Kociełowicz Stanisława cz. 2
Stanisława Kociełowicz z d. Kowalewska ps. „Iskierka” (ur. 1930, Kolonia Wileńska) od 1943 roku była harcerką Szarych Szeregów w Wilnie, została postrzelona podczas przenoszenia materiałów konspiracyjnych dla Armii Krajowej. W lipcu 1944 uczestniczyła w operacji „Ostra Brama”. Po wkroczeniu Armii Radzieckiej została wraz z rodziną w Wilnie, była uczennicą gimnazjum i działała w harcerstwie. 12 kwietnia 1951 została aresztowana w Moskwie, gdzie studiowała polonistykę, i po ciężkim śledztwie w więzieniu na Butyrkach skazana na 8 lat łagru. Wyrok odbyła w łagrze w Tajszecie. W grudniu 1954 roku została zwolniona i zamieszkała w podwileńskiej wsi, gdzie pracowała jako nauczycielka. Tam poznała żołnierza AK, łagiernika Wiktora Kociełowicza i po ślubie w 1955 roku wyjechała z mężem na zesłanie do Republiki Komi. Po repatriacji do Polski w grudniu 1955 i ukończeniu studiów pedagogicznych pracowała jako nauczycielka języka rosyjskiego. Awansowana do stopnia podpułkownika, działa w Stowarzyszeniu Łagierników Żołnierzy AK.
more...
less
[00:00:07] W Ponarach mieszkały koleżanki i boh. wiedziała o dokonywanych tam egzekucjach. Boh. zajmowała się dystrybucją „Magazyny Wileńskiego” wśród dawnych mieszkańców Wileńszczyzny – kontakty z Krystyną Iwanowską, pochodzącą z Ponar. Działalność szaulisów skierowana przeciwko Polakom. Wyjazdy do Wilna na uroczystości związane z Operacją „Ostra Brama”, odwiedzanie Ponar – w muzeum boh. znalazła zdjęcie kolegi.
[00:06:52] Złożenie przysięgi do Szarych Szeregów w obecności drużynowej, Weroniki Gojżewskiej, i księdza o. Kamila Wielemańskiego. Szkolenia harcerek – nauka alfabetu Morse’a, robienie opatrunków. Zdjęcia harcerek są w posiadaniu Haliny Wysockiej. Wiele zdjęć zrobiła boh. aparatem, który dostała od ojca i drugim, pożyczonym od księdza.
[00:11:15] Boh. nie słyszała o powstaniu w getcie warszawskim. Żydowska enklawa w przedwojennym Wilnie. Pomoc ludziom zamkniętym w getcie. Boh. miała koleżankę, Żydówkę, mieszkającą w Kolonii Wileńskiej, z którą chodziła do szkoły. Koleżanka przeżyła wojnę i wyjechała do Izraela.
[00:15:25] Sylwetka księdza Wielemańskiego, jego postawa w czasie okupacji, opieka nad harcerkami pod przykrywką Sodalicji Mariańskiej. Praca nad kilimem, który wisiał przy wejściu do kościoła przy ul. Trockiej.
[00:19:23] Lekcje w ramach tajnego nauczania odbywały się w domach, np. u pana Pikutkowskiego i u Krystyny Rzewuskiej. Sąsiadami byli nauczyciele państwo Malawkowie i u nich odbywały się lekcje geografii. Lekcje religii prowadził ksiądz Pereświet-Sołtan. Po wojnie boh. została uczennicą polskiego gimnazjum żeńskiego w Wilnie. W 1947 r. utworzono szkołę koedukacyjną i przeniesiono ją na Antokol.
[00:23:30] Podczas przenoszenia materiałów boh. została ranna w nogi. Do przychodzi zgłosiła się po kilku dniach, gdy rany nie można było już zszyć. Ojciec pracował jako magazynier na kolei i brał udział w organizowaniu broni dla AK – przewóz na sankach.
[00:24:58] W czasie Operacji „Ostra Brama” boh. opiekowała się rannymi, aprowizacją i zdobywaniem bandaży. Starsze dziewczęta robiły opatrunki. Szpital polowy był w domu państwa Szczepańskich. Ojciec robił trumny, a poległych akowców chowano za kościołem. Spotkanie po latach z Bogdanem Kozłowskim, który zapamiętał boh. – jej reakcja.
[00:28:25] Po żywność jeżdżono na wieś – wymiana towarów.
[00:30:00] Akowiec ps. „Tajoj” wiózł pakunek do Trok, boh. i Hanka Malawko pojechały jako jego obstawa. W Kolonii Wileńskiej ukrywali się akowcy. Incydent z udziałem litewskiej policji, boh. oraz Mariana, któremu udało się uciec do lasu. Boh. została wysłana do punktu kontaktowego w Grodnie, skąd przerzucano ludzi na teren Polski – przykład braku współpracy między AK a Szarymi Szeregami.
[00:36:42] Wygląd żołnierzy radzieckich – różnice między 1939 a 1944 rokiem. W domu stacjonowała kuchnia polowa, żołnierze wyjeżdżając zostawili worek suszonej marchewki. Żywność w puszkach z pomocy amerykańskiej.
[00:39:40] Okoliczności aresztowania w 1947 r. – harcerze i uczniowie V Gimnazjum postanowili uczcić Święto Niepodległości na cmentarzu na Rossie przy grobie Serca Piłsudskiego. Potem aresztowano dwie starsze harcerki, które skazano na 10 lat. Boh. wezwano na przesłuchanie – nieletnie dziewczęta wypuszczono, ale środowisko było inwigilowane.
[00:42:52] Radość z okazji zakończenia wojny. Sytuacja w Wilnie, gdzie trwała sowiecka okupacja – zachowanie Litwinów.
[00:44:53] Wyżywienie i warunki w więzieniu na Łubiance i Butyrkach. [+]
[00:47:30] Boh. została skazana na 8 lat łagru. Wcześniej korespondowała z łagiernikiem, sąsiadem z Kolonii Wileńskiej, Pietrykiem i wiedziała o panujących tam warunkach. Początki w łagrze – pomoc starszych więźniarek. Regina Siemaszko napisała wiersz o boh. Sytuacja rodziny po jej aresztowaniu. Po śmierci Stalina boh. została zwolniona i wróciła do Wilna – praca nauczycielki, spotkanie z przyszłym mężem. Po ślubie boh. wyjechała z nim na dobrowolne zesłanie do Syktywkaru, po roku wyjechała do Polski. Jej rodzice zostali w Kolonii Wileńskiej.
[00:53:40] Boh. zamieszkała w Nowym Sączu, gdzie mąż dostał mieszkanie – przeprowadzka do Szczecina, kolejne mieszkania. Syn, działacz „Solidarności”, był internowany w stanie wojennym, potem wyjechał do Szwecji. Po śmierci męża w 2013 r. boh. zaangażowała się w działalność społeczną.
[00:56:22] W czasie pobytu w łagrze boh. nie miała myśli samobójczych, ale zdarzały się samobójstwa w łagrze. Incydent po zabawie tanecznej, gdy mąż okazał się zazdrośnikiem – skutki płukania prania w rzece Wyczegdzie.
[00:58:18] Radość po śmierci Stalina, choć niektóre łagierniczki płakały. Boh. słyszała o zabójstwach w łagrze, ale nie była świadkiem żadnego. Obchodzenie świąt religijnych – boh. została poproszona o przygotowanie poczęstunku. Musiała w tym celu zranić się, by dostać zwolnienie z pracy. Śpiewanie kolędy „Cicha noc”. Boh. w łagrze przyjaźniła się z Niemkami – szlifowanie niemieckiego. W więzieniu Butyrki uczyła się francuskiego od Ireny Myszkiniec. Stosunek boh. do Ukrainek, rozważania na temat obecnej sytuacji Ukrainy.
[01:09:40] Leczenie w łagrze – w poradni przyjmował lekarz, pielęgniarkami były więźniarki. Sposobem leczenie było pobieranie krwi i wstrzykiwanie je z powrotem. Więźniarki pracowały w fabryce miki i często kaleczyły się przy pracy.
[01:11:54] Powrót do domu po zwolnieniu z łagru – reakcja po przyjeździe do Wilna i Kolonii Wileńskiej. Spotkanie z rodzicami.
[01:13:36] W latach 80. w domu robiono rewizje poszukując ulotek, w których druk był zaangażowany syn boh. W domu był zardzewiały odłamek pocisku znaleziony w lesie, w czasie rewizji odłamek zainteresował ubeka, który uznał, że to dowód w sprawie. Boh. rzuciła się na funkcjonariusza – reakcja syna [+]. Z powodu rewizji boh. spóźniała się do pracy, ale dyrektor szkoły był uprzedzany przez UB. Mieszkanie na ul. Mazowieckiej było punktem kontaktowym – wizyta Zbigniewa Romaszewskiego.
[01:19:36] Pisma i ulotki solidarnościowe wożono do Warszawy. Ubecy zatrzymywali kurierów, w tym syna, już w Dąbiu. Boh., jadąc na szkolną wycieczkę, zabrała bibułę dla państwa Romaszewskich – dostarczenie przesyłki, sytuacja w domu Romaszewskich. Rozmowa z Zofią Romaszewską – spotkanie po latach. [+]
[01:23:10] Boh. i mąż popierali działalność syna. Mąż pracował w PŻM – wezwania na przesłuchania, skutki kontaktów z marynarzami. Reakcja po wprowadzeniu stanu wojennego – wspomnienia II wojny.
[01:26:02] Objawy nerwicy poobozowej – boh. bała się włączyć światło w nocy. Na skutek przyjmowania leku straciła ciążę. Obecny stan zdrowia. Incydent w przychodni lekarskiej.
more...
less