Jadwiga Haleniuk (ur. 1927, Kamionka) – ojciec Wincenty Cyfrowicz, nauczyciel, został aresztowany w listopadzie 1939 roku i rozstrzelany na Kalinowszczyźnie w Lublinie 6 stycznia 1940 wraz z grupą polskiej inteligencji. Jadwiga Haleniuk ukończyła po wojnie szkołę średnią w Łodzi i Studium Nauczycielskie. Do emerytury pracowała w przedszkolach w Kamionce i Sernikach.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1927 r. w Kamionce. Ojciec był nauczycielem, matka prowadziła dom. Boh. miała dwójkę rodzeństwa.
[00:01:05] Rodzice mieszkali w Lubartowie, gdzie ojciec uczył w prywatnym gimnazjum dr Jana Kurtza. Po dwóch latach rodzina wyjechała do Łunińca na Polesie, gdzie nauczyciele dostawali „dodatek kresowy”. Powrót do Kamionki, gdzie w połowie lat 20. ojciec wybudował dom.
[00:03:40] W Kamionce mieszkało wielu Żydów, boh. miała żydowskich kolegów w klasie. W 1939 r. zdała do gimnazjum w Lublinie, po wybuchu wojny rodzina została w Kamionce. Ojciec czekał na kartę mobilizacyjną, potem zgłosił się na ochotnika, ale nie przyjęto go z powodu braku broni. Okoliczności poznania się rodziców na balu w Lubartowie. Ojciec pochodził z Krakowa, był studentem Politechniki Lwowskiej, przed wybuchem I wojny ukończył trzy lata studiów. Potem był nauczycielem przedmiotów ścisłych. Matka pochodziła z Kamionki. [+]
[00:09:28] Atmosfera przed wybuchem wojny. Ojciec dzierżawił sad Żydowi, który bał się wojny. 1 września boh. była w Lublinie, gdzie miała rozpocząć naukę gimnazjum – wiadomość o wybuchu wojny przekazał dyrektor szkoły. Matka planowała otwarcie stancji dla chłopców. Wspomnienie kolumny polskich żołnierzy idących na dworzec kolejowy. Miasto było bombardowane i rodzina wróciła do Kamionki. Uciekinierzy na drodze do Michowa – ojciec zorganizował w domu punkt pomocy – można było przenocować i coś zjeść. W domu zatrzymała się m.in. rodzina pana Wajdy, urzędnika z Ministerstwa Skarbu i rodzina adwokata Łysika. [+]
[00:14:40] Wjazd Niemców do Kamionki – żołnierze zniszczyli pole oziminy. Po scysji z niemieckimi oficerami ojciec został aresztowany i odprowadzony do budynku ratusza, gdzie był przetrzymywany przez tydzień. W tym czasie kazano mu zamiatać rynek razem z Żydami. Z ojcem siedział zarządca majątku w Samoklęskach oraz leśniczy z Bud – jego rozstrzelano, ponieważ w domu znaleziono broń. [+]
[00:18:07] 11 listopada 1939 r. żandarmi aresztowali i wywieźli do więzienia na Zamku w Lublinie uczestników spotkania, podczas którego śpiewano pieśni patriotyczne. Po kilku dniach przyjechało gestapo. Ojciec prowadzący lekcje w klasie wynajętej w domu Żyda Lamberga został uprzedzony o aresztowaniach, ale nie chciał uciekać i zatrzymano go. Tego dnia aresztowano kamionkowską inteligencję: wójta, aptekarza, księdza, policjanta, nauczycieli. W klasie był brat boh. i ojciec powiedział mu, że wróci. Aresztantów przewieziono do więzienia w lubelskim Zamku. Jeden z nauczycieli, Tatarkowski, został zwolniony, pozostałych skazano na śmierć. Matka pojechała do więzienia z pismem do naczelnika, widziała wyjeżdżające ciężarówki z więźniami i strażnikami. Dozorca powiedział jej, że więźniów z Kamionki wywieziono na egzekucję. Zachowanie więźniów idących na śmierć: księdza Gintowta, nauczyciela Klamuta oraz ojca boh. W 1947 r. odbyła się ekshumacja – mszę odprawiono w katedrze, zwłoki pochowano na jednym z lubelskich cmentarzy. [+] [00:27:32] Ludzie z Kamionki podejrzewali, że rodzina jest zamożna, podczas kampanii wrześniowej ojciec oddał konia żołnierzom. Postawy mieszkańców – matce przy wykopkach pomagały żony nauczycieli.
[00:28:55] Żydzi musieli nosić Gwiazdy Dawida. Boh. widziała jak Niemcy zastrzelili staruszkę, Żydówkę, która przechodziła przez rynek. W Kamionce była synagoga i żydowskie sklepy. Pewnego dnia przyszli dwaj żandarmi, by przekazać informację, że ojciec zmarł w Oświęcimiu. W tym czasie w domu była Żydówka, koleżanka siostry, którą wypchnięto za okno. Po informacji od Niemców ksiądz wykreślił w księdze parafialnej, że ojca rozstrzelano i napisał, że zmarł w Oświęcimiu. Zwłoki ojca odnaleziono podczas ekshumacji i jest pochowany w Lublinie, razem z innymi zamordowanymi osobami z Kamionki. [+]
[00:34:35] Do Kamionki przywieziono Żydów z Węgier i Czechosłowacji, Żydówki sprzedawały ubrania, by mieć pieniądze na jedzenie. Jedna z kobiet wpisała się boh. do pamiętnika. W domu mieszkali lokatorzy, w tym jeden antysemita. Babcia miała izbę w budynku gospodarczym, w domku w ogrodzie ukrywała się koleżanka boh. Ita Reisz, która po kilku tygodniach poszła na wieś do siostry Toby. Po roku Ita wróciła i ukrywała się przez jakiś czas w komorze u babci, gdy ponownie szła na wieś została złapana przez Władysława Wartacza, zgwałcona i zamordowana. Kilku młodych mężczyzn z Kamionki prześladowało Żydów. Matka ukrywała i leczyła partyzanta, który uprzedził, że do Kamionki przyjdą żydowscy partyzanci – podpalenie synagogi, w której Niemcy umieścili urzędy. Wycofujący się partyzanci zabrali dowódcę AK Wesołowskiego oraz Zajdla i młodszego brata Wartacza, po dwóch tygodniach znaleziono w lesie ich zwłoki. [+]
[00:43:58] Matka kupiła skórę na buty, ale nie było w Kamionce kamasznika, w nocy przyszło kilku Żydów, którzy powiedzieli, że mają maszynę w lesie i mogą zrobić buty. [+]
[00:44:55] Rodzina Pejtów ukrywała Żydów. Dziadek przed wojną handlował z Żydami, jednym z jego odbiorcą był Szyja mieszkający koło poczty. Matka i babcia nie znały Pejtów, którzy mieszkali gdzieś pod lasem. Rodzinę Pejtów zamordowano w 1943 r.
[00:49:55] Podczas okupacji matka uprawiała ziemię i rodzina dzięki temu nie głodowała. W domu mieszkały rodziny przesiedlone z Wielkopolski i Pomorza, w tym dwie farmaceutki z Tucholi. Państwo Moskalukowie z Poznania oraz właściciel majątku, który do drzwi stukał laską. Podczas radzieckiej ofensywy dom zajął generał, a rodzina razem z lokatorami przeniosła się do izby zajętej przez babcię. Żołnierze 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty po rozbrojeniu byli w obozie w Skrobowie. Dziewięciu uciekinierów przyszło do domu i matka ukryła ich w stodole. [+]
[00:54:35] Boh. podczas okupacji nie chodziła do szkoły, choć w Kamionce było tajne nauczanie. Boh. i brata uczyła kuzynka z Krakowa, która przed wojną zdała maturę i została przyjęta na Politechnikę we Lwowie. Dziewczyna ukrywała się w Kamionce. W domu ukrywała się też koleżanka z Annopola, która była w partyzantce i została ranna w nogę. Po wojnie pracowała w Zarządzie Głównym „Wici”, chcąc się odwdzięczyć rodzinie zabrała boh. i brata do Łodzi – wybór szkoły przy u. Wierzbowej – spotkanie z dyrektorem szkoły, który znał ojca. Dyrektor zaopiekował się boh. i bratem. [+]
[00:59:08] Boh. ukończyła studium nauczycielskie i przez 30. lat pracowała w przedszkolu. Mąż był nauczycielem.
[01:00:30] Podczas okupacji zamordowano rodzinę Pejtów, zginęło wielu przedstawicieli kamionkowskiej inteligencji. Boh. nie słyszała, by po wojnie odbyło się śledztwo w sprawie Pejtów.
[01:02:40] Wartacz, który zgwałcił i zabił Żydówkę, uciekł i nie wrócił po wojnie do Kamionki. Upamiętnienie bitwy pod Kockiem. W Woli Gułowskiej wybudowano Dom Kleeberczyków, Podczas uroczystości w Kocku domu boh. nocowali niektórzy z jej uczestników. Boh. była na pogrzebie płk Lubienieckiego, weterynarza pułku stacjonującego w Wołkowysku. Pan Kwiecień po kilku latach poszukiwań odnalazł sztandar, który jego ojciec ukrył w 1939 r. Brat boh. był honorowym członkiem Koła 3 Pułku Strzelców.
[01:08:32] Ucieczka Niemców przed frontem – boh. wyszła rano na podwórko i spotkała żołnierza z 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty. Partyzanci przez kilka dni stacjonowali w Kamionce, dołączyli do nich miejscowi akowcy – rozbrojenie formacji przez sowietów. Kilku żołnierzy, uciekinierów z obozu w Skrobowie, ukrywało się w stodole. W domu zamieszkał radziecki generał Katukow, a rodzina i lokatorzy musieli przenieść się do babci. Pewnego dnia w domu odbyła się narada sztabu przed styczniową ofensywą. [+]
[01:12:40] Po wojnie w okolicy działała partyzantka, oddziałem z Samoklęsk dowodził „Szatan” [Tadeusz Woźniak], który w Kamionce zastrzelił trzy osoby. Boh. pracując w przedszkolu w Sernikach słyszała, że kilku chłopaków ze wsi poszło na pochód pierwszomajowy do Lubartowa – gdy wracali, zostali zabici.
[01:14:56] Gdy Niemcy przychodzili do domu i pytali o ojca, matka odpowiadała, że został rozstrzelany. Historia pradziadka urodzonego ok. 1820 r. – do Kamionki przylegały pola dworskie, pewnego dnia pastuch zasnął, a wiejskie krowy przeszły na pańskie ziemie i narobiły szkód. Karbowy przy pomocy chłopów zagonił krowy do ratusza i żądał pieniędzy za uwolnienie zwierząt. Pradziadek nocą wszedł przez komin do budynku i wypuścił krowy. Pradziadka zmobilizowano do armii carskiej, w której służba trwała 25 lat. Po ucieczce i złapaniu musiał przebiec przez szpaler kozaków z nahajami. Po kolejnej uciecze wysłano go w głąb Rosji. Pradziadek po powrocie ożenił się i miał syna, dziadka boh., który uczył się czytać i pisać na książeczce do nabożeństwa. Dziadek kupował książki i prenumerował gazety. Ksiądz Galiński wyswatał mu żonę. [+]
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..