Batory Franciszek cz. 2
Franciszek Batory (ur. 1929, Werynia) jest młodszym bratem Józefa Batorego, członka IV Zarządu Głównego WiN, zamordowanego 1 marca 1951 r. Ich ojciec Jan był działaczem Stronnictwa Ludowego, znał Wincentego Witosa. Franciszek Batory podczas niemieckiej okupacji pomagał rodzicom w prowadzeniu dużego gospodarstwa rolnego, udzielał się także jako kurier druków konspiracyjnych. 28 maja 1945 został aresztowany, zwolniony po trzech miesiącach. Po zdaniu z wyróżnieniem egzaminu maturalnego podjął studia historyczne na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Zmuszony do rezygnacji z powodu „złego pochodzenia”, w kwietniu 1953 został wcielony do wojska i skierowany do tzw. Wojskowych Batalionów Pracy. Pracował w KWK „Generał Zawadzki” w Dąbrowie Górniczej. Po wyjściu z wojska ukończył studia pedagogiczne i przez wiele lat pracował jako nauczyciel w Kolbuszowej. W 1950 r. był świadkiem procesu IV Zarządu Głównego WiN, w którym skazano na śmierć m.in. jego starszego brata Józefa.
more...
less
[00:00:07] Rodzice Petronela i Jan mieli czternaścioro dzieci, ale nie wszystkie przeżyły wiek dziecięcy. Najstarsza siostra Zofia urodziła się w 1912 r., dwa lata później urodził się Józef. Przedstawienie kolejnych dzieci i ich losy – jeden z braci miał na imię Wincenty, ponieważ ojciec przyjaźnił się z Wincentym Witosem. Najmłodsza była siostra Stanisława. Rodzina miała duże gospodarstwo rolne, połowa należała do stryja, który wyemigrował do Ameryki. Dzieci pomagały rodzicom. Pierwszym członkiem rodziny, który osiedlił się w Weryni był pradziadek.
[00:06:32] Brat Stefan po wojnie był więźniem łagru w Stalinogorsku. Po roku wrócił do kraju, ponownie został aresztowany, gdy ubiegał się o zwrot zagarniętego przez władze majątku. Podczas Akcji „Burza” brat Józef Batory ps. „Argus” był odpowiedzialny za pogrzeb poległych akowców. Na pogrzebie była kompania honorowa Armii Czerwonej. Józef został zdekonspirowany i musiał wyjechać z Kolbuszowej. Krótko przebywał w Rzeszowie, potem mieszkał w Krakowie. Wspomnienie brata Augusta, który zginął podczas Akcji „Burza”.
[00:10:53] W listopadzie 1944 r. major NKWD Spaszczański, który przez kilka miesięcy kwaterował w domu boh., aresztował brata Stefana Batorego – okoliczności aresztowania. W domu została siostra Janina, szesnastoletni boh. i najmłodsza Stanisława. Do gospodarstwa należał duży sad, budynki gospodarcze i trzy domy mieszkalne, 26 maja 1945 r. do domu przyszedł oficer UB Władysław Osetek, który oznajmił, że gospodarstwo zostaje rodzinie odebrane. Osetek, który znał ojca, prawdopodobnie był wtyczką komunistów w ruchu ludowym. Rodzeństwo zostało przewiezione do aresztu w Kolbuszowej.
[00:19:00] Boh. trafił do dziesięcioosobowej celi, z cywili poza boh. był tam pan Dudziński, pracownik magistratu, pozostali więźniowie byli granatowymi policjantami z okresu okupacji, część z nich współpracowała z AK. Bicie i głodzenie jako metody śledcze. Boh. nic nie powiedział podczas przesłuchań.
[00:22:45] Po wypuszczeniu z więzienia boh. wrócił do gimnazjum, w 1950 r. zdał maturę z wyróżnieniem i rozpoczął studia na Wydziale Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Po miesiącu boh. dostał zaproszenie z sądu i pojechał na proces brata do Warszawy. Na salę sądową mogły wejść tylko dwie osoby z rodziny oskarżonego. Na rozprawie był także brat Stefan, który wrócił z łagru w Stalinogorsku.
[00:28:10] Boh. pojechał do Warszawy, by szukać adwokata, towarzyszyła mu siostrzenica okupacyjnego dowódcy Obwodu Kolbuszowa kpt. Rządzkiego. Boh. jeździł do Krakowa jako łącznik, ale nie spotykał się z bratem – zobaczył go dopiero na rozprawie. Skład sędziowski: sędzią głównym był płk Aleksander Warecki (prawdziwe nazwisko Warenhaupt), który wcześniej wydawał liczne wyroki śmierci. Sędzią pomocniczym był mjr Zbigniew Furtak, drugim mjr Władysław Tryliński. Prokuratorem był ppłk Jerzy Tramer – jego zachowanie podczas procesu. Oskarżonym odebrano prawo głosu, nie mogli patrzeć na członków rodziny. Zachowanie adwokatów.
[00:37:20] Sądzono ośmiu oficerów IV Zarządu Głównego WiN oraz dwie kobiety. Na ławie oskarżonych siedzieli: Łukasz Ciepliński ps. „Pług”, Adam Lazarowicz ps. „Klamra”, Józef Batory, Franciszek Błażej, Mieczysław Kawalec, Ludwik Kubik, Karol Chmiel i Józef Rzepka – sylwetki oskarżonych. Dwie oskarżone kobiety to: Zofia Michałowska, pracownica ambasady USA, i Janina Czarnecka, pracownica poselstwa belgijskiego w Polsce.
[00:44:30] Boh. był przez lata inwigilowany. 1 kwietnia 1953 r. boh., nauczyciel w szkole w Mielcu, dostał kartę powołania do wojska. W trakcie procesu, 14 października, boh. został wezwany przez Komisję Poborową w Rzeszowie – pytanie o proces. Boh. pokazał legitymację studencką KUL i dowiedział się, że nie ma takiej uczelni. Boh. trafił do karnej jednostki i pracował przez dwa lata w kopalni – wypełnianie formularzy dla Informacji Wojskowej.
[00:50:50] Aresztowanie brata Stefana za upominanie się o zwrot mienia, którego nigdy nie odzyskano. W gospodarstwie były maszyny i zwierzęta hodowlane. Dyrektor liceum Jan Tokarz dowiedział się, że boh. przerwał studia i zaproponował mu kurs pedagogiczny – po zdaniu matury pedagogicznej boh. dostał nakaz pracy – obawa przed wysłaniem na Ziemie Odzyskane. Dyrektor Tokarz skierował go na kursy do Przemyśla i Poznania – specjalizacja w dziedzinie opieki nad młodzieżą przebywającą w internatach szkół średnich. W 1951 r. boh. dostał nakaz pracy w Technikum Mechanicznym w Dębicy.
[00:57:50] Boh. został kierownikiem w internacie Zespołu Szkół Technicznych w Mielcu, w szkole kształcono mechaników samolotowych. W internacie pracowała trójka nauczycieli-wychowawców, jeden z nich chciał zająć miejsce boh., więc doniósł na niego do władz partyjnych. Boh. jako brat Józefa Batorego stracił pracę i został wcielony do wojska. [+]
[01:01:52] Służba w batalionie górniczym – praca w brygadzie, która dostarczała stemple do kopalni. W czasie wolnym boh. uczył analfabetów, którzy służyli w wojsku, był konferansjerem zespołu artystycznego. Koleżanki z pracy napisały, że kolega, który doniósł na boh., odwołał swoje poglądy. W kwietniu 1955 r. boh. wyszedł do cywila. Dostał zalakowaną kopertę, którą miał dostarczyć do WKU w Dębicy – zawartość koperty i rozmowa z oficerem. [+]
[01:06:15] Boh. studiował pedagogikę opiekuńczą i szkolną. Był nauczycielem metodykiem do spraw wychowania w szkołach rolniczych na terenie kraju. Ukończył Studium Nauczycielskie w Pszczelinie, w którym nauczali wykładowcy z SGGW i pracownicy warszawskiego Muzeum Techniki. W 1977 r. skończył studia pedagogiczne w Opolu. Nie przyjął propozycji pracy w Warszawie.
[01:14:32] Boh. był w kompanii górniczej w Dąbrowie Górniczej, potem pracował w kopalni Generał Zawadzki. Katastrofa w kopalni Barbara-Wyzwolenie.
[01:17:00] Zmiany drugiej połowy lat 50. – po zwolnieniu z wojska boh. wrócił na stanowisko kierownika internatu w Mielcu. Wspomnienie Studium Nauczycielskiego dla wychowawców i kierowników internatów szkół rolniczych. Konkursy na najlepszy internat w kraju. Rozważania na temat nauczania i wychowania oraz roli nauczycieli.
[01:27:15] Apel po śmierci Stalina, zachowanie kolegi, który niedługo potem doniósł na boh. Późniejsza zmiana jego poglądów.
[01:30:30] Praca w PRL – boh. był nieoficjalnie wysoko oceniany przez dyrektorów szkół, w których pracował. Na emeryturę przeszedł w 1986 r., zawiesił ją i został dyrektorem banku.
[01:34:44] Podczas procesu brata boh. obiecał sobie, że będzie walczył o dobre imię brata i współoskarżonych. Podczas procesu rehabilitacyjnego w 1992 r. boh. był świadkiem. Potem otwarcie mówił o procesie z lat 50. Dywagacje na temat polskości i współczesnej polityki.
[01:44:58] Wspomnienie brata Józefa Batorego. Brat zajmował się przydomowym ogrodem, w którym kwitły 24 gatunki dalii, był opiekunem boh. po śmierci rodziców. Matka była wysoką brunetką i Józef oraz August byli do niej podobni.
more...
less