Stanisław Gargała (ur. 1953, Międzyzdroje) jest synem oficera Wojsk Obrony Pogranicza. W 1978 roku ukończył Wyższą Szkołę Oficerską Broni Pancernej w Poznaniu. Podczas studiów wojskowych został ranny w wypadku na poligonie w Biedrusku. Po ukończeniu szkoły oficerskiej służył w Pułku Zmechanizowanym w Trzebiatowie oraz 8. Pułku Przeciwlotniczym w Koszalinie. W okresie PRL był szykanowany w wojsku. W 1996 roku przeszedł na emeryturę w stopniu majora. Jest prezesem Związku Inwalidów Wojennych RP – Oddział w Koszalinie.
[00:00:08] Ur. 22 sierpnia 1953 r. w Międzyzdrojach, ojciec Bronisław był żołnierzem WOP Wojska Ochrony Pogranicza, służył w okolicach Nowego Warpna i Mieszkowic. Ojciec pochodził z Ukrainy obwód Stanisławowski, był synem „obszarnika”. Ucieczka w czasie rzezi wołyńskiej do lasu, ostrzeżony przez sąsiadów. Przez trzy lata pracował u gospodarza niemieckiego, po wojnie wstąpił do WOP, „rozpracował siatkę szpiegowską”. Był bojaźliwy.
[00:03:47] Przeniesienie do Terespola, rozpoczęcie nauki przez boh., przeniesienie do Dołhobyczowa, tu do 16 roku życia. Dobre dzieciństwo i młodość. Mama Regina była nauczycielką, po urodzeniu dzieci (Wiesław z 1955 r.) prowadziła dom. Szkoła podstawowa w Dołhobyczowie, liceum ekonomiczne w Tomaszowie Lubelskim (ojciec przeniesiony do Hrebennego). Ojciec przeniesiony do rezerwy do Lublina.
[00:06:00] 17 września 1973 r. boh. rozpoczął służbę w Wyższej Szkole Oficerskiej Wojsk Pancernych im. Stefana Czarnieckiego w Poznaniu – kierunki dowódczy lub polityczny – boh. wybrał polityczny. Na roku ok. 130 słuchaczy. W kwietniu 1975 na drugim roku studiów został ranny w wyniku wybuchu pocisku, śmierć kolegi Romana Kaniewskiego, 19 osób rannych, pobyt w szpitalu. Pozostał w wojsku, cztery lata nauki, wymagająca służba, poświęcenie.
[00:10:49] Zawodowa służba wojskowa w Pomorskim Okręgu Wojskowym, Trzebiatów, pułk zmechanizowany. Kariera polityczna, przyjęcie do PZPR na IV roku studiów [+]. Praca wychowawcza i światopoglądowa. Wyjazdy na poligony, „praca na rzecz gospodarki narodowej” przy budowie Nowej Huty, w PGR i w Ministerstwie Obrony Narodowej.
[00:14:20] Skład pułku i batalionu, poszczególne jednostki. Skierowanie do Wojskowej Akademii Politycznej, odmowa studiów w ZSRR [+]. Niewygodna kontrola wojska nad życiem prywatnym. Wychowanie w duchu humanistycznym przez matkę.
[00:17:30] Nadmierna ingerencja partii w życie prywatne, silna pozycja PZPR i oficerów politycznych w wojsku, wpływ na decyzje kadrowe. Żona boh. Aleksandra. Romans boh., wezwanie na rozmowę umoralniającą, ostrzeżenie płk Pochódki. Wezwanie do sztabu dywizji w Koszalinie, zakaz spotkań z kochanką, odmowa boh., „ostatni dzień kariery kapitana Gargały”, nagonka, powtarzające się kary wojskowe i partyjne. Przesłuchanie przed kolegium partyjnym, decyzja o rozwodzie. Rozwód po 2 miesiącach.
[00:22:50] Pobyt na oddziale nerwic szpitala w Wałczu, opinia ordynatora Aleksandrowicza: osobowość nieprawidłowa. Przeniesienie w 1989 r. do Koszalina do pułku przeciwlotniczego nr 1223 na stanowisko instruktora propagandy. Dalsze nękanie przez zastępcy dowódcy dywizji ds. politycznych, eskalacja konfliktu. Pomoc kolegi Janusza Nowickiego, komisja wojskowa, przeniesienie na praktykę do Bydgoszczy. [+]
[00:25:55] Systemowe niszczenie niepokornych oficerów w wojsku przy jednoczesnym braku możliwości kariery dla bezpartyjnych (przypadek por. Jana Liszewskiego). [+]
[00:28:35] Niewysoka pensja oficerska. Żywność na kartki, kolejki w sklepach. Picie kawy. Przejście do rezerwy w 1996 r. z brygady saperów w Podjuchach.
[00:30:36] Losy rodziny w czasie II wojny. Mama pochodziła z Radziejowa Kujawskiego, z rodziny wielodzietnej, jej przodkiem był założyciel Legionów gen. Dąbrowski. Dziadek był szewcem, pochodził ze szlachty. Sprzeczki dziadków [+]. Mama - zdolności literackie. Edukacja wojskowa boh. (3 lata akademii, 4 lata szkoły oficerskiej, Wyższy Kurs Doskonalenia Oficerskiego w Łodzi). Inne standardy szkolenia obecnie.
[00:34:12] Mama poświęciła się rodzinie. Chodzenie z babcią do kościoła, marzenia o posłudze kapłańskiej. Potrzeba pracy dla ludzi. Obecnie boh. pełni funkcję prezesa oddziału Koszalin Związku Inwalidów Wojennych, poprzednikiem był por. Jerzy Leonowicz. Organizacja liczy 76 osób, z czego 24 członkowie zwyczajni. Pomoc materialna, rzeczowa, praca. Powstaniec warszawski w DPS w Bielicach, łączniczka z Batalionów Chłopskich. Pogrzeb sanitariuszki Marii Oziewicz, Tobiasz Stefan z WiN. Kłopoty z pamięcią po covidzie.
[00:39:59] Organizacja spotkań z kombatantami w szkołach zawieszone po epidemii covid-19, udział w lokalnych uroczystościach patriotycznych. Polityka historyczna w różnych czasach: w PRL i III RP. „Pod Lenino walczyli spóźnieni żołnierze Armii Andersa”. Podział Europy po wojnie według planu Stalina.
[00:42:57] W Terespolu kiszono ogórki. W Dołhobyczowie obserwacja życia społecznego na wsi, skromne życie. Ukraińcy, rodzina Jasińskich mieszkała w placówce WOP. Zażyłość z sąsiadami, życzliwość. [+]
[00:45:35] 2-3 telewizory we wsi, radia „kołochoźniki”, skromne życie, oszczędność, w sklepach tylko podstawowe produkty. Początek kryzysu. Pomysł wstąpienia do wojska. Rodzeństwo: siostra Grażyna, młodszy brat Wiesław, najmłodszy brat Bogdan. Siostra kończyła szkołę pielęgniarską i muzyczną. Chęć odciążenia rodziców.
[00:48:45] Złożenie dokumentów do szkoły kwatermistrzowskiej. Utrzymanie w szkole chorążych, skromne życie. Brat Wiesław porzucił studia. Żona Aleksandra, dietetyczka ze szpitala przy ul. Lutyckiej w Poznaniu, dwoje dzieci: Łukasz (elektryk, dziś w Anglii, wnuki Lucy i Leon) i Ewelina, kurator sądowa w Gryficach.
[00:52:35] Szkolenie polityczne żołnierzy: 4 godz. tygodniowo i 1 godz. tematyczna, propaganda polityczna. Niewygodne tematy, krytyka PZPR. Opinia partyjna o boh., jednomyślność opinii.
[00:57:00] Zbrodnia katyńska ukrywana w wojsku, w 1985 r. kadra oficerska tuszowała tę wiedzę z obawy przed zdegradowaniem. Świadek z Katynia. Rozmywanie prawdy o Katyniu – ujawnienie dopiero w latach 90.
[00:59:10] Przełom pokojowy w Polsce początku lat 90, transformacja życia społeczno-politycznego. Ocena płk Kuklińskiego. Inne prawdopodobne scenariusze historii najnowszej Polski. Potrzeba rozważnego dogadywania się z Rosjanami i współpracy gospodarczej. Sytuacja Ukrainy i Rosji, Putin.
[01:02:49] Nie było nacisków na współpracę z wywiadem. Major Kluska, rozmowa o przepustkach, „wałówka” od rodziców.
[01:04:17] Działalność w Związku Socjalistycznej Młodzieży Polskiej, zamiłowanie boh. do dyscypliny, dbanie o żołnierzy, zwalczanie „fali”. Wypadek w szkole wojskowej: ranny kolega Roman Kaniewski, ppor. Danielak, udzielanie pierwszej pomocy, urwana noga, umieranie. Ciężko ranne cztery osoby, m.in. Włodzimierz Burchardt, Stanisław Wałek. Kolega stracił oko. [+]
[01:08:15] Burchardt po wypadku był w ciężkim stanie, porzuciła go narzeczona, usiłował popełnić samobójstwo. Odzyskał równowagę i narzeczoną. Historie innych rannych.
[01:10:06] Reakcja wojska na strajki sierpniowe [1980] – niewielkie zainteresowanie polityką, przekonanie o tym, że to ruch niepotrzebny. Pierwsza pielgrzymka papieża – przychylne stanowisko. Dowódca pojechał na spotkanie z papieżem na poligonie koło Drawska. Zmiany w wojsku po 1990 r., rozwiązano korpus polityczny w wojsku, zmiany zaszeregowania: boh. został zdegradowany o trzy stanowiska, niższe zarobki. Wielu oficerów odeszło do cywila.
[01:15:03] Wprowadzenie stanu wojennego: „szczególny dzień”. Boh. był oficerem dyżurnym, ostrzeżenie od dowódcy o możliwym alarmie. Boh. ogłosił alarm bojowy w jednostce. Cały pułk pojechał do Gdańska, boh. patrolował trzy gminy: Gryfice, Płoty, Brodźce w tzw. trójce operacyjnej (dowódca, komisarz – boh. i kierowca). Spotkania z księżmi, rozdawanie talonów na paliwo, spotkania z urzędnikami, rolnikami potrzebującymi dodatkowego paliwa, pomoc ludziom - skargi na sekretarzy partyjnych (załatwienie śrutowania). Spokojna praca, nie było strajków.
[01:19:37] Wybory w 1989 r. – boh. pilnował sztabu wyborczego w Bydgoszczy, prowadził agitację na rzecz PZPR, zbierał informacje na temat głosowania i preferencji wyborczych. Zakłopotanie przełożonych wynikami wyborów zaskoczenie przegraną. „Robiłem swoje”.
[01:23:47] Świadomość ciężkiej pracy „z ludźmi”, wykonywanie rozkazów, niewychylanie się. Przed wprowadzeniem stanu wojennego obawy w wojsku przed wkroczeniem armii radzieckiej do Polski.
[01:27:44] „Fala” w wojsku: funkcjonowała od początku armii polskiej. Ustalanie hierarchii w wojsku, ćwiczenie młodych żołnierzy „kotów”, wysługiwanie się nimi. Dowcip o „kocie”. Boh. starał się chronić młodych żołnierzy, puszczał na urlopy. Lojalność młodych żołnierzy wobec starych kolegów hamowała walkę w „falą”. Przykłady gnębienia „kotów”.
[01:31:57] Starania boh. o ukrócenie „fali”. Wysłanie żołnierza do jednostki karnej do Orzysza, dowódca Pulwer. Strzelanie z kbk-ak. Skupienie na przestrzeganiu dyscypliny w wojsku i kształtowaniu właściwych stosunków międzyludzkich. Odwiedziny w Trzebiatowie. Problemy alkoholowe w jednostce.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.