Andrzej Stadnicki (ur. 1946) opowiada o swoim zaangażowaniu w działalność antykomunistyczną, m.in. o założeniu branżowego związku NSZZ „Solidarność” przez grupę osób zajmujących się w Bieszczadach zbieractwem runa leśnego. Od 1982 r. współpracownik Solidarności Walczącej, przekazywał do Francji materiały organizacji. Udostępniał swój dom jako miejsce druku i kolportażu niezależnych publikacji, a także na spotkania m.in. Kornela Morawieckiego z Andrzejem Gwiazdą i Józefem Teligą.
[00:00:10] Ur. w Krynicy pow. Nowy Sącz, gdzie mieszkał do 14 roku życia. Dwie siostry i dwóch braci, szczęśliwe dzieciństwo. Tradycja ziemiańska z Nowosądecczyzny, dziadek ze strony ojca Adam Stadnicki miał kilkanaście hektarów lasu, wcześniej był posłem na Sejm. Majątek dziadka w Czechach [Vranov nad Dyjí] – dziadek wrócił stamtąd w 1953 r., siedział więzieniu, przez cztery lata był robotnikiem leśnym, zgoda na przyjazd do Polski, przepadek majątku, zakup domu w Osoli na Dolnym Śląsku.
[00:02:42] Rodzice: Józef (ur. 1918) i Elżbieta Lubomirska (ur. 1922), ojciec przeszedł chorobę polio, paraliż obu nóg. Tradycje patriotyczne, ułańskie, śpiewanie piosenek wojskowych, zaangażowanie w sprawy państwa.
[00:04:06] Wydarzenia 1956 r., słuchanie Radia Wolna Europa, wypadki poznańskie, amnestia, w domu tłum ludzi, którzy wyszli z więzienia. Śmierć ojca w wypadku, choroba boh. (gronkowiec), przeprowadzka do Poznania. Ukończenie studiów (fizyka), praca. W 1982 r. po śmierci dziadka przeprowadzka do Osoli.
[00:06:00] Dziadek w czasie I wojny światowej służył w pociągach sanitarnych. Ojciec był komendantem placówki AK w Nawojowej k. Nowego Sącza. Boh. często chorował, nie chodził do szkoły, pobyt zakładzie w Laskach, matura eksternistyczna w Poznaniu. Pierwsze zderzenie z polityką w 1968 r., strajki i demonstracje studenckie, ulotki. Protestowanie bez wyraźnej linii politycznej.
[00:10:57] Gdańsk, grudzień 1970, strajki robotników. Praca zawodowa w Akademii Medycznej – wdrażanie nowych metod diagnostycznych. Operacja brata we Francji, odmowa paszportu dla boh., próba zwerbowania do SB. Wypowiedzenie z pracy, wyjazd w Bieszczady na 7 lat – dorywcza praca fizyczna m.in. jako zbieracz runa leśnego. Działka nad Sanem.
[00:14:51] W 1980 r. utworzenie Związku Zawodowego Zbieraczy Runa Leśnego i Pracowników Sezonowych. Pomoc prawnika [Juraszka] z Poznania, planowanie spotkania z rządem.
[00:16:20] Spotkanie z Lechem Kaczyńskim i Andrzejem Gwiazdą, „związek zawodowy ludzi, którzy nigdzie nie pracują”. Oficjalne spotkanie z delegacją rządową w Ustrzykach Dolnych. Otrzymanie kartek na mięso, zgoda na biwakowanie na dziko. [+]
[00:18:13] Poznanie Wiesława Nowackiego, próby stworzenia związków rolników. Strajk w Ustrzykach Dolnych, porozumienie rzeszowsko-ustrzyckie. [+]. Wprowadzenie stanu wojennego, inwigilacja, próby zastraszenia. Poznanie środowiska hippisów.
[00:21:45] Organizowanie pomocy internowanym z prawnikiem [Juraszkiem], płk. Jeleń. Utworzenie biura prawnego dla pokrzywdzonych przez stan wojenny: pisanie odwołań wyrzuconym z pracy, rozwożenie paczek dla rodzin.
[00:24:20] Dominikanie Tomasz [Alexiewicz] i Honoriusz Kowalczyk, najprawdopodobniej zamordowany. System konspiracji, sygnał w razie wpadki, działalność pod okiem ubecji. Część rodziny mieszkała we Francji, organizowanie transportów z pomocą humanitarną, przyjazd siostry. Spotkanie z o. Honoriuszem, miał świadomość zagrożenia ze strony władz, czuł się ścigany, śmierć w „podejrzanym wypadku samochodowym”. [++]
[00:28:30] Koniec stanu wojennego, pomoc dla potrzebujących: rozwożenie paczek żywnościowych przygotowywanych przez dominikanów, zbieranie informacji o potrzebach medycznych (karmelici). Rozkradanie lekarstw, handel nimi na czarnym rynku. Opór niektórych proboszczów.
[00:31:45] Przyjazd do Osoli po śmierci dziadka w 1982 r., kontakt z kuzynem Tytusem Czartoryskim z Morzęcina, działaczem Solidarności Rolników Indywidualnych. Biuro [Caritasu] we Wrocławiu, ul. Katedralna, opieka nad dzieckiem internowanych w czasie wakacji. Poszukiwanie pracy. Nawiązanie kontaktu z działaczami „S” dolnośląskiej - profesorowie akademiccy, aktorzy. Drukowanie nielegalnych wydawnictw, szkolenia drukarzy. [+]
[00:33:46] Kontakt z „Solidarnością Walczącą”. Wśród odwiedzających: Kornel Morawiecki, Andrzej Gwiazda, Zbigniew Romaszewski, Józef Teliga, szef OKOR Ogólnopolski Komitet Oporu Rolników, spotkania z Romanem Bartoszcze. Koordynacja zadań: Wiesław Nowacki, przewożenie prasy i literatury, kolportaż przez granicę do ZSRR, regał „Wielka Konspiracja”, nielegalne materiały pochowane w całym domu. Ostrzeżenia przed rewizją.
[00:36:14] Kolporterzy z Rzeszowa: Marek Jaśkiewicz, Rober Turski. [+] Wojciech Myślecki organizował kontakty z SW. Produkcja pantofli i trepów, wklejanie mikrofilmów do butów i toreb, przewożenie przez żonę i mamę do Paryża, bezpieczne skrytki w butach i walizce. Rafał Gan-Ganowicz z SW. [+]
[00:40:00] Poznanie wrocławskiej elity intelektualnej. Nazwisko dziecka internowanych: Girin. Podsłuchy w domu. Kolporter Marek Sękalski (rozwoził ulotki po wsiach), dokarmianie konspiratorów. Zmiana metod konspiracji na wsi.
[00:43:15] Kontakt telegraficzny, szyfry. Strach zagranicznych dziennikarzy. [+] Działalność do końca lat 80. Prof. Iwanow organizował kontakty na Wschodzie. Świetna organizacja Solidarności Walczącej, współpraca z organizacjami rolniczymi. W latach 80. ciągłe zmiany pracy, „ornitologia polityczna” – odlewy orzełków z powstania listopadowego.
[00:47:40] Depresja, niemożność zarobkowania. Hodowla ryb w akwariach, metaloplastyka. Wypalanie węgla drzewnego [+]. Choroba, problemy z sercem. Praca w urzędzie marszałkowskim, Jan Pawłowski, kontrola w ośrodku odwykowym w Czarnym Borze. [+]
[00:51:40] Funkcja rzecznika prasowego KGHM przez 9 miesięcy, stopniowe pogorszenie zdrowia. Dyrektor ośrodka wypoczynkowego w Jastarni. [+]
[00:54:03] Zaangażowanie całej rodziny w działalność opozycyjną w latach 80. Piotr Medoń z SW. [+] Finansowanie działalności opozycyjnej. Możliwość otrzymania paszportu, wyjazdy do Francji (pilarz), Niemiec (budowy). Kontakty z Kornelem Morawieckim przez Wojciecha Myśleckiego, w domu boh. bywał często na kilka dni, spotkania z Romaszewskim, Gwiazdą. SW podsłuchiwała radiostację milicyjną.
[00:58:11] Teliga zostawał na 2-3 tygodnie. Konwent seniorów Rolników Indywidualnych, organizował Wiesław (Wieńczysław) Nowacki. Wśród gości: prof. Andrzej Wiszniewski (rektor PWr), Nowicki, Turkowski.
[01:01:23] Tytus Czartoryski, daleki krewny, działacz „Solidarności” Rolników Indywidualnych Dolny Śląsk, internowany w Grodkowie. Znajomość z Wojciechem Myśleckim, żona Maria Myślecka.
[01:04:01] Kontakty z dziennikarzami francuskimi. Pomoc rodziny z Francji. Przewożenie mikrofilmów za granicę w butach i w telefonie komórkowym [?]. Ewa Kubasiewicz. Książka o Gan-Ganowiczu, rewizja na granicy. Przewożenie książek z Instytutu Literackiego, konfiskata na granicy. Ślub w Paryżu.
[01:08:35] Otrzymanie paszportu w 1983 [4?] roku. Podpisanie „deklaracji nieszkodzenia Polsce”. Wezwanie przez policję francuską w Bordeaux, a potem w Polsce. Szantaż milicji, podpisanie deklaracji poufności. Pouczenie przed wyjazdem.
[01:13:44] Plany działalności po upadku komunizmu. Organizacja przepływu książek, zaangażowanie ludzi. Rezygnacja z pracy naukowej. Ocena członków Solidarności Walczącej. „Poczucie uczestnictwa w walce o lepszą Polskę”, duma.
[01:16:40] Boh. był uważany za członka SW, ale nie złożył przysięgi, odznaczenie Krzyżem SW. „Działanie przemocą” w SW.
[01:18:32] Szkolenia drukarskie w domu boh.: niewielkie grupy z S RI z Bieszczad, Piotr Medoń, Piotr Bielawski. Konspiracja wewnątrz domu. Marian Krzemiński przywiózł powielacz z KGHM.
[01:22:40] Ocena Okrągłego Stołu. Słaba reprezentacja wolnej Polski, radykalne poglądy w tym czasie, myślenie inkluzywne. Wybory 4 czerwca 1989 r. Biskup Miziołek, działania ochronne Episkopatu wobec kolporterów i kurierów, zdjęcie z Lechem Wałęsą.
[01:29:04] Ocena Lecha Wałęsy, współpraca z SB, relacja Andrzeja Gwiazdy z wyjazdu do Rzymu. Delegacja Wałęsy w Paryżu przed stanem wojennym. Siostra boh. była tłumaczką., rozmowa z pracownikami SB. [+] Nieodpowiednie osoby na szczytach władzy.
[01:32:06] Kolportaż materiałów bezdebitowych dla rolników (Nowacki, Frasyniuk), budowa struktur podziemnych. Sprzedaż wydawnictw książkowych z Warszawy. Punkty odbioru u p. Dąbrowskiej, potem Zofia Galińska, przyjazdy raz w miesiącu.
[01:35:08] Mikołaj Iwanow z Obornik [Śląskich], list do narodów Europy, wydawnictw rosyjskojęzyczne. Artur Adamski z SW, nauczyciel geografii. Dobrze zakonspirowani członkowie SW.
[01:37:26] Dzieci boh. wiedziały o działalności ojca (najstarsza córka ur. w 1973 r.), stosowały się do zasad konspiracji. Świadomość możliwego aresztowania.
[01:40:15] Przekazywanie paczek przez kolporterów. Przewożenie drukarni do Poznania, ucieczka przed „ogonem” w stanie wojennym, unikanie zagrożeń. [+]
[01:44:20] Drukarze z SW w domu boh. Wiesław Nowacki – rekordzista głodówek więziennych.
[01:46:38] Wpływ zaangażowania w konspirację SW na resztę życia: konieczność rezygnacji z pracy naukowej. Szczęśliwe życie w Bieszczadach, ciekawi ludzie. Działka w Chmielu, gm. Lutowiska. Obozy zbierackie: szyszki, cetyna, ciężka praca w lesie.
[01:49:39] Spotkanie z komisją rządową w Ustrzykach Dolnych – w walonkach i kurtkach. Włodek Pawłowski, przebieg spotkania. W delegacji rządowej przedstawiciele kilku ministerstw. [+]
[01:52:27] Ośrodek w Arłamowie, spotkania z gen. Doskoczyńskim, zmiany nazw miejscowości w Bieszczadach (Muczne-Kazimierzowo, Dwernik-Jodłówka).
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.