Jerzy Lisiecki (ur. 1939, Cudzieniszki) w latach 1952-1956 przebywał wraz z rodziną na zesłaniu w Kazachstanie. Do Polski powrócił w 1956 roku. Absolwent matematyki Uniwersytetu Mikołaja w Toruniu. Nauczyciel matematyki i fizyki w szkołach w Słupsku w latach 1966-1969. Informatyk w ośrodkach obliczeń komputerowych w Koszalinie i Słupsku w latach 1969-1990. Uczestnik strajku w Zakładzie Obuwia „Alka” w Słupsku w 1980 roku. W latach 1981-1989 działacz podziemnej „Solidarności”. W 1989 roku będąc członkiem Komitetu Obywatelskiego w Słupsku odkrył w siedzibie sztabu wyborczego podsłuch zamontowany przez Służbę Bezpieczeństwa.
[00:00:10] Ur. 1939 r. na Wileńszczyźnie. Obrazy wojny: żołnierze niemieccy, partyzanci radzieccy, partyzanci akowscy z 1944 r. idący wyzwalać Wilno. Gospodarstwo rolne rodziców ok. 30 ha. Oddawanie zboża okupantom (sowieckiemu lub Niemcom). Wspomnienie: Niemcy grożą ojcu bronią w pomieszczeniu, gdzie ukrywał zboże. Walki niedaleko kolei, starszy brat ukrywał boh. w ziemiance, świst kul. Przyjście sowietów po wojnie. W 1945 r. ojciec nie chciał wyjeżdżać, „czekał na Amerykanów”.
[00:03:21] Prześladowania rolników przez władze ZSRR (kontyngenty), wyjazd ojca, tułaczka po rodzinie w 1947 r. Dwoje rodzeństwa (siostra ur. 1944, starszy brat), ojciec się ukrywał. Złapanie ojca w 1951 r., wyrok 10 lat więzienia dla „kułaka”. W kwietniu 1952 r. deportacja rodziny z domu dziadków (najmłodsza siostra ur. 1950). Starszy brat służył w wojsku radzieckim. Załadunek do bydlęcych wagonów w stacji Oszmiana, dojazd do południowego Kazachstanu, przy granicy z Uzbekistanem, przyjazd do kołchozu 1 maja 1952 r. Inne polskie rodziny.
[00:06:28] Ucieczka z kołchozu, w miejscowości Abaj Bazar do 1956 r., ojciec dołączył do rodziny w 1953 r., siedział w więzieniach na Białorusi: w Mińsku, Baranowiczach, Oszmianie. Chory na astmę. Starszy brat służył we Władywostoku przez 3 lata. W 1956 r. możliwość powrotu do Polski, sporządzenie nowych, polskich dokumentów. Metryka urodzenia boh. z innej parafii.
[00:09:20] Choroba i śmierć mamy w 1942 r., dobra macocha. Po powrocie do Polski w 1956 r. skierowanie na ziemie zachodnie, miejscowość Otyń, zabudowania PGR. Fatalne warunki mieszkaniowe, brak opieki władz. Decyzja o wyjeździe do Bartoszyc, dołączenie do rodziny ojca. 5 lat w Bartoszycach, edukacja: Liceum Pedagogiczne nr 1. Studia matematyczne na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu (ukończone w 1966).
[00:11:44] Przyjazd do Słupska – praca w szkołach. Kursy informatyczne we Wrocławiu, praca jako informatyk w Zakładzie Elektronicznej Techniki Obliczeniowej w Koszalinie (ZETO Koszalin) do 1971 r., potem w ośrodku informatyki Północnych Zakładów Przemysłu Skórzanego (PZPS) „Alka” w Słupsku do 1989 r. Firmy usług komputerowych.
[00:13:51] Ur. 10 lipca 1939 r., rodzice Emila dd. Żarejko, Leonard Lisiecki. Partyzanci polscy w zielonych mundurach – przyjście do domu, nie wszyscy mieli broń, poczęstunek na podwórku: chleb z miodem. Żołnierzy sowieccy żądali ubrań, awantury o pranie bielizny. Kazali ojcu wyjść z domu, „żeby pokazać drogę” [+].
[00:17:33] Prześladowania ojca jako „kułaka”, obowiązek oddawania kontyngentu zboża. Dom rodzinny w miejscowości Kiermielany (powiat oszmiański, woj. wileńskie, dziś powiat Ostrowiec). Szkoła białoruska, koledzy Polacy. Obok folwarku mieszkało 6-8 rodzin polskich. Pod koniec lat 40. zamieszkanie w miejscowości Cudzieniszki, pow. oszmiański. Edukacja po białorusku i rosyjsku.
[00:22:25] Deportacja: łomot do drzwi nocą w domu rodziców macochy, przygotowany worek sucharów, ojciec od roku siedział w więzieniu, zabranie worków z dobytkiem. Obstawa: enkawudzista po cywilu, wychowawca szkolny boh. Jakowlew, dwaj żołnierze. Dziadek namawiał boh. na ucieczkę do lasu. Dziadkowie zostali w domu. Dziadek Michał Wołoczko służył w wojsku gen. Dowbor-Muśnickiego, żył w Cudzieniszkach, pracował jako rachmistrz w kołchozie. Mentalność ludzi kresowych.
[00:29:17] Korespondencja z ojcem w więzieniu, boh. nie umiał pisać po polsku, ze starszym bratem w wojsku pisał po rosyjsku. Początki w Kazachstanie: boh. miał 12 lat, praca przy uprawie bawełny: sadzenie wiosną, zbiór jesienią, pomoc mamie. Zapłata w naturze – po 15 kg pszenicy, siostra dorabiała, gotując jajka. Zbieranie kłosów – przepędzona przez Kazacha.
[00:32:48] Zesłańcy z różnych stron świata: Niemcy, Ukraińcy, Tatarzy, Gruzini, Japończycy (uprawiali ryż), Rosjanie. Kolega Rosjanin uzdolniony plastycznie, wrogość wobec władzy rosyjskiej. Polacy w Abaj Bazar, koleżanka z klasy w Kazachstanie.
[00:34:49] Po powrocie z więzienia ojciec zrobił krzyż. Zakaz kultu religijnego. Święta kościelne i narodowe obchodzone indywidualnie, w odosobnieniu. Wiadomość o powrocie do Polski, wyjazd w sierpniu 1956 r. Pomoc rodziny z Białorusi, przyjazd do Wilna (starszy brat i dziadkowie) na własny koszt. Boh. rzeźbił i sprzedawał zabawki, nielegalne zdobywanie drewna.
[00:39:57] Żywność na zesłaniu: podstawą była kukurydza, czasem pieczywo pszenne, przetwory domowe, sernik kukurydziany. Potrzeba tworzenia po powrocie do kraju, zainteresowanie fotografią, rysunkami, wymarzony aparat lustrzanka „Lubitiel” – 120 rubli. Powrót przez Taszkient. Wydanie pieniędzy zaoszczędzonych na aparat na lekarstwo dla chorego ojca, podarowanie aparatu przez wuja z Białorusi.
[00:43:55] Powrót do Polski we wrześniu 1956 r. Zabranie dokumentów przez Rosjan, postój w Poznaniu – pierwszy zakup: pierniczki „Katarzynki” z Torunia. Liceum pedagogiczne w Otyniu, kłopoty z językiem polskim, notatki szkolne w dwóch językach. W Bartoszycach nauka z młodszymi kolegami, doskonalenie polskiego.
[00:48:14] Pierwsze komputery – od 1970 r. w ZETO Koszalin. Dojazdy do pracy ze Słupska. Szkolenie w Elwro we Wrocławiu, komunikacja z komputerem przez monitorek. Uruchomienie pierwszego komputera filmy ICL (Odra 1305) – klimatyzowana sala o pow. 100 m kw.
[00:50:36] Wydarzenia grudnia 1970 r. Boh. jeździł po Wybrzeżu, spalone komitety. Bijatyka z milicją w Słupsku. W 1979 r. studia podyplomowe z zarządzania i rachunku ekonomicznego, w 1980 r. praca w „Alce”. Strajki sierpniowe. Fabryka obuwia w Słupsku, garbarnie, większość kobiet w fabryce. Boh. pracował jako informatyk. Klasy polityczne w PRL: robotnicy, chłopi, inteligencja pracująca. Rozbudowana administracja w Alce (na ok. 3000 robotników ok. 300 osób administracji). Oddelegowanie boh. do komitetu strajkowego jako przedstawiciela administracji, pomoc w organizowaniu i zabezpieczeniu strajku. Straż nocna przy ogrodzeniu zakładu nocą.
[00:57:37] Organizowanie NSZZ „Solidarność”, przewodzenie zebraniom wyborczym. Boh. był przedstawicielem władz regionalnych „S”. Nauka samorządności i życia obywatelskiego. Plany przekształcenia własnościowego przedsiębiorstw, wprowadzenia praw pracowniczych. Wszechobecność PZPR na wszystkich szczeblach gospodarki. Przygotowanie projektu rad pracowniczych, szkolenia robotników.
[01:01:38] „Nieoczekiwany” stan wojenny, spotkanie z prof. Geremkiem. Pomyłkowe aresztowanie boh., namawianie do podpisania „lojalki”. Nękanie boh. przez milicję, inwigilacja zakładu przez SB, stała obserwacja boh., przychylność dyrekcji „Alki” wobec członków „S”.
[01:04:30] Odkrycie podsłuchów ubeckich w Komitecie Obywatelskim „S” na początku maja 1989 r., Krzysztof Wojcieszyk kierował biurem wyborczym KO w domu kultury przy ul. [Findera, dziś Armii Krajowej]. Mikrofon nad biurkiem boh. – fotografia, wymontowanie sprzętu, informacja prasowa. [+]
[01:09:10] Prowadzenie kampanii wyborczej Komitetu Obywatelskiego [w 1989], druk ulotek, spotkania. Potrzeba działania, budowania gospodarki nowego typu: spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Boh. jest zwolennikiem Wałęsy. Fajka wyrzeźbiona przez boh. dla Wałęsy, honorowe członkostwo Klubu fajki w Słupsku (Pipe Club Słupsk, PCS).
[01:13:05] Działalność boh. w PCS, podróże po świecie, opowiadanie o „S”. Odwiedziny Wałęsy po wyjściu z Arłamowa, zasługi Wałęsy dla budowania demokracji.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.