Bronisław Sroka SJ (ur. 1936, Bratysława) lata II wojny światowej spędził w Budapeszcie, gdzie jego rodzice pracowali w polskich służbach dyplomatycznych. W sierpniu 1945 rodzina przyjechała do Polski i osiedliła się w Gdańsku, gdzie ojciec objął stanowisko dyrektora administracyjnego Politechniki Gdańskiej. W sierpniu 1952, będąc uczniem IV Liceum Ogólnokształącego w Gdańsku-Brzeźnie, wstąpił do podziemnej organizacji młodzieżowej „Podziemna Kolonia”, w ramach której brał udział w akcjach ulotkowych. W lutym 1953 został aresztowany i osadzony w areszcie na ulicy Okopowej w Gdańsku. W maju 1953 został skazany przez Wojskowy Sąd Rejonowy na 5 lat więzienia i wkrótce osadzony w zakładzie karnym w Sztumie. W październiku 1953 przeniesiony do zakładu karnego w Sosnowcu-Radoszach, skąd w grudniu 1953 trafił do Progresywnego Więzienia dla Młodocianych w Jaworznie. Pracował w zakładzie produkcji bloczków betonowych, a następnie w kopalni węgla kamiennego Kościuszko-Nowa. W maju 1955 roku zwolniony. W okresie od grudnia 1956 do października 1958 odbył zasadniczą służbę wojskową jako radiotelegrafista w jednostce artylerii przeciwpancernej w Kwidzyniu. Kontynuował naukę w III Liceum Ogólnokształcącym na ulicy Topolowej w Gdańsku, gdzie w sierpniu 1959 zdał egzamin maturalny. Od października 1959 odbywał nowicjat oo. jezuitów w Kaliszu. W latach 1961-64 studiował na Wydziale Filozoficzym oo. jezuitów w Krakowie, potem ukończył Wydział Teologiczny Towarzystwa Jezusowego Bobolanum w Warszawie. W czerwcu 1967 odebrał święcenia kapłańskie, a w 1974 ukończył Wydział Teologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W styczniu 1970 został kapelanem podziemnej organizacji „Ruch”. Aresztowany w lipcu 1970, zwolniony w styczniu 1971. W latach 1974-77 duszpasterz akademicki i katecheta w Gdańsku-Wrzeszczu, gdzie przejął (po przeniesionym do Lublina o. Ludwiku Wiśniewskim) opiekę nad grupą gdańskiej młodzieży skupioną wokół Aleksandra Halla, Grzegorza Grzelaka i Arkadiusza Rybickiego. W 1976 uczestnik protestów przeciw zmianom w Konstytucji PRL, sygnatariusz Listu środowisk opozycyjnych Gdańska i Lublina do marszałka Sejmu PRL. Od 1977 uczestnik Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela (ROPCiO). Publikował w niezależnych pismach: „Bratniaku”, „Opinii”, „Rzeczpospolitej”. W latach 1977-81 pracował jako katecheta w Lublinie. 14 grudnia 1981, podczas strajku okupacyjnego w Stoczni Gdańskiej, odprawił mszę św. w sali BHP. W latach 1982-86 katecheta w Świętej Lipce i Piotrkowie Tryb., a w latach 1986-87 duszpasterz akademicki w Warszawie. Przez kolejne 11 lat (1987-98) był katechetą w Bydgoszczy, a następnie do 2003 w Szczecinie. Mieszka w Kolegium Jezuitów w Gdyni.
więcej...
mniej
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1936 r. w Bratysławie.
[00:00:42] Po I wojnie światowej ojciec podjął pracę w polskim konsulacie Bratysławie i pracował tam przez całe dwudziestolecie międzywojenne. Matka była nauczycielką, ale nie pracowała w zawodzie, tylko zajmowała się domem. Boh. miał brata Bolesława.
[00:02:40] Gdy wybuchła wojna, rodzina była na urlopie w Polsce u rodziców ojca na Zaolziu. Obydwoje rodzice byli Ślązakami z Zaolzia. Ojciec dostał polecenie wyjazdu do Budapesztu, gdzie miał zajmować się pomocą dla uchodźców z Polski. Stosunek Węgrów do Polaków – sytuacja polityczna w 1939 r. oraz podczas powstania warszawskiego, gdy Węgrzy sprzeciwili się Hitlerowi.
[00:07:45] Boh. uczył się w węgierskiej szkole. Oblężenie Budapesztu przez Armię Czerwoną rozpoczęło się w Wigilię 1944 r., w lutym 1945 miasto zostało zdobyte. Kilka dni później do domu przyszli żołnierze, którzy zabrali ojca – waga słowa honoru oficera NKWD. Interwencja matki – kłamstwa enkawudzisty. [+]
[00:13:50] Podczas wojny wśród polskiej emigracji w Budapeszcie działała siatka szpiegowska na rzecz aliantów. Grupa składała się z 17. osób, należał do niej ojciec. NKWD dostało spis członków siatki, których chciano wywieźć do łagrów – wobec sprzeciwu Anglików aresztantów wypuszczono. [+]
[00:15:50] Podczas wojny ojciec współpracował z siatką, która zajmowała się wydostawaniem Żydów z terenów niemieckich wpływów. Żydzi zaproponowali ojcu wyjazd do RPA – wynik głosowania członków rodziny. [+]
[00:18:32] Powrót do Polski – wyjazd w sierpniu 1945 r., granicę przekroczono w Czechowicach – reakcja ojca. Trudne decyzje o wyborze miejsca zamieszkania – wyjazd do Gdańska. Ojciec szukał pracy i mieszkania, w październiku wprowadzono się do drewnianego domu, a ojciec podjął pracę w stoczni jako inspektor. W 1948 r. zaczął pracować na Politechnice Gdańskiej jako dyrektor administracyjny.
[00:25:00] Boh. podjął naukę w drugiej klasie szkoły podstawowej. W 1951 r. chciał się zapisać do liceum, ale nie przyjęto go, ponieważ nie należał do ZMP – wybór liceum w dzielnicy Brzeźno. Większość kolegów z klasy była przeciwna władzy ludowej – zachowanie na lekcjach języka rosyjskiego. Reakcja klasy na pojawienie się nowej nauczycielki, która wróciła do Polski z zesłania. Powody jej zwolnienia z pracy.
[00:33:40] Pomysł wydrukowania antykomunistycznych ulotek, które wieczorami rozlepiano na murach. Niektórzy koledzy z dzielnicy też byli przeciwni nowej władzy – założenie tajnej organizacji o nazwie „Podziemna Kolonia”. Szefem został pochodzący z Kaszub Zygmunt [Hinc], który pracował w Stoczni Gdańskiej. [+]
[00:38:35] Nastroje wśród członków organizacji. W Gdańsku mieszkali Niemcy oraz Kaszubi, których Polacy też traktowali jak Niemców. W organizacji było dwóch Kaszubów, który razem z boh. zostali aresztowani. Organizacja przeprowadzała akcje ulotkowe – treść ulotek innej organizacji. Ilość tajnych organizacji w latach 50. Po aresztowaniu boh. dowiedział się, że funkcjonariusze UB codziennie rano obchodzili ulice i zrywali ulotki.
[00:47:00] Początki Solidarności – opór robotników przeciwko komunizmowi. Rola tajnych organizacji w latach 50.
[00:49:55] Podziemna Kolonia powstała w 1953 r., po wsypie nastąpiły aresztowania. W święto Matki Boskiej Gromnicznej boh. poszedł do kościoła, gdy wrócił do domu został aresztowany, w kieszeni kurtki miał mszalik. Boh. został zabrany do siedziby UB, gdzie zeznawał zgodnie z ustaleniami poczynionymi z kolegami. Bicie podczas śledztwa. [+]
[00:57:28] Uwaga śledczego na temat polskiej młodzieży. Boh. został skazany na pięć lat więzienia – przepełnienie cel. Wygląd celi w areszcie, w której boh. siedział sam przez trzy tygodnie. Boh. znał alfabet Morse’a i nawiązał kontakt ze współwięźniem, którym okazał się celnik Czesław. [+]
[01:04:25] Boh. został zabrany na przesłuchanie, śledczy był Żydem – jego przekleństwa. Pobicie przez śledczego. Metody śledcze – przesłuchanie przez dwie doby bez snu. Chodziło o uzyskanie informacji na temat powiązań Podziemnej Kolonii z uczniami liceum. Boh. czerpał siłę z modlitwy. Stosunek do kolegi, który podczas śledztwa załamał się. [+]
[01:12:50] W chwili aresztowania boh. miał szesnaście lat i nie był tak katowany podczas śledztwa jak starsi aresztanci. Kolegą z celi był lotnik, który fotografował zniszczony Gdańsk. Po awarii podczas lądowania był podejrzany o sabotaż. Drugi mężczyzna pracował na lotnisku jako mechanik. Pewnego dnia do celi przyprowadzono bardzo pobitego człowieka, okazało się, że to były żołnierz gen. Maczka, Staszek Patyk, który wpadł podczas próby porwania kukuruźnika. Staszek miał zaufanie do boh. i poprosił go o modlitwę – przesądy więźniów. [+]
[01:25:00] Przejazd do więzienia przy ul. Kurkowej – w poczekalni dla więźniów, dzięki znajomości alfabetu Morse’a, boh. nawiązał kontakt z narzeczoną Staszka. Okoliczności cofnięcia boh. do celi, gdzie mógł przekazać wiadomości koledze. [+]
[01:32:10] Tydzień później boh. został przewieziony na ul. Kurkową do więzienia karno-śledczego. Boh. trafił do celi, gdzie spotkał znajomego Czesława. [+]
[01:34:28] Rozprawa w maju 1953 r. trwała 3 dni – spotkanie z rodziną i kolegami. Reakcja ojca. Boh. został skazany na pięć lat więzienia, Zygmunt [Hinc] na sześć lat. Pozostali koledzy dostali mniejsze wyroki. [+]
[01:39:35] W czerwcu boh. dowiedział się, że zostanie przewieziony do więzienia w Sztumie, gdzie przebywali głównie Ukraińcy i Niemcy. W celi boh. siedział Alojz Pustelnick, Ślązak, zagorzały hitlerowiec. Polakom nie wolno było dostawać paczek od rodzin, natomiast Niemcy dostawali paczki – zachowanie Alojza. Rozprawa władzy ludowej z członkami UPA.
[01:44:10] Głód w więzieniu śledczym przy ul. Okopowej – porcje dla więźniów. Kolega, który przebywał pierwszy dzień w areszcie oddał boh. swój obiad. Objawy zagłodzenia. Matka nie poznała boh., gdy zobaczyła go podczas rozprawy. [+]
[01:49:58] Alojz Pustelnick był porucznikiem Wehrmachtu, w celi siedział też Ukrainiec z Rzeszowszczyzny Michajło Wankowycz oraz kapitan AK, Tomasz – rozmowy w celi o wspólnym wrogu. Rozważania na temat stosunków polsko-ukraińskich w latach 20. Więźniowie pracowali w chlewni – noszenie worków z paszą dla świń, po pracy Ukraińcy śpiewali.
[01:58:00] 11 października 1953 r. boh. został przewieziony ze Sztumu do Sosnowca-Radochy, gdzie było więzienie przesyłowe. Był tam ponad dwa miesiące, ponieważ zachorował. Warunki w więzieniu. Wyjazd do więzienia w Jaworznie. Nauczyciele z liceum im. Mickiewicza w Katowicach wywalczyli możliwość nauki przez młodocianych więźniów. W Jaworznie boh. ukończył IX klasę, potem został zwolniony z więzienia.
[02:03:45] Warunki w więzieniu w Jaworznie – poprawa wyżywienia. Boh. początkowo pracował przy produkcji pustaków, potem jako potomek górników zgłosił się do pracy w kopalni. Specyfika pracy w górnictwie – boh. został guzikowym i pilnował pasa transmisyjnego. Po wypadku pracował na przodku – kary za odmowę pracy w niedzielę. Wstrzymanie widzenia z matką – interwencja naczelnika więzienia. [+]
[02:16:00] Boh. został skazany na 5 lat więzienia, ale karę zmieniono na 3 lata. Jeden z kolegów, Zdzisław Krawczyk, mówił, że siedzi za handel walutą – boh. dowiedział się, za co faktycznie siedzi kolega, a przy okazji zobaczył, że w jego papierach jest wpis o zmianie wysokości kary.
więcej...
mniej
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Warszawie
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Pon. - Pt. 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Wt. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji
W Archiwum Instytutu Pileckiego gromadzimy i udostępniamy dokumenty w wersji cyfrowej. Zapisane są w nich losy obywateli polskich, którzy w XX wieku doświadczyli dwóch totalitaryzmów: niemieckiego i sowieckiego. Pozyskujemy kopie cyfrowe dokumentów, których oryginały znajdują się w zbiorach wielu instytucji polskich i zagranicznych, m.in.: Bundesarchiv, United Nations Archives, brytyjskich National Archives i polskich archiwów państwowych. Budujemy w ten sposób centrum wiedzy i ośrodek kompleksowych badań nad II wojną światową i podwójną okupacją w Polsce. Dla naukowców, dziennikarzy, ludzi kultury, rodzin ofiar i świadków zbrodni oraz wszystkich innych zainteresowanych historią.
Portal internetowy archiwum.instytutpileckiego.pl prezentuje pełny katalog naszych zbiorów. Pozwala się po nich poruszać z wykorzystaniem funkcji pełnotekstowego przeszukiwania dokumentów. Zawiera także opisy poszczególnych obiektów. Z treścią dokumentów zapoznać się można tylko w czytelniach Biblioteki Instytutu Pileckiego w Warszawie i w Berlinie, w których nasi pracownicy służą pomocą w przypadku pytań dotyczących zbiorów, pomagają użytkownikom w korzystaniu z naszych katalogów internetowych, umożliwiają wgląd do materiałów objętych ograniczeniami dostępności.
Niektóre dokumenty, np. te pochodzące z kolekcji Bundesarchiv czy Ośrodka Karta, są jednak objęte ograniczeniami dostępności, które wynikają z umów między Instytutem a tymi instytucjami. Po przybyciu do Biblioteki należy wówczas dopełnić formalności, podpisując stosowne oświadczenia, aby uzyskać dostęp do treści dokumentów na miejscu. Informacje dotyczące ograniczeń dostępu są zawarte w regulaminie Biblioteki. Przed wizytą zachęcamy do zapoznania się z zakresem i strukturą naszych zasobów archiwalnych, bibliotecznych i audiowizualnych, a także z regulaminem[hiperłącze] pobytu i korzystania ze zbiorów.
Wszystkich zainteresowanych skorzystaniem z naszych zbiorów zapraszamy do siedziby Instytutu Pileckiego przy ul. Stawki 2 w Warszawie. Biblioteka jest otwarta od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00–15.00. Przed wizytą należy się umówić. Można to zrobić, wysyłając e-mail na adres czytelnia@instytutpileckiego.pl lub dzwoniąc pod numer (+48) 22 182 24 75.
Biblioteka Instytutu Pileckiego w Berlinie znajduje się przy Pariser Platz 4a. Jest otwarta od wtorku do piątku w godzinach 10.30–17.30. Wizytę można odbyć po wcześniejszym umówieniu się, wysyłając e-mail na adres bibliothek@pileckiinstitut.de lub dzwoniąc pod numer (+49) 30 275 78 955.
Prosimy zapoznać się z polityką prywatności. Korzystanie z serwisu internetowego oznacza akceptację jego warunków.