Zofia Rucińska-Hobgarska z d. Gąsiewska (ur. 1923, Warszawa) ukończyła szkołę powszechną w Strudze. W czasie okupacji szmuglowała żywność przez granicę z Rzeszą, gdy ją złapano spędziła sześć tygodni w obozie pracy przymusowej w Serocku. Po kolejnym złapaniu przebywała w obozie przejściowym przy ul. Skaryszewskiej w Warszawie, ale została wykupiona przez rodziców i uciekła przy pomocy policjanta. Po wojnie wyszła za mąż i wyjechała do Kłodzka, tam zajmowała się handlem. Po kilku latach wróciła z rodziną i początkowo mieszkała u teściowej w Pustelniku, potem zbudowano dom w Strudze (obecnie Marki-Struga). Pracowała w Miejskich Zakładach Komunikacyjnych w Warszawie.
[00:00:06] Przed wojną w Strudze nie było elektryczności, do Radzymina można było dojechać ciuchcią z Dworca Wileńskiego, ale bilety były drogie. Żeby wejść do parku Wenecja trzeba było kupić bilet, latem odbywały się tam zabawy taneczne. Kościół był w Markach i boh. chodziła tam pieszo.
[00:03:45] Wuj mieszkał w Warszawie przy ul. Krochmalnej. Boh. pojechała z ojcem na Wielkanoc do wuja i spóźniono się na ostatni pociąg do domu – droga na piechotę do Strugi torami kolejowymi.
[00:06:50] Latem do Strugi przyjeżdżali letnicy. Ojciec był ślusarzem i pracował w fabryce Lipińskiego w Piasecznie, gdzie robiono rowery. Zakład przeniesiono do Strugi i rodzice tu się przeprowadzili – trudności ze znalezieniem mieszkania. W Piasecznie była elektryczność, której nie było w Strudze. Zimą ojciec nie pracował, gdy zakład upadł, kupował słomę od gospodarzy i odsprzedawał ją ogrodnikom, którzy robili maty.
[00:12:40] Dzięki ojcu koleżanki boh. mogła się kąpać w stawie w weneckim parku, którego pilnował gajowy. Żeby wejść do parku trzeba było kupić bilet, latem odbywały się tam zabawy taneczne. Po wybuchu wojny mężczyźni wycinali drzewa w lesie oraz w parku, a drewno sprzedawano w Warszawie.
[00:18:12] W czasie wojny Niemcy przywieźli do Strugi żołnierzy rannych na froncie. Pewnej nocy do domu przyszli niemieccy żołnierze i chcieli zabrać boh i jej koleżankę rzekomo do zbierania kartofli, ale dziewczyny uciekły – mówiono, że Niemcy wykorzystują młode kobiety. [+]. W domu na dole był sklepik spożywczy, którego właściciel był Polakiem, a jego żona Niemką wychowaną w Rosji, kobieta czasem pomagała boh.
[00:29:16] Niemcy zaminowali skrzyżowanie do Czarnej Strugi, boh. widziała samochód, który wyleciał w powietrze. Boh. mieszkała niedaleko stacji kolejki, sąsiadami byli Rżewscy. Ojciec koleżanki Janiny Złotkowskiej pracował na kolei.
[00:34:00] W Strudze był szpital polowy, w lesie koło Zielonki jest cmentarz. Niemiecki żołnierz zastrzelił sąsiada, ponieważ myślał, że jest partyzantem. W tym samym czasie Niemcy zabili Gębickiego i kilku innych mężczyzn. W szpitalu pracowała lekarka, Rosjanka, która została ranna w czasie ostrzału i przyprowadzono ją do piwnicy, w której była boh.
[00:39:25] Przed wojną rodzina mieszkała w domu, którego właściciel, Kondakow, był Rosjaninem a jego żona Niemką. Kondakow był udziałowcem kilku cegielni i boh. jeździła z nim po pieniądze do Warszawy. Sytuacja po śmierci żony – przepisanie domu na obrotną letniczkę.
[00:43:55] Podczas walk pod koniec wojny dom został zniszczony. Wspomnienie rannej żołnierki, którą boh. widziała na podwórku. Na początku okupacji Niemcy zbudowali tunel do Zielonki. Kuzyni mieszkali po drugiej stronie Bugu – okoliczności zabicia wuja przez sowietów.
[00:48:44] Przed wojną boh. była na wakacjach nad Bugiem. Przeprawa kawalerii przez rzekę – żołnierze ruszyli w kierunku Warszawy. Sąsiad, rzeźnik, zrobił szynkę, którą sprzedał żołnierzowi. W kuchni polowej ugotowano zupę dla żołnierzy, ale z powodu ostrzału nie zdążono jej zjeść.
[00:53:32] W 1939 r. ojciec nie został zmobilizowany, na wiadomość, że Rosjanie mordują mężczyzn ojciec ukrywał się w Zaciszu.
[00:55:20] We wrześniu 1944 r. Armia Czerwona zatrzymała się na Pradze. Boh. z okna widziała bombardowania Warszawy, w której trwało powstanie – odgłosy wydawane przez samoloty. Rosjanie ruszyli dopiero 16 stycznia 1945 r. Walki Rosjan z Niemcami koło Strugi trwały trzy tygodnie. Boh. nie widziała polskich żołnierzy.
[01:00:25] Boh. poszła do Warszawy niedługo po wyzwoleniu, mieszkanie krewnych przy ul. Młynarskiej 5 było zniszczone. Ruiny stolicy. Wuj Kuciejewski był motorniczym tramwaju – jazda zimą. Gdy mąż i syn zostali aresztowani, ciotka uratowała ich z Pawiaka. Po wojnie boh. wyjechała do Kłodzka, po powrocie do Warszawy pracowała w komunikacji miejskiej. Wuj z Krochmalnej po wojnie mieszkał przy Wiatracznej.
[01:07:50] Na rynku kupowano ubrania i pościel, które noszono na sprzedaż do wsi leżących za granicą z Rzeszą. Przez Bug przeprawiano się łodzią. Do wsi przychodzono nocą – ukrywanie się w stodole. Z powrotem przenoszono żywność kupowaną od gospodarzy. Pewnego dnia matka poszła razem z boh. i kobiety zostały złapane. Powiedziano im, że zostaną wypuszczone, gdy posprzątają wartownię, boh. zostawiła tam wszystkie swoje rzeczy, w tym buty. Kobiety trafiły do obozu w Serocku, po jakimś czasie koleżankę, pracującą w kuchni, zabrano na żniwa i uciekła.
[01:15:00] Wyprawa za granicę trwała kilkanaście dni, każdy zatrzymywał się u „swojego” gospodarza – zbieranie zamówień. Z siemieniem lnianym chodzono w okolice Kobyłki, gdzie gospodarz robił olej. Za przeprawy przez rzekę płacono przewoźnikom. Boh. wiele razy szmuglowała towary.
[01:18:52] Zabieranie młodych ludzi na roboty przymusowe. Szmuglerzy idący za granicę zatrzymywali się w jednym miejscu na posiłek – złapanie w czasie obławy urządzonej przez sołtysa jednej ze wsi [+]. Matkę uwolniono, a boh. trafiła do obozu przy ul. Skaryszewskiej. Tam musiała iść do łaźni i przygotowywano ją do wywózki. Jedna z kobiet powiedziała, że z obozu można się wykupić – przekazanie wiadomości rodzicom. Ojciec zdobył żądaną kwotę i przy pomocy przekupionych policjantów boh. uciekła. Wykupione osoby kierowano do pobliskiego domu, rano boh. ruszyła do domu – widok ludzi pędzonych na dworzec.
[01:28:45] Teściowa namówiła boh. i jej męża do wyjazdu na Ziemie Odzyskane. Rodzina dostała niewielki dom w Kłodzku koło dworca. Mieszkał tam ogrodnik, Niemiec, z żoną. Mąż zaczął się uczyć ogrodnictwa, a boh. woziła do Warszawy rzeczy odkupowane od Niemców i handlowała – łapanka na dworcu na handlarzy. Boh. przywoziła żywność dla wyjeżdżających Niemców i dostarczała towary do miejscowego sklepu.
[01:36:56] Podróże pociągami po wojnie – boh. miała koc i była pożądaną towarzyszką podróży, ponieważ kocem zasłaniano okno, w którym nie było szyby. Życie z niemieckimi sąsiadami – boh. robiła zakupy, a Niemka gotowała. Przed wspólnymi posiłkami odmawiano modlitwę. Pewnego dnia zimą Niemcy ukradkiem wyjechali. Zachowanie polskich osadników.
[01:43:40] Wspomnienie wyprawy do twierdzy w Kłodzku. Sąsiadami byli repatrianci z ZSRR – wzajemne relacje. Boh. wzięła ślub w lipcu 1945 r., a jesienią wyjechała na Ziemie Odzyskane, do Strugi wrócono w 1951 r.
[01:49:30] Boh. brała ślub w kościele w Markach, potem było przyjęcie w domu. Teściowa oszukała boh. mówiąc, że będzie orkiestra. Wspomnienie nielegalnych zabaw tanecznych w czasie okupacji. Boh. poznała przyszłego męża przed wojną na cmentarzu w Markach. Ojciec męża pracował w wojsku i chłopak chodził do dobrej szkoły. W czasie wojny młodzi się nie widywali, a po wojnie wzięli ślub. Mąż został poparzony w czasie produkcji bimbru i boh. wzięła ślub z litości. Wychodząc za mąż nie znała jego okupacyjnej przeszłości i tego, jak go ukształtowała.
[01:56:53] Przedstawienie rodziców: Wiktorii i Wacława Gąsiewskich, drugim mężem był Jan Cendrowski. Rodzice pracowali w hotelu „Polonia”, ojciec był bufetowym, lubił chodzić do teatru i muzeum. Ojczym nie był wykształcony.
[01:59:55] Wyzwolenie – radzieckich żołnierzy witano kwiatami.
[02:00:55] Boh. była w Warszawie w marcu 1968 r. i widziała studentów zatrzymywanych koło kościoła św. Krzyża. Oblewanie ludzi wodą z armatek wodnych.
[02:02:52] Egzekucje w czasie okupacji – w Markach powieszono 10 osób, ale boh. nie była świadkiem egzekucji. W grudniu 1939 r. boh. odwiedzała matkę leżącą w szpitalu w Warszawie przy ul. Leszno i widziała przygotowywane getto. Po wyjściu ze szpitala matka chodziła z córką na szmugiel, choć nie mogła dźwigać. 2 lipca 1940 r. boh. i matka zostały złapane podczas przekraczania granicy. Przykłady znęcania się nad ludźmi w obozie w Serocku.
[02:09:45] W okolicy działała partyzantka, ale byli też bandyci napadający na ludzi – zabicie dziewczyny należącej do partyzantki, w czasie pogrzebu zastrzelono jej narzeczonego. Niemcy zabili Żyda, który się ukrywał.
[02:14:40] Boh. poszła z grupą osób po mięso – droga przez podmokłe tereny, skoki przez rowy. Picie wody z rowu – konsekwencje po jakimś czasie. Gdy wracała z mięsem, przez wiele godzin ukrywano się w krzakach. Koło Radzymina boh. została zatrzymana, ale wypuszczono ją nie zabierając mięsa. [+]
[02:19:45] Handel na Bazarze Różyckiego w czasie okupacji. Wspomnienie wakacji w Ałuszcie nad Morzem Czarnym. Po wojnie boh. sprzedawała kwiaty na Bazarze Różyckiego. Przewóz towarów na bazar w Kłodzku.
[02:24:08] Boh. nie słyszała, by w Strudze ukrywali się Żydzi. Po latach dowiedziała się, że Żydom pomagała znajoma z Ciechanowa.
[02:25:30] Po powrocie z Kłodzka zamieszkano u teściowej w Pustelniku. W gospodarstwie nie było elektryczności – warunki bytowe. Boh. pomagała matka teściowej Katarzyna Maciejewska. Mąż dostał działkę od matki i postawiono mały dom. Po urodzeniu czwartego dziecka boh. poszła do pracy i najmłodszą córkę wychowywała babcia. Opinia na temat małżeństwa najmłodszego syna.
[02:35:17] Boh. podjęła pracę w MZK, ale interesowało ją ogrodnictwo. Powody kłótni z mężem i odejścia z pracy. Po jakimś czasie boh. wróciła do MZK i w nocy sprzątała autobusy. Boh. widziała wypadek, w czasie którego zginęła koleżanka z pracy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.