Szkoła Lotnicza w Zamościu. Podróż 6 dni – przyjazd w grudniu. Zakwaterowanie w dawnych koszarach kawalerii, prowizoryczne wyposażenie, drewniane „poduszki”, płaszcz na dwóch żołnierzy. Ścinanie trzciny, wyplatanie materacy.
[00:31:22] Zapalenie opłucnej. Kolega z drużyny harcerskiej Jerzy Otyś, późniejszy wykładowca WAT. Dwie kompanie: szkolenie pilotów i awiomechaników. Boh. trafił do awiomechaników. Lotnisko polowe koło Zamościa, latanie kukuruźnikami. Zajęcia teoretyczne, wykładowca radziecki. Warunki nauki – powybijane szyby, spanie w minus 15 st., obowiązkowa poranna gimnastyka w slipkach, częste choroby. Nieleczone przeziębienia – zrosty w opłucnej.
[00:37:06] Demonstracyjne śpiewanie przez część studentów hymnu i „Roty” na apelach. Rozróżnianie tajniaków służących tajnym służbom. Wykładowcy Rosjanie polskojęzyczni. Rozkład dnia w szkole, silne mrozy, chaos. Rozmowy z kolegami – studenci z Podkarpacia, kształtowanie się postaw politycznych, selekcja kandydatów.
[00:43:11] Kolega Witkowski, szpicel „o rozbieganych oczach”, spotkany po wielu latach w Warszawie. Boh. umiał być naturalnym liderem grupy. W 1933 r. (w wieku 8 lat) namówiony przez drużynowego na wyjazd do Pomiechówka na zlot, robienie sprawności kucharza.
[00:47:37] Jerzy Otyś, kolega z pryczy, po przeszkoleniu w Moskwie został zastępcą dowódcy WAT. Jego matka była „Rosjanką” o orientalnej urodzie. „Nie miał charakteru”, podążał za boh. i ostatecznie go zadenuncjował. Dowódca szkoły gen. Smaga, dowódca kompanii awiomechaników Rosjanin [Rożniatowski?]. Studenci z całej Polski. Organizacja zajęć, wolny czas. Przerobiona piosenka, tajniacy, prowokatorzy i agitatorzy.
[00:52:25] Pierwsze informacje o dezercji ze szkoły – w styczniu „31 pułk piechoty uciekł do lasu” do partyzantki. Rotacja studentów, rozmowy z oficerem politycznym. Przepustka „na polski urlop” na Wielkanoc w kwietniu 1945 r. – Jurek Otyś. Zamknięcie boh. na tydzień w areszcie 8 kwietnia, skazanie do karnej kompanii w Warszawie. Ucieczka kilku chłopców koło Otwocka. Otyś nie został ukarany. [+]
[00:57:20] Doprowadzenie na koszarów przy ul. Podchorążych. 15 kwietnia sformowanie karnej kompanii, droga przez zburzoną Warszawę na front. Postój na stacji Krzyż (niem. Kreuz), droga na Berlin. Wysiadka. Zadanie kompanii: oczyszczenie przedpola z min. Chaos działań niemieckich. Boh. ogłuszony po wybuchu miny, pomoc dwóch Żydów z kompanii. Żyd Kasprzycki. Wyposażenie żołnierzy karnej kompanii: zdezelowane pepesze, zdobyczne pistolety Niemców. Rozminowywanie min za pomocą nadeptywania na nie w biegu. Z tyłu maszerowała uzbrojona piechota. [+]
[01:05:53] Na początku w karnej kompanii było ok. 300 żołnierzy, po dojściu do Berlina „oczyszczanie” za pomocą granatów wrzucanych do piwnic („głównie ludność cywilna”). Wycofanie kompanii 2 maja 1945 r., pomocny dowódca. Czołgi wkopane na skrzyżowaniach w Berlinie. Wyprowadzenie w kierunku północno-zachodnim [Wellen, Velten]. 15 maja odczytanie rozkazu o amnestii, przydzielenie do 6 pułku piechoty 2 Dywizji Warszawskiej. Wyszukiwanie przedstawicieli różnych profesji, boh.: szofer.
[01:14:00] Przydzielenie boh. jako kierowcy zastępcy oficera ds. politycznych, pojazd: motocykl zündapp z koszem. Pułk stacjonował na zachód od Berlina. 26 czerwca alarm, wydanie broni, wymarsz przez 10 dni, dojście do Głuchołazów. Boh. jechał motocyklem. Przekroczenie granicy w Gubinie. Marsz 3 kompanii na południe do Nowych Święcian i Głuchołaz. Pilnowanie granicy polsko-czeskiej – plany zajęcia Ziemi Kłodzkiej przez Czechów. [+]
[01:24:06] Przeniesienie pułku do garnizonu w Częstochowie (ok. 15 lipca 1945 r.). Problemy z zaopatrzeniem w paliwo, zmiana pojazdu na ciężarówkę Büssing – NAG, trofea płk Ostapenko z pałacyku myśliwskiego w Głuchołazach.
[01:27:15] Przyjazd do Częstochowy, pożegnanie Ostapenki na przejściu granicznym w Medyce, oddanie samochodu. Powrót boh. do Częstochowy. Przejęcie dowodzenie przez polskiego gen. Waryszaka, „komunistę”. Boh. pracował w sekcji polityczno-wychowawczej 6 pułku. Prości, niewykształceni żołnierze z Kresów wschodnich, przydział na ziemiach zachodnich. Boh. odmówił przyjęcia 10 ha ziemi uprawnej.
[01:32:49] Przysłanie przez Amerykanów dzikich koni preriowych dla osiedleńców [+]. Skargi na otrzymane gospodarstwa – boh. odpowiadał na skargi, umiał pisać na maszynie, prowadził korespondencję, interweniował u władz. Reprymenda od dowódcy. [+]
[01:37:10] Referendum 3xTAK w 1946 r., zbiorowe głosowanie w jednostce, plebiscyt „z wielkim przekrętem”. Możliwość zwolnienia wojska. Pomniki zwycięstwa dla Armii Czerwonej. Patrole nocne w Częstochowie, żołnierze polscy i radzieccy. Kolega Jasio, awantury między patrolującymi, pobicie Rosjanina kolbą. [+]
[01:40:40] 5 pułk piechoty 2 dywizji warszawskiej skierowany do walki z UPA w okolice Przemyśla. Początek demobilizacji w 1946 r. Boh zwolniony w grudniu 1946 r., namawianie do pozostania w wojsku, propozycja nauki w podoficerskiej szkole w Łodzi.
[01:45:44] Rozpoczęcie działalności komisji likwidacyjnej „Radosława” – dawała zaświadczenie o działalności w AK. Oficer Księski z wybitym okiem. Otrzymanie zaświadczenia. Świętowanie wyjścia do cywila, pamiątkowy portret. Otrzymanie garnituru z pokrzyw. [+]
[01:50:30] Spotkanie na ulicy Bródna szkolnej koleżanki Benity Kowalskiej – zaproszenie na ślub. Zamieszkanie w domu brata mamy.
[01:52:45] Pobyt w areszcie w szkole w Zamościu, podejrzenie kolegi Jerzego Otysia, „on mnie sypnął”. Brak formalnego oskarżenia. Akta boh. w IPN.
[01:58:23] Spotkanie z Otysiem po latach, ok. 1948 r. – propozycja objęcia prowadzenia zajęć w akademii wojskowej w Moskwie, losy Otysia w ZSRR.
[02:01:49] Częste wyjazdy boh. na Zachód od 1964 r., obstawa tajniaka, obsługa licencji Massey-Ferguson, kontakty z Brytyjczykami.
[02:03:45] Po wyjściu z Berlina karna kompania dawała schronienie kobietom niemieckim [+], uciekały z domów w obawie przed Rosjanami. Ucieczki z karnej kompanii.
[02:08:02] Wyprawy boh. do „niebieskich domów”, oblewanie schowanych ubrań oliwą i przetworami owocowymi. Ucieczka przez granicę na rzece Elbie [Łabie] – wzmożony ruch ludzi w obie strony przez pierwsze dni po wojnie.
[02:11:22] Ok. 60 proc. karnej kompanii tworzyli byli akowcy. Byli też Żydzi (kwatermistrzowie). Boh. odmówił ucieczki do sektora amerykańskiego. Łatwość zdobycia ubrania cywilnego w domach niemieckich.
[02:14:22] 2 maja 1945 r. wyłączenie karnej kompanii z głównych walk. Przemarsz przez miasto, wyjście na północny zachód. Zostało w kompanii ok. 150-200 osób (połowa składu początkowego z Warszawy). Żądza zemsty na Berlinie „za powstanie warszawskie”. [+] Nawyki ze szkoły podchorążych, wyuczona znieczulica, podążanie za rozkazem. [++]
[02:20:27] Wiadomość o kapitulacji III Rzeszy, brak kontaktu ze światem zewnętrznym. Na początku wojny starsi bracia ruszyli na wschód – opisy żołnierzy radzieckich z karabinami na sznurkach. Pierwsze spotkanie z Rosjanami we wrześniu 1944 r. – niebezpieczni oficerowie „razwiedki” GRU (wywiadu), propaganda o „wolnej i niezależnej Polsce”.
[02:25:24] Przekonanie o kolejnej okupacji po „wyzwoleniu” – radzieckiej. Feliks Kędziorek, sąsiad boh., nie brał udziału w powstaniu warszawskim, wykonywał wyroki z ramienia KPP, przyłączył się do Armii Czerwonej na Grochowie
pracował na kolei.
[02:28:53] Negatywne nastawienie do propagandy sowieckiej, poczucie bezradności, świadomość pozycji „królika doświadczalnego” wobec Armii Czerwonej.
[02:32:12] Potrzeba działania, kiedy „Warszawa płonie”, zagrożenie: aresztowanie dwóch kolegów z oddziału. Schronienie się boh. i brata w wojsku. [+] Nabór żołnierzy do różnych jednostek wojska polskiego w Majdanku („kupowanie”). Pobyt w obozie na Majdanku: odpoczynek, ulga. Ok. 20 chłopców z Bródna w jednostce, kolega [Jan] Rysiński trafił do chóru wojskowego.
[02:37:40] Używanie intuicji, zachowawcze zachowanie boh., unikanie kłamców.
mehr...
weniger

Grygiel Małgorzata

Miziołek Michał

Instytut Pileckiego

Film