Grzegorz Suproniuk (ur. 1927, Dubno) wychował się w rodzinie rolniczej wyznania prawosławnego, gospodarującej na 13-hektarowym gospodarstwie w okolicach Bielska Podlaskiego. Przed wybuchem II wojny światowej ukończył pięcioklasową szkołę w Nurcu. Okupację sowiecką i niemiecką przeżył w rodzinnej wsi, pomagając ojcu w gospodarce. W 1948 roku wyjechał na Śląsk i zatrudnił się w kopalni „Pokój” w Rudzie Śląskiej, gdzie przepracował kolejne 40 lat, początkowo jako pomocnik w kuźni, potem jako ślusarz w sortowni węgla. W 1987 roku przeszedł na emeryturę. Powrócił na Podlasie, mieszka w Domu Pomocy Społecznej w Białymstoku.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1927 r. w Dubnie na Podlasiu. Prezentacja rodziców: Joanny i Jana Suproniuków.
[00:01:00] W 1935 r. boh. podjął naukę w pięcioklasowej szkole w Nurcu, której dyrektorem był pan Kozicki. W 1937 dyrektorem został Sebastian Orzechowski, kapitan rezerwy WP. Podczas sowieckiej okupacji dyrektorem był Białorusin Borys Kotwicki, nauczyciel Marek Aronowicz Rodo był Żydem. Nauczycielki Anna Parachniewicz i Anna Emgina były Białorusinkami, a Zinaida Moisiejewna Finkiel i Bluma Finkiel Żydówkami – do wybuchu wojny w 1941 r. boh. ukończył szóstą klasę.
[00:04:53] Przyjazd Niemców do wsi w 1939 r. – żołnierze naprawiali most na rzece Nurzec. Kilka dni wcześniej boh. widział płonący samolot, który leciał od strony Grodna i spadł koło Bociek. Nauczyciele z Nurca pojechali motocyklem, by zrobić zdjęcia samolotu i Niemcy ich zastrzelili. Wejście sowietów – żołnierze stacjonowali w pobliskim lesie, oficerowie mieszkali na kwaterach we wsi. W lesie było kino i żołnierze zapraszali dzieciaki na filmy. W domach założono kołchoźniki. [+]
[00:10:40] Napaść Niemiec na Związek Radziecki – bombardowanie Bielska Podlaskiego. Zachowanie czerwonoarmistów stacjonujących we wsi. Boh. widział wyjeżdżających sowietów z jednostki artyleryjskiej. Ucieczka Rosjan. [+]
[00:13:45] Życie na wsi podczas okupacji. Boh. widząc żołnierzy SS myślał, że na hełmach jest napis 44. Pewnego dnia pod nieobecność rodziców na podwórko przyszli esesmani, którzy chcieli zabrać kurę – boh. rozgonił ptaki i jeden z żołnierzy chciał go zastrzelić. [+]
[00:16:36] Dubno było prawosławną wsią, w okolicy działała radziecka partyzantka – przygotowania do ucieczki przed frontem. Przyjazd radzieckich żołnierzy – reakcja na widok bociana. Podczas pracy w polu usłyszano karabin maszynowy – przyjazd czołgów i podpalenie wsi. Podczas walk w okolicy rodzina ukrywała się w lesie – znajdowana broń. [+]
[00:25:30] W 1941 r. Rosjanie mieli w lesie magazyny, uciekając wysadzili je. W 1939 r. do wsi przyjechali Niemcy na motocyklach, którzy ostrzelali las zabijając dwóch chłopców.
[00:27:08] Po wyzwoleniu boh. czekał na powołanie do wojska, gdy go nie dostał, wyjechał na Śląsk i pracował w kopalni. Bieda na wsi przed wojną.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:29:40] Rodzice mieli gospodarstwo we wsi Dubno. Wyżywienie przed wojną – sposoby postępowania z mlekiem, produkcja masła, które sprzedawano w Bielsku. Po ślubie rodzice pracowali w majątku Andryjanki. W 1938 r. wybudowano nowy dom. Sytuacja ludzi wyznania prawosławnego w II RP. Ojcem chrzestnym najmłodszego syna jednego z sąsiadów był prezydent Mościcki. Najstarszy syn musiał przejść na katolicyzm i wtedy przyjęto go do szkoły kadetów. Boh. miał dwóch młodszych braci: Aleksandra i Mikołaja. Mieszkańcy wsi byli prawosławni, tylko gajowy, były legionista, był katolikiem – osadnictwo wojskowe w okolicy.
[00:38:00] Wspomnienie wyjazdu ze szkoły do kina w Bielsku, gdzie dzieci zobaczyły film z pogrzebu Piłsudskiego. Akcja zbierania złomu na dozbrojenie wojska, za pieniądze z gminy Boćki kupiono ckm. Dyrektor szkoły Sebastian Orzechowski miał radio – uziemienie do aparatu. Po wybuchu wojny nauczyciel postawił radio na parapecie i słuchali go mieszkańcy wsi. Po kampanii wrześniowej nie wróciło trzech gospodarzy, jeden zmarł w niemieckim obozie, drugi zginął koło Warszawy, trzeci zaginął bez wieści. [+]
[00:42:02] Jednego z mieszkańców, żołnierza WP, zamknięto przed wojną za komunistyczną agitację – aktywność po wkroczeniu sowietów w 1939 r. Mężczyzna został wywieziony przez Niemców, po wyzwoleniu jego żona wyjechała do ZSRR.
[00:44:38] W 1939 r. w okolicy rozbił się niemiecki bombowiec, boh. widział płonącą maszynę lecącą od Grodna. Wspomnienie nauczyciela Orzechowskiego. Powody, dla których po wybuchu wojny we wsi nie było uciekinierów.
[00:47:56] Wejście sowietów w 1939 r. – boh. chciał wyjechać na Syberię. W 1944 r. namawiano mieszkańców wsi do wyjazdu do ZSRR. Podczas deportacji w 1940 r. wywieziono rodzinę gajowego Kędzierskiego. Gajowy trafił do Armii Andersa. Po wojnie jeden z kolegów służył w wojsku w Świnoujściu i powiedział, że jego dowódcą był syn Kędzierskiego.
[00:52:00] Po wkroczeniu Niemców kazano oddać radia i rowery. Dwaj mężczyźni z Bociek wstąpili do policji. W Boćkach i Nurcu stacjonowali Holendrzy. Niemieckie kontyngenty podczas okupacji – przydziały mydła ze zwłok.
[00:55:45] Po likwidacji getta w Białymstoku Niemcy zabrali ojca do prac porządkowych na jego terenie. Na roboty do Prus Wschodnich zabrano dwóch braci, jeden z chłopców urodził się w 1939 r. Boh. chodził budować szkołę w Boćkach.
[00:58:50] Akcje antyżydowskie polskich narodowców przed wojną. W Dubnie mieszkały dwie żydowskie rodziny. Boh. bawił się z synami Moszko Chony, właściciela sklepiku. Przed wojną Żydzi przyjeżdżali do Dubna na wakacje. Jedzenie przed wojną – tłoczenie oleju z konopii i lnu, woda z solą od Żyda. Podczas okupacji Żydów z Bociek i Dubna zabrano do getta w Bielsku, dwóch zdołało uciec do partyzantki. Ojciec sprzątający getto w Białymstoku przyniósł do domu dwie łyżki i ciupagę. Pracował też przy rozładowywaniu wagonów – publiczna egzekucja radzieckiego jeńca, który ukradł cukier.
[01:07:37] Podczas okupacji boh. jeździł do Gregorowic i pilnował torów kolejowych, zabierano go też do odśnieżania dróg. W okolicy działała radziecka partyzantka i nie ukrywano Żydów.
[01:11:25] Na wsi nie było radia ani gazet, więc boh. nie dowiedział się o końcu wojny. W okolicy nie pojawili się repatrianci, był tylko jeden przesiedleniec z okolic Brześcia, Mikołaj Pilucik.
[01:13:20] Skutki powojennej zmiany władzy – możliwość wyjazdu do pracy. Bieda na wsi – praca dzieci przy kopaniu ziemniaków. Po wyzwoleniu stryj wyjechał do Związku Radzieckiego i ojciec wziął jego ziemię. Poprawa warunków życiowych – murowany dom i nowy traktor.
[01:18:00] Rodzice nie wiedzieli, że boh. jedzie na Śląsk – rezygnacja kolegi na dworcu w Bielsku. Boh. przyjechał do Rudy Śląskiej i podjął pracę w kopalni „Pokój”, początkowo w kuźni, potem jako ślusarz w sortowni.
[01:23:30] Początki po przyjeździe na Śląsk, adaptacja w nowym środowisku. Werbownicy jeździli po kraju i przywozili ludzi do pracy w kopalniach. Sytuacja w domu przed wyjazdem boh. Powód przyjazdu braci – wynoszenie kabla z kopalni, „organizowanie” opon i dętek. Pierzyny i poduszki do nowego mieszkania w Halembie – okoliczności poznania pierwszej żony.
[01:35:10] Boh. pracował na powierzchni, ale czasem w niedzielę zjeżdżał do pracy na dół. Mieszanie miału i żużla z węglem, by spełnić normy wydobycia. Starsi ludzie mówili po śląsku, podkreślana odrębność Ślązaków. Ojciec raz odwiedził boh. – prezent od brata: 300 kg. ziemniaków. Matka przyjechała w odwiedziny razem z czwórką wnuków – warunki w jednopokojowym mieszkaniu. Rozważania na temat upływu czasu.
[01:44:10] W kopalni zdarzały się wypadki, ale boh. pracując na powierzchni nie zawsze o nich wiedział. Przypadki śmierci w DPS i obieg informacji. Boh. był świadkiem wywożenia zwłok górnika, który zginął podczas wybuchu. Naciski na wyrabianie normy. Boh. nigdy nie wyjechał na wczasy, a urlopy spędzał w domu rodzinnym. Wspomnienie kilkudniowej wycieczki do Warszawy.
[01:49:32] Strajki w kopalni. O pacyfikacji „Wujka” boh. dowiedział się z telewizji. Zajęcia po przejściu na emeryturę w 1987 r. – spacery w lesie.
[01:52:28] Po wojnie w okolicy działały bandy rabunkowe, ale domu boh. nie okradziono.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..