Aleksandra Jasińska-Kania (ur. 1932, Moskwa), córka działaczki komunistycznej i społeczniczki Małgorzaty Fornalskiej oraz Bolesława Bieruta. Pochodzi z rodziny zaangażowanej w międzynarodową działalność komunistyczną, nielegalną w międzywojennej Polsce. Oboje rodzice byli wielokrotnie aresztowani i więzieni. Wychowywała ją babcia Marcjanna Fornalska. Aleksandra Jasińska-Kania opowiada historię swojego imienia i nazwiska, losy rodziny matki ukształtowane przez wiejską biedę po odzyskaniu przez Polskę niepodległości i niezgodę na nią. Opisuje swoje życie w przedwojennej Moskwie, nieliczne momenty spędzone z rodzicami, dwa pobyty w Międzynarodowym Domu Dziecka w Iwanowie. Wspomina wychowanków, dzieci komunistów z całego świata. Opowiada o pobycie z matką i babcią w Białymstoku, z którego musiały pośpiesznie uciekać w dniu inwazji Niemiec na ZSRR 22 czerwca 1941 r. Wspomina powrót do Polski w sierpniu 1944, krótki pobyt w Lublinie, gdzie rozpoczęła naukę w polskiej szkole, przeprowadzkę do odbudowującej się Warszawy i edukację w liceum im. Reytana. Po maturze, za namową ojca, rozpoczęła studia socjologiczne na Uniwersytecie Warszawskim.
more...
less
[00:00:07] Autoprezentacja boh. – używane nazwiska, urodzona w 1932 r. w Moskwie. W metryce zapisano ją jako Olę Jasińską, córkę Janiny Jasińskiej i Jana Iwaniuka – były to pseudonimy rodziców: Małgorzaty Fornalskiej i Bolesława Bieruta, członków KPP, których partia wysłała na studia do Moskwy, do Międzynarodowej Szkoły Leninowskiej. Dzięki wyjazdowi z Polski rodzice unikali inwigilacji policji, przed wyjazdem na studia obydwoje byli wielokrotnie aresztowani. [+]
[00:06:18] Boh. dzieli swoją biografię na trzy etapy – dzieciństwo spędziła w Związku Radzieckim, wyjechała stamtąd do Lublina w 1944 r., gdy ojciec zabrał ją z domu dziecka, w którym przebywała w czasie wojny. Boh. wychowywała się wśród ludzi związanych z Międzynarodówką Komunistyczną. Do siódmego roku życia mieszkała w Moskwie, zajmowała się nią babcia Marcjanna Fornalska. Boh. nie wiedziała, czym zajmują się jej rodzice, wiedziała tylko, że ma to nielegalny charakter – więź z rodzicami.
[00:10:45] W czasie wojny boh. przebywała w Międzynarodowym Domu Dziecka w Iwanowo-Wozniesieńsku, po latach utrzymywała kontakty z kolegami z Interdomu. Placówka istnieje do dziś, przebywały w niej dzieci z wielu krajów – tradycja spotkań byłych wychowanków. Boh. i jej rówieśnicy po ukończeniu 80 lat postanowili spotykać się co roku – wykorzystanie internetu w dobie covidu.
[00:16:50] W 1944 r. boh. przyjechała do Lublina, stąd pochodzili jej rodzice. Tu zaczęła chodzić do polskiej szkoły. Po przeprowadzce do Warszawy była uczennicą gimnazjum i liceum – specyficzna pozycja córki prezydenta. Boh. studiowała socjologię na Uniwersytecie Warszawskim, studia doktoranckie zrobiła w Instytucie Kształcenia Kadr Naukowych (potem Instytut Studiów Społecznych przy KC PZPR) – charakter uczelni. Boh. skończyła studia i zmarł jej ojciec – zmiana sytuacji politycznej w kraju.
[00:26:30] Po studiach boh. obracała się w kręgach akademickich. Jako studentka Instytutu Nauk Społecznych pełniła funkcję zastępcy asystenta i prowadziła ćwiczenia dla młodszych roczników. Jesienią 1956 podjęła pracę na Wydziale Filozofii UW, na wznowionym kierunku socjologii. Na emeryturę przeszła jako profesor zwyczajny, jako profesor emerytowany pracowała jeszcze przez 10 lat w Instytucie Socjologii UW.
[00:30:10] Kariera akademicka – boh. chętnie podejmowała się projektów mających charakter międzynarodowy. Brała udział w kilku programach badawczych, np. w latach 60. w programie badania demokracji lokalnych. Badania przeprowadzano w USA, Polsce, Jugosławii i Indiach. Stany Zjednoczone udzieliły tym trzem krajom pożyczki zbożowej i zgodziły się na spłatę badaniami naukowymi. Boh. wcześniej zajmowała się badaniami władz lokalnych w Polsce i wybrano ją do projektu badawczego – podróże za granicę, nawiązane przyjaźnie. Boh. zajmowała się także badaniami rozwoju moralnego związanego ze szczeblami edukacji. Na początku lat 80. brała udział w międzynarodowych badaniach wartości europejskich – kontakty w świecie naukowym, wyjazdy na konferencje. Boh. pracowała naukowo do 80 roku życia.
[00:38:44] Pierwszego męża Albina Kanię poznała przed rozpoczęciem studiów na UW. Po latach córka także postanowiła być socjologiem, ale rodzice namówili ją na studia matematyczne – jej kariera zawodowa, życie i praca w Stanach Zjednoczonych.
[00:43:38] Podczas ślubu boh. poprosiła urzędnika USC o zachowanie nazwiska Jasińska, ale urzędnik tego nie odnotował. W czasie wyrabiania nowego dowodu osobistego okazało się, że boh. nie figuruje jako Jasińska-Kania – dokumenty na nazwisko Aleksandra Kania.
[00:47:10] Nazwisko Jasińska było konspiracyjnym nazwiskiem matki, wpisano je w metrykę urodzenia boh. W 1939 r. matka uciekając na wschód dotarła do Białegostoku i pracowała jako nauczycielka, w tym czasie boh. była z nią. Gdy matka przebywała w więzieniu, partia komunistyczna została rozwiązana przez drugą Międzynarodówkę – traktowanie komunistów-uciekinierów ze strefy niemieckiej przez władze sowieckie. Matka wyrobiła córce nową metrykę z nazwiskiem Fornalska. W pierwszej metryce boh. zapisano jako Olę Jasińską – rosyjskie zdrobnienia imienia Aleksandra, w domu dziecka była Olgą. Gdy ojciec zabrał ją do Lublina, wyrobił metrykę, w której zapisano ją jako Aleksandrę Bierutównę. Ponieważ miała szkolne dokumenty na nazwisko Jasińska, jako Aleksandra Jasińska rozpoczęła naukę w Polsce. W Lublinie poszła do szkoły podstawowej, w połowie roku szkolnego zdała egzamin do gimnazjum i ukończyła pierwszą klasę.
[00:55:26] Po przeprowadzce do Warszawy, od jesieni 1945, uczyła się w żeńskim gimnazjum im. Narcyzy Żmichowskiej. Większość nauczycieli pracowała przed wojną, a w czasie okupacji brała udział w tajnym nauczaniu, dyrektorką szkoły była matematyczka Ludmiła Matusewicz. Po wojnie w szkole było wielu starszych uczniów – w klasach semestralnych męskiego gimnazjum i liceum im. Reytana można było w ciągu roku zrobić dwie klasy. Dzięki pomocy ciotki Feliksy Fornalskiej szkoła im. Narcyzy Żmichowskiej otrzymała własny budynek. Boh. zdała maturę w semestralnej klasie koedukacyjnej liceum Reytana.
[01:02:12] Pomimo nazwiska Jasińska w liceum wiedziano, że boh. jest córką Bieruta – los celebrytki. Gdy przestała w czasie przerw wychodzić na korytarz, inni uczniowie zaglądali do klasy, by na nią popatrzeć [+]. Rozważania na temat kontaktów towarzyskich, przyjaźni.
[01:06:00] Boh. słyszała o sytuacjach, gdy inne osoby podawały się za córkę Bieruta i wykorzystywały to dla swoich korzyści. Jedna z dziewczyn podała się za nią, gdy chciała mieć prywatne lekcje śpiewu u Ady Sari – załatwienie mieszkania. W czasie wakacji boh. była na obozie, gdy wróciła, pytano ją, czy dzwoniła do ojca – informacja o telefonie córki Bieruta – kulisy afery, jej konsekwencje dla oszustki.
[01:12:10] Bolesław Bierut był ojcem chrzestnym wielu dzieci, chrześniacy dostawali książeczki oszczędnościowe z pierwszym wkładem. Związki rodzinne a życie boh. – osiągnięcia zawodowe. Gdy boh. podjęła pracę na Uniwersytecie, sprawa jej pochodzenia zeszła na dalszy plan, wielu znajomych o tym nie wiedziało.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.