Józef Sławomir Suchański (ur. 1931, Warszawa) pochodzi z rodziny zegarmistrzowskiej. W Warszawie przeżył okupację niemiecką, podczas powstania warszawskiego przebywał w Józefowie. Po wojnie zaangażował się w działalność Oddziałów Pomocniczych AK – organizacji powiązanej ze Zrzeszeniem „Wolność i Niezawisłość”. W sierpniu 1947 został aresztowany, po dwumiesięcznym pobycie w areszcie Urzędu Bezpieczeństwa na ulicy Cyryla i Metodego zwolniono go z powodu braku dowodów. W 1953 roku związał się z dziennikiem „Słowo Powszechne”, wydawanym przez Stowarzyszenie PAX. Przepracował tam 40 lat, przechodząc drogę od pracownika technicznego do dziennikarza.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1931 r. w Warszawie. Przedstawienie rodziców: Zofii i Stanisława Cieślików.
[00:00:30] Dziadek Suchański był zegarmistrzem, po powstaniu styczniowym zamieszkał z rodziną w Żytomierzu, gdzie miał pracownię zegarmistrzowsko-jubilerską. Po rewolucji rodzina uciekła do Polski. Ojciec i stryj dzięki pomocy dziadka otworzyli pracownie zegarmistrzowskie w Warszawie: ojciec przy Placu Trzech Krzyży, stryj przy ul. Mokotowskiej. Jedna z ciotek wyszła za optyka Stanisława Rudzkiego, ciotka Szczęśniakowa, nauczycielka, mieszkała w Kostopolu.
[00:05:21] Rodzina mieszkała początkowo przy Placu Trzech Krzyży, potem przeniesiono się do domu w Rembertowie – szczęśliwe dzieciństwo. Boh. mieszkał też u ciotki w Kostopolu, tam chodził do pierwszej klasy szkoły powszechnej. Stosunki z Ukraińcami przed wojną. Okoliczności, w jakich czteroletni boh. został uderzony batem przez Ukraińca.
[00:10:21] W 1939 r. ojciec został zmobilizowany. Podczas oblężenia Warszawy dom, w którym był sklep, został zbombardowany. Matka pojechała do Warszawy, a boh. i brat zostali pod opieką sąsiadki – wejście Niemców do Rembertowa. Ojciec uciekł z niemieckiej niewoli i wrócił do domu.
[00:13:05] Rodzice wynajęli mieszkanie przy ul. Szczyglej w Warszawie i otworzyli pracownię przy Placu Trzech Krzyży. Początkowo boh. i brat uczyli się w domu, potem chodzili do szkoły im. Jana Zamoyskiego przy ul. Smolnej. Po dwóch latach Niemcy zajęli szkołę. Wysiedlenia z centrum miasta – zabranie sklepu rodzicom. Sytuacja podczas okupacji – uliczne egzekucje.
[00:18:22] Boh. był świadkiem akcji Niemców w okolicy Prudentialu, widział polską flagę na szczycie budynku. Obwieszczenia na słupach ogłoszeniowych. Ucieczka przed Niemcami.
[00:21:25] Matka otworzyła pracownię zegarmistrzowską przy ul. Siennej i boh. nosił jej obiady – powody strzelaniny w Alejach Jerozolimskich.
[00:26:05] Boh. pojechał z ojcem w okolice getta – niemieckie patrole na ulicy, zachowanie Żydów. Sposoby dostarczania żywności do getta. Żydowskie dzieci wychodziły za mury i szukały jedzenia. Zachowanie boh. i jego brata, gdy do domu przyszło dwoje żydowskich dzieci. Wpływ niemieckiej propagandy antyżydowskiej. Reakcja ojca. Jedzenie podczas okupacji. [+]
[00:33:38] Rozważania na temat powstania w getcie warszawskim i sytuacji Żydów podczas okupacji. Okupacyjna rzeczywistość – wypoczynek nad Wisłą i uliczne łapanki. Córka ciotki została złapana i przebywała w obozie na Pradze, potem wywieziono ją do Treblinki, skąd ją wypuszczono.
[00:37:47] Boh. jechał tramwajem na Żoliborz z naprawionym zegarkiem pani Wojniłowicz – widok płonącego getta i ludzi bawiących się w parku. Rozważania na temat pomocy Żydom i LGBT oraz aborcji.
[00:42:18] W 1944 r. brat uciekł z domu, a boh. z młodszą siostrą był w Józefowie. Spotkanie z bratem w pociągu. Nastroje przed wybuchem powstania, ucieczka Niemców przed zbliżającym się frontem. Próba powrotu do Warszawy 1 sierpnia – zniszczenie torów kolejowych przez Niemców. Powrót rodziny do Józefowa.
[00:48:43] Stryj został zmobilizowany i wyjechał do Garwolina. Wejście Rosjan do Józefowa – zabieranie zegarków. Boh. idąc do sklepu zobaczył czerwonoarmistów, którzy pozwalali dzieciom przejechać się konno. Boh. skorzystał z okazji, a sowiecki oficer zaciął konia, który poniósł – zachowanie boh.
[00:54:43] Pod koniec powstania boh. i brat chcieli się dostać do mieszkania w Warszawie, przejście ulicą Grochowską na Saską Kępę – zupa od czerwonoarmistów. Mieszkanie ciotki było zamknięte i chłopców przygarnęła sąsiadka. Widok płonącej Warszawy. Powrót do Józefowa. [+]
[01:00:20] Rodzina przeniosła się do Rembertowa – zajęcie mieszkania, w którym wcześniej kwaterowali czerwonoarmiści. Próba przejścia do Warszawy w styczniu 1945 r., pomoc służby medycznej – przejście na lewy brzeg Wisły. Kamienica po powstaniu była zniszczona – książka z biblioteki przy ul. Foksal. Stan domu stryja na Mokotowie. Życie po wyzwoleniu, matka pracowała u zegarmistrza w Rembertowie i naprawiała zegarki radzieckim żołnierzom. [+]
[01:09:40] W 1939 r. boh. widział walki powietrzne w okolicach Warszawy. Powrót do Warszawy, przez kilka lat rodzina mieszkała u kolegi ojca przy ul. Czerniakowskiej. Powojenna edukacja. Sytuacja mieszkaniowa rodziny, boh. sypiał w różnych miejscach, m.in. w zakładzie matki przy ul. Marszałkowskiej. Brat boh. zmarł w 1950 r. W 1957 r. rodzina dostała mieszkanie kwaterunkowe przy ul. Szaserów.
[01:16:55] W 1953 r. boh. dowiedział się, że koledzy pracują w Stowarzyszeniu PAX – otrzymanie pracy w administracji. Warunki pracy w Stowarzyszeniu. Boh. dostał pracę w redakcji „Słowa Powszechnego” – pierwsze artykuły, awans na stanowisko redaktora technicznego, specyfika pracy. Objęcie stanowiska sekretarza redakcji.
[01:24:06] Boh. chodził do szkoły im. Batorego, niektórzy uczniowie nosili broń. Wspomnienie nauczycieli. Rozważania na temat wolności. Syn sąsiadów, Stefan Kraszewski, działał w konspiracji antykomunistycznej i boh. wstąpił do organizacji, która była powiązana z WiN. Po aresztowaniu u Kraszewskiego i kilku kolegów znaleziono broń. Opór młodzieży przeciwko władzy ludowej, broń w organizacji. Udział w akcji na ul. Solec, mającej na celu odebranie broni milicjantowi. [+]
[01:37:00] Spotkania członków organizacji w lasach koło Warszawy. Skutki aresztowania Kraszewskiego. Do organizacji należeli m.in. brat boh. Eugeniusz Suchański, Jerzy Hańce, Romuald Zawadzki, Stanisław Bajor oraz Barbara, siostra cioteczna boh., którą też aresztowano.
[01:42:58] Warunki w mieszkaniu na Czerniakowie. W sierpniu 1947 r. boh. i jego młodszy brat zostali zatrzymani – rewizja w domu. Boh. miał amunicję, pistolet i biuletyny wydawane przez ambasadę amerykańską, ale funkcjonariusze niczego nie znaleźli. W areszcie na Cyryla i Metodego boh. trafił do celi razem z kolegą z organizacji Bajorem – linia obrony. System porozumiewania się z więźniami w innych celach. Współwięźniem był m.in. przedstawiciel handlowy francuskiej firmy, który uczył boh. języka francuskiego. Warunki w celi. Zastraszanie podczas przesłuchań. [+]
[01:54:40] Działalność Urzędu Bezpieczeństwa. Boh. i brat zostali zwolnieni, ale potem wielokrotnie ich zatrzymywano. Losy Kraszewskiego.
[01:59:55] Przesłuchania po aresztowaniu przez UB – pytania zadawane boh., metody zastraszania, dręczenia i torturowania więźniów. Warunki w celach aresztu przy ul Cyryla i Metodego.
[02:07:45] W 1989 r. powstała organizacja zrzeszająca więźniów politycznych okresu stalinowskiego. Zorganizowanie się grupy byłych więźniów obozu w Jaworznie. Podczas okupacji mieszkańców Śląska wcielano do niemieckiej armii, do pracowni zegarmistrzowskiej matki przychodzili dwaj Ślązacy wcieleni do Luftwaffe. Działalność więzienia dla młodocianych w Jaworznie, powody buntu więźniów i likwidacji w latach 50.
[02:15:28] Boh. i brat zostali wypuszczeniu z aresztu, ale inwigilowano ich i wielokrotnie aresztowano. Zajęcia aresztantów. Jeden z zatrzymanych miał w w portfelu kilka dolarów – śledztwo w tej sprawie. Boh. był w areszcie przez dwa miesiące, w tym czasie nie widział zmaltretowanych więźniów. Jeden ze współwięźniów był byłym akowcem.
[02:23:02] Boh. należał do Oddziałów Pomocniczych Armii Krajowej. Wspomnienie akcji, podczas której boh. i kolega mieli odebrać broń milicjantowi.
[02:28:12] Cele Oddziałów Pomocniczych Armii Krajowej, sytuacja polityczna w Europie. Oczekiwanie na wybuch III wojny światowej. Akowcy i milicjanci w Zamościu w 1945 r. Boh. pojechał na Lubelszczyznę ze znajomym ojca, podczas obiadu w restauracji w Tyszowcach byli obserwowani przez dwóch młodych ludzi, którzy potem zatrzymali ich na drodze – konieczność udowodnienia, że boh. i jego znajomy nie są Żydami. [+]
[02:34:28] Rozważania na temat roli Żydów podczas rewolucji, okupacji niemieckiej oraz okupacji sowieckiej na Kresach. Działalność żydowskiej partyzantki. Żydzi w okresie powojennym, ich praca w organach nowej władzy. Opinia na temat Żydów.
[02:45:16] Konflikt ze szkolnym kolegą, którego ojciec współpracował z Niemcami. W miejscu publicznej egzekucji przy ul. Ordynackiej ludzie zostawiali kwiaty i znicze. Incydent na ulicy – zastrzelenie akowców, którzy wyskakiwali z pociągu. Atmosfera w mieście podczas okupacji.
[02:53:45] Boh. był świadkiem wyrzucania z tramwaju worków z jedzeniem dla getta. Podczas okupacji boh. i brat opiekując się młodszą siostrą jeździli z nią na pętlę tramwajową na Boernerowie – zabawy dzieciaków, zgubienie się w lesie. Podczas jazdy do miasta Niemcy zatrzymali tramwaj między przystankami i zabrali pasażerów – ucieczka do domu. [+]
[03:02:00] Ojciec był uczestnikiem wojny 1920 r., podczas okupacji działa w ruchu oporu. Podczas powstania był w Warszawie, po kapitulacji trafił do obozu jenieckiego na terenie Niemiec. Do Warszawy wrócił w 1945 r.
[03:05:00] Życie w Warszawie po wyzwoleniu – poruszanie się w mieście. Odbudowa stolicy – transport piachu z Wisły. Przysięgę po wstąpieniu do organizacji chłopcy składali w ruinach. Uruchomienie pierwszej linii tramwajowej. Boh. szukając w ruinach klepki na opał znajdował ludzkie szczątki. Udział w odgruzowywaniu stolicy, praca na Muranowie. Żywność na kartki i pomoc z UNRRA. Przeprowadzka rodziny z Rembertowa do Warszawy. [+]
[03:14:10] Sytuacja polityczna na świecie po zakończeniu wojny – wojna na Dalekim Wschodzie. Oczekiwanie wybuchu III wojny światowej. Zwalczanie podziemia antykomunistycznego.
[03:17:20] Podczas okupacji w mieszkaniu odbyło się zebranie akowców. Lekcje tajnych kompletów odbywały się np. w Ogrodzie Zoologicznym i na ul. Daniłowiczowskiej. Powody, dla których lekcje nie odbywały się w mieszkaniu boh. Na ul. Kopernika zabito dwóch konfidentów. Okoliczności zastrzelenia przez Niemców człowieka, który groził bronią mieszkańcom kamienicy na ul. Szczyglej. Boh. był świadkiem zastrzelenia kobiety na ulicy. [+]
[03:23:24] Boh. był na Saskiej Kępie podczas bombardowań Starego Miasta. W Rembertowie matka pracowała w zakładzie zegarmistrzowskim. W pobliskim lesie boh. i brat zobaczyli rosyjskiego żołnierza, który wyszedł z ziemianki – znalezienie składu ziemniaków. Zdobywanie jedzenia podczas okupacji. Po sąsiedzku stacjonowało NKWD, którego bali się żołnierze. Rola NKWD.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.