Janusz Rakowicz (ur. 1945, Grüneberg) urodził się w obozie koncentracyjnym, gdzie jego matka trafiła po masowych aresztowaniach w Tykocinie w 1944 roku, przeprowadzonych po likwidacji przez polskie podziemie niemieckiego urzędnika. Stanisława Rakowicz trafiła do Ravensbrück, następnie pracowała w fabryce amunicji w podobozie Grüneberg, gdzie urodził się Janusz. Po krótkim pobycie z powrotem w Ravensbrück wyjechała wraz z synem do Szwecji, skąd po kilku miesiącach wrócili do Tykocina. Janusz Rakowicz ukończył szkołę zawodową w Gołdapi, Technikum Mechaniczne w Białymstoku oraz Studium Nauczycielskie w Warszawie. Pracował jako nauczyciel w szkole zawodowej w Skalbmierzu.
[00:00:10] Ur. 14 stycznia 1945 r. w Ravensbrück, komando Grüneberg. Mama Stanisława Rakowicz dd. Czeladko, ojciec Józef Rakowicz. Rodzice mieli własny dom przy głównej ulicy Tykocina, uprawiali rolę. Dziadek wyjechał do pracy w Ameryce, miał duży dom. Mama działała w związkach katolickich, grała w teatrzykach amatorskich. Po wojnie boh. chodził z mamą na próby. Przedstawienie „Rewizora” Gogola, przejście boh przez scenę.
[00:03:30] Nieobecność ojca w życiu boh. „Pustka w Tykocinie” po wybuchu wojny, zasadzka partyzantów na Kocha, zabicie 2 żołnierzy niemieckich.
[00:05:00] Przebieg akcji pacyfikacyjnej, wyciąganie ludności na plac Czarnieckiego. Niemcy złapali rodzeństwo mamy, brat zginął w Gross Rosen, drugi pracował u bauera (dobre warunki). Zabranie ok. 400 osób z Tykocina w zemście za zabicie 2 żołnierzy.
[00:08:05] Ponowny opis akcji partyzantów i zemsty Niemców rankiem 27 maja 1944 r. [+] Koch, gauleiter Prus Wschodnich.
[00:12:15] Spotkanie z mieszkanką Lidic, gdzie Niemcy dokonali masakry ok. 500 mieszkańców i zniszczenia wsi w odwecie za zamach na Heydricha. Po wojnie wieś się odbudowała. Kobiety z rodziny boh. trafiły przez Białystok do Ravensbrück, a mężczyźni do Gross Rosen (zmarł tam brat mamy), Sachsenhausen i Mauthausen.
[00:14:20] Po selekcji w obozie mama trafiła do komando Grüneberg. Kiedy została złapana w Tykocinie, była w pierwszych tygodniach ciąży. W Grünebergu kobiety miały jeszcze gorszą sytuację niż w Ravensbrück. Bita przez strażniczkę w rękawiczkach wypełnionych ołowiem. Praca przy ciężkich pociskach.
[00:18:06] Przed porodem przeniesienie do lżejszych prac porządkowych. Dożywianie mamy przez współwięźniarki – przynoszenie warzyw z pola. Złagodzenie traktowania przez auszejerki. W ramach akcji hrabiego Bernadotte przeniesienie mamy do Ravensbrück, potem do Danii i Szwecji.
[00:20:12] Trudne wspomnienia z początku pobytu w obozie. Informacja w obozie o powstaniu warszawskim. Komando Grüneberg powstało z przedwojennej prywatnej fabryki. Ciężka praca przy pociskach, sadyzm auszejerek, wycieńczający rygor.
[00:23:08] Auszejerkami były kobiety, mordercze instynkty więźniarek wobec nich. Mama zabrana do Danii autobusem MCK w kwietniu [1945]. Zbombardowanie transportu, boh. został osmalony. Rekonwalescencja w Danii, szczepienia.
[00:27:08] Koleżanki mamy z Tykocina w Grünebergu. Jako ciężarna mama nie była traktowana ulgowo, dopiero tuż przed porodem przeniesiona do sprzątania baraków. Pomoc kobiet. [Hanna] Nowakowska, metryka urodzenia. Imię: Eryk Zbigniew Czeladko. Mama nie chciała wracać do tamtych wspomnień, trauma obozowa.
[00:31:04] Rozmowy mamy z koleżanką z Tykocina. „Marsz śmierci” z Ravensbrück, koleżanka spadła z drabiny, złamała kręgosłup. Rekonwalescencja w Szwecji kobiet z całej Europy.
[00:33:12] Spotkania z koleżankami z obozu w domu organisty, wspomnienia obozowe.
[00:35:43] Noworodki z Ravensbrück – po powstaniu warszawskim przybyło noworodków, wiele zmarło. Zabierano noworodki, przekazywano do adopcji niemieckim kobietom, wiele uśmiercono. Brak jedzenia i warunków sanitarnych.
[00:39:10] Po porodzie mama wróciła do pracy jako sprzątaczka, boh. opiekowały się współwięźniarki i obsługa obozowa. Niepojęta siła matki, cicha pomoc współwięźniarek i blokowych.
[00:43:08] Okrutne auszejerki w fabryce. Karny apel na mrozie, sadystyczna obsługa obozu. Pobicie mamy po zasłabnięciu, rygor podczas pracy produkcyjnej.
[00:48:00] Egzekucje w obozie, krematorium, 2 piece. Rosarium na hałdzie prochów. Prochy wysypywano do jeziora, więźniarki je czyściły. [+]
[00:50:12] Trudne rozmowy z mamą, nie chciała wspominać obozu, boh. też o tym nie mówił. Inne spojrzenie na świat niż rówieśnicy, brak zachłanności, łagodność. „Nie chcę czuć żalu do nikogo”, pogodna natura.
[00:55:00] Troskliwość mamy, „zawsze trzymała pieczę”, zabieranie na próby teatrzyku. W domu boh. po wojnie współlokatorami byli nauczyciele.
[00:57:35] Koszmary senne boh., ucieczka, chowanie się. Interpretacja snów przez boh. Pomoc finansowa od Niemców, syndrom KZ, męczące sny. [+]
[01:00:40] Mama miała w ramach pseudoeksperymentów medycznych otwartą ranę na łydce z przeszczepionym kawałkiem pośladka. Coroczne spotkania boh. z młodzieżą w Tykocinie, Warszawie – zaskakujące momenty. Coraz mniejsze zainteresowanie tematyką obozów.
[01:05:00] Rozmowa z aptekarką z Kazimierzy. Pacyfikacja w Skalbmierzu w odwecie za zabicie Niemców w kolejce wąskotorowej koło Miechowa, rozstrzeliwanie mieszkańców przy pomocy Ukraińców: wrzucanie granatów do piwnic, rozstrzeliwanie dzieci na rynku. Ulica zastrzelonego partyzanta „Sokoła”. Na tym terenie działały Bataliony Chłopskie.
[01:11:07] Życie przed wojną – łapanie ryb w Narwi. Boh. dowiedział się o urodzeniu w obozie mając 18 lat. Przynależność do ZBoWiD. Temat maturalny w technikum – przedawnienie zbrodni hitlerowskich a własne losy. Pamiętnik Anny Frank. Zainteresowanie prasy losem boh.
[01:15:20] Znaczenie słowa „Ravensbrück” po latach, stopniowe dochodzenie do prawdy. Reakcja mieszkańców Tykocina na wiadomość o urodzeniu boh. w obozie. Reakcja kolegów: obcy, Niemiec.
[01:18:43] Losy boh. po wyjściu z obozu – zdjęcia z opiekunkami szwedzkimi. Mama odmówiła pozostania w Szwecji, tęskniła za babcią. Dobra opieka w Szwecji. Droga samochodem z Ravensbrück do Danii – rekonwalescencja, szczepienia. W Szwecji mama nie pracowała, opiekowała się boh. Po powrocie paczki dla boh. – mleko w proszku i tran. Nie wiadomo dokładnie, ile czasu boh. był z mamą w Szwecji. Wszystkie dokumenty znajdują się w Archiwum Arolsen.
[01:22:44] Koszty pobytu i opieki w Szwecji. Mama nie chciała zostać w Szwecji ani zostawić tam boh. Po powrocie praca w gospodarstwie. Mama założyła oddział ZBoWiD w Tykocinie, była w radzie nadzorczej banku, została radną w gminie i radną w Wojewódzkiej Radzie Narodowej.
[01:23:50] Wyjazd mamy do Anglii. Boh. po skończeniu szkoły podstawowej uczył się w szkole zawodowej (ślusarz narzędziowiec) w Gołdapi, przyjazdy do domu na święta i wakacje, opieka znajomego mamy. Dalsza nauka w technikum (technologia obróbki skrawaniem), potem studium nauczycielskie przy ul. Okopowej w Warszawie, specjalność nauczanie zawodowe, dobrzy wykładowcy. Praca w szkole zawodowej, potem technikum w Skalbmierzu od 1967 r.
[01:28:30] Tykocin przed wojną – 50 proc. stanowili Żydzi (3 tys.). Bogata synagoga, Żydzi zajmowali się spławianiem drewna. Szkoły polskie i żydowskie, zgodne życie.
[01:30:06] Podczas okupacji niemieckiej – wykopane 3 doły w lesie koło Łopuchowa. Zapędzenie Żydów do ciężarówek, wywiezienie do lasu i rozstrzelanie, pochowani w zbiorowych mogiłach w dołach. Uratowani Żydzi: matka kazała dziecku ukryć się pod gankiem domu. Dziecko uratował nauczyciel, przechował je w swoim domu. Losy uratowanej dziewczynki – została fizyczką jądrową w Stanach Zjednoczonych.
[01:35:20] Mama uratowanej żydowskiej dziewczynki trafiła do Ravensbrück, przeżyła wojnę, zginęła w Polsce w wypadku samochodowym. Dziewczynka nawiązała kontakt z diasporą żydowska z Łodzi, rozpoczęła studia, kariera zawodowa. „Córka, która miała trzy matki”. Pomnik dla małżeństwa Białowarczyków od uratowanej. Medal „Sprawiedliwy wśród Narodów…” dla Białowarczyka. Jego żona była nauczycielką polskiego. Uratowana dziewczynka Marysia.
[01:38:30] Tykocin pod okupacją radziecką, deportacje – wywieziona sąsiadka. Planowana wystawa, remont kościoła za 7 mln zł.
[01:42:48] Los mamy po wywiezieniu z Tykocina: dojazd pociągiem do Fürstenbergu, piesza droga do KL Ravensbrück, kwarantanna w czerwcu 1944 r. Niemal cała ciąża spędzona w obozie, osłabnięcia. Nękanie mamy przez auszejerkę za zbyt wolną pracę, pobicie po twarzy.
[01:45:45] Wyjątkowo trudne warunki w Grünebergu – ciężka praca, terror i sadyzm kadry. Mama zmarła w wieku 83 lat w 1990 r., nie założyła nowej rodziny. Pasja ogrodnicza, hodowla róż. Ziemię pomagał uprawiać wuj.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..