Andrzej Kicman (ur. 1944, Otwock) – działacz NSZZ „Solidarność”, przewodniczący Komitetu Obywatelskiego w Legionowie, w latach 1990-2002 Prezydent Legionowa. Wspomina działalność legionowskiej „Solidarności”, stan wojenny, współpracę przy budowie kościoła z ks. Józefem Schabowskim, organizację Komitetu Obywatelskiego w 1989 r. oraz początki samorządności w 1990 r. Opisuje rozwój Legionowa podczas trzech kadencji jego prezydentury w tym mieście, m.in. rozbudowę kanalizacji miejskiej oraz inwestycje w rozwój infrastruktury edukacyjnej i socjalnej.
[00:00:10] Bohater urodził się 1944 r. w otwockiej dzielnicy Soplicowo. Rodzice ojca mieszkali w Lipówkach, dziadek był drwalem. Matka, z d. Gąska, pochodziła z Łaskarzewa, jej ojciec naprawiał gontem młyny i dachy. Babcie zajmowały się domem.
[00:01:30] Boh. spędził dzieciństwo w Soplicowie, przedwojennym uzdrowisku, gdzie był basen, grzyby, las i fauna leśna. Uczęszczał do Szkoły Towarzystwa Przyjaciół Dzieci (obecnie nr 2 w Otwocku) w Śródborowie. Dom dziecka w Soplicowie zamieszkiwały dzieci koreańskie, połowa dzieci w klasie boh. pochodziła z Korei. [+]
[00:03:20] Koreańczycy byli wysportowani i ładnie rysowali, używali jaskrawych barw. Jeden z nich brał udział w wojnie koreańskiej, nie odzywał się wcale. Nauczycielki: p. Jacewicz i p. Krawczyk.
[00:05:00] Od 5 klasy wychowawczyni Stanisława Radzikowska uczyła dzieci rosyjskiego, wyszła za mąż za nauczyciela WF p. Wojtokasa. Po 1956 do szkoły przychodził ks. Paweł Misa, orionista, który uczył religii, odprawiał msze i stał się mentorem boh.
[00:06:00] Ksiądz był kapelanem pod Monte Cassino, wrócił do Polski, aby zobaczyć się z matką, ale okazało się, że rodzice nie żyli. Żałował, że wrócił. P. Wojtokas zorganizował harcerstwo. Współczesne odwiedziny byłej nauczycielki p. Radzikowskiej.
[00:08:00] Po 7 klasie boh. zdał do trzyletniej Szkoły Rzemiosł Budowlanych i ukończył ją jako murarz-tynkarz. Kolejne trzy lata spędził w technikum budowlanym uzyskując specjalizację budownictwo wodne. Po szkołach zaczął pracować na budowach jako technik budowlany.
[00:09:10] Jednocześnie zdawał dwukrotnie na studia, ukończył wieczorowo Politechnikę Warszawską na kierunku budownictwo miejskie i przemysłowe. Przeprowadził się do Legionowa, w trybie przyspieszonym dostał mieszkanie. W 1978 zatrudnił się w Stołecznej Dyrekcji Inwestycji Spółdzielczych.
[00:11:00] Plan i realizacja rozbudowy pasma północnego z Warszawy do Nowego Dworu. Budowa fabryki domów w Legionowie i zasiedlanie lokali mieszkańcami z całej Polski. Boh. został wybrany przez księdza z kościoła pw. Św. Jana Kantego do nadzorowania budowy nowego kościoła w Legionowie. Całe miasto zaangażowało się społecznie w budowę.
[00:12:35] Budowa trwała od 1979 r. przez okres stanu wojennego. Postać księdza Józefa Schabowskiego.
[00:13:55] Boh. miał trzech starszych braci i siostrę. W Legionowie urodził mu się syn (1979) i córka (1982), mieszkali w 11-piętrowym bloku. Opinia o ks. Schabowskim.
[00:15:30] Ksiądz był byłym sportowcem. Przychodził z psem na mecze piłkarskie, raziło go przeklinanie kibiców. Boh. od 14 roku życia grał w piłkę w klubie otwockim. Pomoc brata księdza w zdobywaniu materiałów do budowy kościoła.
[00:17:20] Podłączenie nowego kościoła do ciepłowni miejskiej, problemy logistyczno-polityczne.
[00:19:15] Wybór Karola Wojtyły na papieża. Boh. został prezydentem Legionowa w 1990 r. Kiedy rodzina boh. wprowadziła się do Legionowa, trwała „zima stulecia” (1978/79). Ich bloki były niedogrzewane, bo ciepło przekierowano do ogrzewania hektarów szklarni gospodarstwa rolnego w Wieliszewie. [+]
[00:22:15] W roku 1980 powstała NSZZ „Solidarność”, a boh. rozpoczął pracę w Stołecznej Dyrekcji Inwestycji Spółdzielczych. Próba rozbicia zebrania powołującego zakładową „Solidarność”. Powołanie komitetu założycielskiego.
[00:24:40] Boh. wszedł w skład komitetu, powstała komisja zakładowa, jedna z pierwszych w Warszawie. Działalność do wprowadzenia stanu wojennego. 13 grudnia 1981 działacze legionowskiej „S”, m.in. Stanisław Kuczyński, spotkali się pod siedzibą na ul. Sowińskiego, aby ustalić plan działania.
[00:28:20] Boh. miał fiata 126p, razem z ciężarną żoną i synkiem pojechali do Warszawy. Wyższa [Oficerska] Szkoła Pożarnicza została spacyfikowana i protestujący przenieśli się na Politechnikę. Byli też studenci z Legionowa: Paweł Kozera i Małgosia Grabowska.
[00:29:40] Politechnika Warszawska była obstawiona przez ZOMO, milicję i wojsko. Boh. przekazując protestującym papierosy dowiedział się o planie rozwiązania strajku. Aby ochronić studentów-strażaków przed aresztowaniem, rektor Politechniki (Władysław Findeisen) dał im legitymacje PW i cywilne ubrania. Wieczorem boh. i dr Grabowska wywozili ich mundury do akademika PW.
[00:32:10] Działacze w Legionowie działali intensywnie. Romaszewski założył Radio „Solidarność”. Duchem opozycji w Legionowie była Bożena Kamińska. Bojkot „Dziennika Telewizyjnego”, blokowanie aut na ulicy podczas trwania audycji.
[00:33:30] Dr Grabowska i boh. mieli kontakt od momentu powstania „S”. W Legionowie powołali Społeczny Komitet Budowy Szpitala i dr Grabowska została jego przewodniczącą, a boh. i Sławomir Radomski - wiceprzewodniczącymi. Msze u ks. Popiełuszki i dary od Belgów dla kościoła oraz dla szpitali.
[00:35:30] Podczas pierwszych dni stanu wojennego zdecydowano, aby z magazynu na Woli zabrać odżywki dla dzieci, by ich nie zarekwirowano. Ks. Schabowski załatwił samochód bagażowy do transportu.
[00:36:45] „Obstawiający” transport inny ksiądz był po cywilnemu. Został wylegitymowany, musiał się tłumaczyć, kto go utrzymuje. Uratowane dary przekazano do przedszkola przy Wodociągu Północnym.
[00:38:10] Działalność opozycyjna boh. i jego kolegów podczas stanu wojennego, m.in. drukowanie i rozrzucanie ulotek, słuchanie „Radia Solidarność”. Ks. Schabowski odprawiał co miesiąc msze za ojczyznę. Przy ich organizacji pomagały m.in. Hanna Skierkowska, Bożena Kamińska, Ela Pawłowska, zapraszały na występy wybitnych aktorów.
[00:40:40] Ks. Schabowski wygłaszał odważne homilie, był bardzo pomocny. Kiedy Jan Wróblewski miał wypadek pod Nowym Dworem i szedł na rozprawę w sądzie, ks. Schabowski dał magnetofon do jej nagrywania, byli tam też obserwatorzy z ambasady USA.
[00:41:50] W Legionowie silna konspiracja AK była już w okresie okupacji i nie było nigdy „wpadki”. Podobnie w okresie PRL - działacze legionowskiej opozycji również nie mieli „wpadki” z UB. Organizowali wykłady w kościele - w 1985 r. przyjechał Jacek Szymanderski.
[00:43:10] Kiedy boh. wiózł Jacka Szymaderskiego z córką na wykład, w okolicy Jabłonnej/Legionowa ich auto zatrzymała milicja. Pasażerowie zostali zabrani na komendę na przesłuchanie, samochód boh. przeszukano. Wykład się nie odbył. Boh. zawieziono do domu, gdzie przeprowadzono rewizję.
[00:45:30] W 1984 r. boh. pracował w Londynie na budowach. Uczył się angielskiego w szkole. W radio usłyszał o porwaniu ks. Jerzego Popiełuszki, nauczycielka ang. przyniosła zdjęcia różnych zamachów, m.in. ks. Jerzego, które było najdrastyczniejsze. Boh. uciekł z lekcji i nie wracał na zajęcia. List nauczycielki i wzruszająca rozmowa z boh. [+]
[00:48:20] W Londynie boh. pracował na 3-miesięcznej wizie, którą przedłużono, kiedy zaczął naukę w szkole. Bratanica boh. wyszła tam za mąż i to ona wysłała mu zaproszenie. Boh. był w Londynie 10 miesięcy. Na budowie pracowali z nim mistrz olimpijski Jerzy Kulej, inżynier z Lublina, aktor, lekarz weterynarii i in.
[00:51:00] Boh. dostał pracę w RPA, ale nie skorzystał z niej ze względu na żonę i dzieci pozostawione w Polsce. Po zamachu na premier M.Thatcher [październik 1984] boh. napisał do niej list z wyrazami poparcia od Polaków, sekretarz pani premier odpisał mu.
[00:52:15] Antoni Pietkiewicz z Kalisza wydawał gazetę, której produkcja odbywała się częściowo w Legionowie. Pietkiewicz został aresztowany. P. Grabowska miała kontakt z drukarzami, boh. redagował do tej gazety teksty na maszynie.
[00:54:40] Działanie opozycyjne boh. w stanie wojennym wiązało się z ponoszeniem kosztów i „dokładaniem do interesu”. Chciał to zakończyć, ale po powrocie z Londynu zaangażował się w wybory w 1989 r.
[00:56:00] Wybory 4 czerwca [1989] oczami boh. i jego działalność w tamtym okresie jako człowieka „Solidarności”. W Nieporęcie naczelnikiem był p. Sosnowski. Przebieg kampanii wyborczej.
[00:57:30] Kandydatem do Sejmu był Janusz Byliński z Zakroczymia, do Senatu - pani Radziwiłł, p. Findeisen, spotkania z kandydatami odbywały się w Legionowie. Przyjeżdżał Jacek Moska, później został ambasadorem przy Stolicy Apostolskiej. Przebieg spotkań.
[00:58:30] Boh. transportował aktorów, którzy brali udział w spotkaniach wyborczych. Działalność boh. w komisjach wyborczych, tworzenie list. Podczas wyborów babcia przyszła z wnukiem i wykreślała z list „komuchów” złorzecząc przy tym na cały głos. [+]
[00:59:50] W następnym roku odbyły się wybory samorządowe przy jednoczesnym postaniu Komitetu Obywatelskiego Lecha Wałęsy, w Legionowie komitet liczył ok. 200 osób i boh. został przez niego wybrany na prezydenta Legionowa. Funkcję tę pełnił przez trzy kadencje.
[01:01:40] Wspomnienia z początków prezydentury. Brakowało pieniędzy na wynagrodzenia pracowników, wyłączano światła uliczne. Ludzie byli zaangażowani, współpracowano, nie było „prywaty”.
[01:02:40] Spotkanie wyborcze na PW i spotkanie boh. z pierwszym prezydentem Warszawy. Podczas pobytu w Anglii boh. obserwował, jak M.Thatcher prywatyzowała mieszkania w Londynie.
[01:04:20] W latach 90. ścieki były odprowadzone bezpośrednio do Wisły w Jabłonnie. Boh. zarządził skierowanie ścieków do oczyszczalni „Czajka”, co odblokowało w mieście budownictwo wielorodzinne. Stworzono pierwszy plan zagospodarowania terenu.
[01:04:50] Edukacja stała się priorytetem i przez pierwszą kadencję 60 procent budżetu boh. kierował na oświatę – budynki i programy nauczania. Pani Stachulska starała się, aby w Legionowie powstało liceum salezjańskie, wcześniej było ono w Mińsku Mazowieckim.
[01:06:00] Kuratorem oświaty był wtedy Włodzimierz Paszyński, który wspierał rozwój szkół. Program „2 złotówki do jednej” i dopłacanie do projektów budowlanych. Powstała szkoła specjalna i dom pomocy społecznej.
[01:07:50] Wyzwania prezydentury boh. Legionowo było miastem wojskowo-policyjnym, nie miało żadnych pomników itp. Konkurs na urzędników.
[01:10:00] Problemy z wynagrodzeniami urzędników. Zaangażowanie mieszkańców Legionowa i dobra wola pracowników pozwoliła na szybki rozwój miasta.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.