Cyruchin Teresa
Teresa Cyruchin z d. Jakubowska ps. „Sarna” (ur. 1929, Warszawa) jest córką starszego sierżanta 1 Dywizjonu Pociągów Pancernych Wojska Polskiego, który w wyniku wypadku na poligonie w 1938 roku został ciężko ranny i stracił rękę oraz nogę. W trakcie II wojny światowej ojciec mimo ciężkiego inwalidztwa został żołnierzem Armii Krajowej i zaangażował do działalności konspiracyjnej córkę. Teresa Cyruchin od stycznia do sierpnia 1944 pełniła funkcję łączniczki w VII Obwodzie Armii Krajowej „Obroża” na terenie Legionowa. Po wojnie, aby uniknąć represji, osiedliła się wraz z rodziną w Kołobrzegu, gdzie pracowała w sklepie. Od 1991 do 2009 roku pełniła funkcję sekretarza koła Światowego Związku Żołnierzy AK w Ustce.
more...
less
[00:00:10] Ur. 30 stycznia 1929 r. w Warszawie w szpitalu wojskowym w Alejach Ujazdowskich, zniszczonym w czasie wojny. Ojciec był wojskowym w Legionowie w I Dywizjonie Pociągów Pancernych. Latem pociągi jeździły na poligony na Kresach.
[00:02:17] Wypadek w czasie ćwiczeń na poligonie 2 lipca 1937 r. – 4 rannych, ojciec stracił prawą rękę i nogę. Mieszkanie na terenie koszar, operacja w szpitalu w Sarnach (dziś Ukraina), potem szpital wojskowy im. Piłsudskiego przy ul. 6 Sierpnia w Warszawie, szwedzka proteza. Procesy sądowe.
[00:04:40] 1 września 1939 r. zaliczka na emeryturę, koniec służby wojskowej. Ewakuacja wojska i rodzin pociągami, bombardowanie na Targówku, naloty w Miłośnie, nalot podczas kąpieli w jeziorze w Broszkowie koło Siedlec 8 września. Pomoc ojca w ostrzeliwaniu samolotów. [+]
[00:09:19] Rozstrzelanie szpiega niemieckiego w pociągu. Dojazd do Łukowa, koniec podróży pociągiem. Noc w Radzyniu Podlaskim w stodole, pogryzienie przez wszy. Decyzja o powrocie do Legionowa pieszo – ojciec na protezie, 4-letnia siostra. Zostawienie dobytku, przybycie do Legionowa ok. 15 października. W mieszkaniu już stacjonowali Niemcy.
[00:12:23] Nocleg u rodziny w Radzyminie (kuzyn mamy Tadeusz Kolisko, lekarz wojskowy, zginął w Katyniu). Mieszkanie w bloku wojskowym w Jabłonnie. Wysiedlenie przez Niemców, mieszkanie w pokoju przy ul. Długiej – do końca wojny. Woda ze studni, brak elektryczności.
[00:15:49] Zwerbowanie ojca do AK, prowadził skrzynkę kontaktową. Boh. pomagała mu nosić meldunki, odbierała prasę podziemną („Biuletyn informacyjny”, hasło: „Suez”. Czasem przenosiła broń. [+]
[00:18:08] Do wojny boh. skończyła 3 klasy szkoły powszechnej. Powrót do nauki w lutym 1940. Szkoła nr 1 przy koszarach, kierownik Piotr Parol. Legionowo należało do Generalnej Guberni, dwujęzyczne świadectwo szkolne polsko-niemieckie. Granica na Narwi – za nią była III Rzesza i szkoły tylko niemieckie. Nauka tylko podstawowa i zawodowa. Po 7 klasie w 1943 r. rozpoczęcie nauki w szkole „handlowej”, czytanie przy karbidówkach albo lampach naftowych.
[00:22:27] Niemcy szukający Żydów w domu boh. Wybuch powstania warszawskiego. „Konspiracja się rozpłynęła”. Ucieczka Niemców. Rozkradanie przez mieszkańców zapasów ze szpitala bułgarskiego przy koszarach, zatrucie konserwą. Reakcja Niemców, wyzwiska, aresztowania. Żony żołnierzy: Góralczyk, Szymanowska. Znalezienie rozstrzelanej kobiety [Piotrowska?] podczas plądrowania koszar. [+]
[00:28:32] Szwagier mamy ranny w oko w czasie bombardowania, wyleczony przez niemieckiego lekarza. Chowanie się przed bombami na ogródkach działkowych. Wyleczenie mamy przez lekarza niemieckiego.
[00:30:53] Front w Zegrzu. Bieda i głód, siedzenie w piwnicach. Nocleg w domu razem z Niemcami. Kopanie okopów, urodzenie się drugiej siostry. Najazd czołgu radzieckiego na okop. Działania wojenne na oczach boh.: samoloty, bomby, miny. Niemiec wyleciał w powietrze, porozrywane ciała ludzi. [+]
[00:35:20] Podczas działalności ojca w AK zasadzka w domu na poszukiwanego przez AK człowieka, ukrywał się w Legionowie – został rozstrzelany.
[00:37:09] Przyjście do gospodyni domu młodego Żyda – chciał się ukryć – zastrzelony przez Niemców na torach. [++]. Schronienie w murowanej piwnicy, nalot. Psy wyjadły jedzenie podczas bombardowania. Wybuch komina.
[00:39:46] Sroga zima 1944/45, ucieczka rodziny na zachód. Przejście przez most w Modlinie, spotkanie Niemca. [+] Spotkanie znajomych w Płońsku. Wymiana pieniędzy, „górale” – pieniądze funkcjonujące w GG. Przemieszkanie u gospodarza na wsi pod Płońskiem, potem w Przemkowie – tam koniec wojny.
[00:44:45] Worek mąki od młynarza, otrzymanie chleba. Boh. pomagała przy młócce zboża w lutym [1945], przyjście polskiego żołnierza ze wschodu. Spanie na słomie, uciekający niemieccy żołnierze spali w kącie domu. Podsłuchana przez ojca rozmowa niemieckich żołnierzy. [+]
[00:47:37] Strzelanina od strony Płońska, kryjówka w ziemiance. Przyjazd radzieckiego czołgu, rozmowa ojca, pijani żołnierze, nocleg na legowiskach po Niemcach. Zagubiony radziecki żołnierz. [+]
[00:50:20] Na początku lutego widok pierwszego polskiego żołnierza „to był koniec wojny”. Decyzja powrotu do Legionowa, odzyskanie części dobytku schowanej w koszarach. Zdjęcia rodziny uratowane przez boh., relacje sąsiadów, poszukiwanie ojca przez NKWD.
[00:53:29] Przyjazd do Płońska, ojciec w Związku Inwalidów Wojennych, spotkania z dawnymi żołnierzami. Wyjazd do Kołobrzegu. Brak nauki w latach 1943-44. Pociągi szabrowników.
[00:55:30] Ojciec Sylwester, mama Jadwiga dd. Kolisko. Pogrzeb Piłsudskiego, żałoba w przedszkolu, płacz ojca. Ojciec walczył w obronie Lwowa w drużynie Orląt Lwowskich. Losy ojca przed wojną.
[00:59:09] Wiadomość o wypadku ojca na manewrach w Dąbrowicy. Kobiety z [Polskiego] Białego Krzyża. Wyjazd mamy do rannego ojca, boh. z siostrą u ciotki w Warszawie. Widok ojca, makabryczny przebieg wypadku. [++]
[01:06:00] Obchodzenie rocznic śmierci Piłsudskiego w koszarach przed wojną – ognisko na środku placu apelowego. Obchodzenie świąt państwowych w krakowskim stroju. Rozpracowanie niemieckiego szpiega w pociągu w 1939 r.
[01:08:42] Kino w jednostce wojskowej. Wyjazdy nad Narew latem, majówki w lesie, tancbuda w Legionowie. Pomocni ludzie po drodze, poczęstunek u gospodarzy, nigdy nie odmówiono pomocy.
[01:11:15] Przysięga do AK składana przed ojcem w Boże Narodzenie. W Wieliszewie tworzyła się PPR („płatne pachołki Rosji”) – pojedynki chłopców z PPR i AK. Niektórzy własowcy stacjonujący w Legionowie współpracowali z AK. Handel bronią w czasie wojny. Własowiec Jerzy, przejmowanie broni w Wiśniewie.
[01:15:34] Pseudonim boh. „Sarna”, ojca „Niedźwiedź” (st. ogniomistrz). Okoliczności poznania prawdy o Katyniu – w czasie okupacji z niemieckiej gazety. Na liście sporządzonej przez MCK stryja nie było, po wojnie książka o Katyniu zabrana przez celników, dr Kolisko był w Starobielsku.
[01:18:28] Powstanie w getcie warszawskim – łuny pożarów widoczne w Legionowie. Wyprawy do Warszawy z legitymacją szkolną. Mama uciekła z łapanki w Legionowie. Wiadomości o sytuacji z „Biuletynu informacyjnego” przenoszonego przez boh., pojawiające się często napisy „Monte Cassino” lub „1918 ”. [+]
[01:21:00] Tajna nauka geografii i historii w szkole handlowej pomimo zakazu, chowanie zeszytów z notatkami. Poranki – aktorzy przyjeżdżali z Warszawy. Wiersz Ujejskiego „Maraton”. Nauka obsługi krótkiej broni przez ojca. Spotkania członków koła AK z Brześcia z dziećmi.
[01:24:38] Wiadomość o wybuchu powstania warszawskiego, „Niemcy z nosami na kwintę”. Latem 1944 praca u fotografa przy ul. Chocimskiej. Łuny nad Warszawą. Niektórzy uciekinierzy z Warszawy przechodzili przez Legionowo.
[01:27:14] Życie powojenne w Kołobrzegu. Inwalida ranny w zdobywaniu Kołobrzegu – razem z ojcem prowadzili sklep. Harcerstwo, liceum, porażka agitatorów z ZWM. Boh. wybrana na drużynową, Zachodniopomorska Chorągiew. Zlot młodzieży „Trzymamy straż nad Odrą”, okrzyki kresowiaków „jedna bomba atomowa i wrócimy znów do Lwowa”, uwielbienie Mikołajczyka, przebieg protestów, msza polowa. Zastraszanie przez UB.
[01:29:50] Poznanie męża: trałował wybrzeże z min, poznanie w sklepie. Ślub, rozmowa ze śledczą z UB. Wygląd powojennego Kołobrzega. Po wojnie boh. sprzedawała w Warszawie papierosy, które robił ojciec, kupowała tytoń na bazarze. Wyzwolenie Kołobrzegu, zrzucenie nazistowskiej gapy z ratusza.
[01:32:55] Niemcy w Kołobrzegu po wojnie przychodzili do sklepu, wyprzedawali swoje rzeczy. Okradanie Niemców przez Rosjan, wyrywanie kolczyków. [+] Życie w Kołobrzegu po wojnie, słona woda w pompie, zburzone budynki – urząd miejski mieścił się w Karlinie. Kursy doszkalające dla młodzieży (francuski, łacina) przez kilka tygodni.
[01:35:15] Kilkudniowy zlot „Trzymamy straż nad Odrą” – delegowanie z hufca harcerskiego, zakwaterowanie w szkole, ogniska na ulicach, zlot drużyn w porcie, strzelanie rac, boh. trafiona w głowę. Eksplozja energii młodzieży. Zatrzymanie boh. i przesłuchanie na UB, wzywania na milicję, śledzenie.
[01:37:34] Praca w PZGS [Powiatowy Związek Gminnych Spółdzielni] od września 1948 r. jako referent w Dziale Skryptów Dłużnych – pożyczanie zboża chłopom na zasiew, plaga myszy, anulowanie długu. Koniec nauki w szkole wieczorowej
[01:39:58] Kradzieże dokonywane przez Rosjan, potem karanie kradnących żołnierzy. Zdziwienie po przyjeździe do Kołobrzegu – szum morza. Pierwsze chwile po przyjeździe, ognisko na dworcu. Opieka strażnika z PUR. Szabrowanie Kołobrzegu.
[01:42:50] Poznanie męża – uczył się w szkole żeglugi śródlądowej, należał w czasie wojny do AK, zgłosił się do wojska – uciekł przed NKWD z kolegą, uznany za zaginionego. Ponownie zgłosił się do wojska, tworzenie się batalionu morskiego w barakach Majdanka. [+]
[01:46:00] W listopadzie 1949 przeprowadzka z Kołobrzegu do Ustki, praca w handlu: przeniesienie służbowe w PZGS w Słupsku, potem w GS, MHD i przez 20 lat w WPH.
[01:47:35] Ujawnienie członkostwa w AK, radość ze śmierci Stalina, niepewność przyszłości. [+] Historia zmiany nazwy jednej ulicy: Hitlera, Stalina, Marynarki Polskiej. [+]
[01:49:56] Proces komandorów [w 1952] – wieści przenoszone „pocztą pantoflową”. Potępienie procesu w domu boh. Rocznica powstania PPR.
[01:52:49] Wprowadzenie stanu wojennego: strach członków partii przed napiętnowaniem społecznym. Kłopoty z zaopatrzeniem kantyn, limitowane towary, przydziały mięsa. Odejście na emeryturę.
[01:55:10] Układy w kwatermistrzostwie. Kartki na mięso dla pracowników cywilnych. Nerwowa praca w handlu „za żółtymi firankami”.
[01:57:05] Losy ojca po wojnie: sklep w Kołobrzegu, przejście na emeryturę, praca w portierni w centrali rybnej, kłopoty z otrzymywaniem emerytury. Amunicja porzucona w gruzach Kołobrzegu. Mężczyzna ze znalezionym pancerfaustem przypadkiem strzelił w mur. Chodzenie po gruzach miasta. Oficerowie marynarki w sklepie.
more...
less