Jan Tyszler (ur. 1933, Wieluń) – 1 września 1939 roku był świadkiem bombardowania rodzinnego Wielunia przez Luftwaffe. Od 1945 roku mieszkał w Kłodzku, gdzie w 1950 roku ukończył gimnazjum. W latach 1950-1952 uczęszczał do Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych w Krakowie. W latach 1952-1958 studiował na wydziale grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w roku 1963 ukończył wydział operatorski PWSTiF w Łodzi. W tym samym roku podjął pracę w Telewizji Polskiej jako realizator światła oraz okazjonalnie operator obrazu. Autor światła do programów telewizyjnych, festiwali w Opolu, Sopocie, Kołobrzegu, Teatrów Telewizji i widowisk artystycznych. Współtwórca Studia 2 Mariusza Waltera. W latach 1980-1990 starszy wykładowca na Wydziale Realizacji Telewizyjnej Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Inicjator powstania i członek zarządu Związku Zawodowego Pracowników Twórczych TVP S.A „Wizja”. W latach 1975-1981 dziennikarz i fotoreporter miesięcznika „Magazyn Rodzinny”. Od 2006 roku na emeryturze. Współpracuje z TVP i zajmuje się malarstwem, malując pejzaże oraz portrety. W 2015 roku ukazała się jego książka „Wieluń i pamięć”.
more...
less
[00:00:06] Autoprezentacja boh. urodzonego w 1933 r. w Wieluniu.
[00:00:18] Ojciec w swoim warsztacie produkował piece grzewcze i rodzinie dobrze się powodziło. Dziadek ze strony matki był młynarzem i u niego boh. i siostra spędzali lato. Boh. miał rozpocząć naukę w pierwszej klasie w 1939 r. – bombardowanie Wielunia.
[00:02:32] Wspomnienie z wczesnego dzieciństwa – jedzenie cukru, który matka zostawiała na krześle. Incydent w szpitalu podczas naświetlania. Życie rodziny przed wojną. Wakacje u dziadka we wsi Piła koło Truskolasów. W Truskolasach była drewniana remiza – wspomnienie zabawy oglądanej przez dziurę w ścianie. Linia kolejowa ze Śląska przed wojną, jadąc do dziadka wysiadano w Pankach.
[00:15:50] Atmosfera przed wojną. Wizyta Marszałka Śmigłego-Rydza w Wieluniu w 1939 r. – cukierki dla dzieci i czekolada dla boh. Uroczystości na stadionie 15 sierpnia 1939 r. – inscenizacja walki Polaków z bolszewikami. [+]
[00:22:56] Kąpiele w granicznej Prośnie. Ćwiczenia przeciwgazowe, zbiórki pieniędzy na zakup broni. Boh. jechał z matką do dziadka – rozmowy w wagonie, powody przegapienia stacji w Kulejach. Wypadek boh. na stacji w Herbach. Spotkanie z polskim żołnierzem podczas powrotu do domu. Punkt obserwacyjny na kominie szkoły w Truskolasach. Mobilizacja przed wybuchem wojny. [+]
[00:28:42] Wieluń w latach 30. nie miał kanalizacji, dwa razy w tygodniu odbywały się jarmarki, na które zjeżdżali okoliczni chłopi.
[00:29:52] Nad ranem 1 września zawyły syreny alarmowe. Rys historyczny Wielunia i ziemi Wieluńskiej. Zniszczenie kościoła farnego w czasie bombardowania. W czasie okupacji ruiny uprzątali Żydzi.
[00:32:48] Przed wojną boh. był z rodzicami na Jasnej Górze i zgubił się – balonik w nagrodę.
[00:35:35] Syrena alarmowa nad ranem 1 września – rodzina mieszkająca w kamienicy przy Nowym Rynku wyszła na balkon. Pierwsze niemieckie bomby spadły na szpital. Rodzina ukrywała się w czasie nalotu w kanale samochodowym w warsztacie ojca. Zniszczenia domów przy Nowym Rynku. Po pierwszym nalocie rodzice zabrali rzeczy z mieszkania i rodzina uciekała w stronę Bełchatowa. [+]
[00:42:55] Pierwszy nocleg w okolicy Szczercowa – dalsza ucieczka do Piotrkowa, uciekinierzy na drodze. Zachowanie dziedziczki, która jechała za swoim stadem krów. Pożary w Piotrkowie i okolicach miasta. Wspomnienie nocy spędzonej w chałupie za miastem, zachowanie gospodarzy. Rodzice chcieli jechać do Warszawy, wierząc w obronę miasta. [+]
[00:54:03] Podczas nalotu rodzina ukryła się pod mostem – wspomnienie koszuli ojca. Spotkanie w lesie z oddziałem kawalerii. Bombardowanie wsi Polichno – technika bombardowań stosowana przez Luftwaffe. Zwłoki mężczyzny koło płonącej chałupy. Wspomnienie poparzonego chłopca, który biegał między furmankami. [++]
[01:06:44] Droga furmanką przez las, na wozie był człowiek bez nóg i boh. go zagadywał – śmierć mężczyzny. W 1982 r. boh. przejeżdżając przez Polichno zatrzymał się w miejscu, w którym widział zwłoki mężczyzny. Spotkanie z Janem Łaskim, który również przeżył bombardowanie wsi, a po nalocie organizował podwody, którymi przewożono rannych. Na swoim wozie wiózł do szpitala w Tomaszowie mężczyznę bez nóg, a także boh. i jego siostrę. Poparzony chłopiec, którego boh. wcześniej widział, zmarł. Pogrzeb ofiar na miejscowym cmentarzu. [++]
[01:14:20] Wspomnienie drogi do Tomaszowa przez las. W mieście zatrzymano się w domu kobiety, która miała warsztat tkacki. Następnego dnia rodzina dotarła do Mszczonowa i stamtąd autobusem do Warszawy – przejście przez miasto na ul. Miodową, wspomnienie mijanego budynku Prudentialu.
[01:19:25] Lokalizacja kamienicy, w której mieszkała ciotka Bronia, kuzynka matki. Z bramy widać było Zamek Królewski. Wspomnienie policjanta kierującego ruchem. Zjazd do mostu Kierbedzia. Przy Miodowej był sklep zoologiczny i boh. obserwował zaskrońca i żabę. Rodzina przejechała na drugą stronę Wisły i zatrzymano się w gospodarstwie kuzynów przy Wale Miedzeszyńskim.
[01:26:15] Wejście Niemców – wspomnienie bombardowania wieluńskiego szpitala. Widok Niemca usiłującego zastrzelić koguta. Zachowanie niemieckich żołnierzy. Ojciec pojechał rowerem na wschód, a matka z dziećmi została u kuzynów. Na podwórku rozlokowała się kompania łączności, jeden z żołnierzy, Ślązak, poczęstował siostrę jabłkiem. Dzięki niemu boh. słuchał przez radio przemówienia Stefana Starzyńskiego. [+]
[01:32:22] Gospodarstwo było zapleczem dla sklepu, który ciotka miała przy Miodowej – rozkaz wyrwania marchwi. Na oczyszczonym polu Niemcy zrobili cmentarz – zwożenie zwłok. Boh. był z matką na otwarciu cmentarza – niemieckie hełmy. Widok i odgłosy płonącej Warszawy, śpiew zgromadzonych kobiet. [+]
[01:41:04] Decyzja o powrocie do domu. Do gospodarstwa przyjechało wozem dwóch chłopaków z Kruszwicy – droga do Wielunia. Przejazd przez Saską Kępę – wspomnienie mężczyzny zabranego na wóz. Stan Mostu Poniatowskiego, po latach podczas remontu mostu okazało się, że pod asfaltem była drewniana kostka. Przejazd Alejami Jerozolimskimi, widok pracujących kolejarzy. Stragany z jedzeniem przy drodze w okolicach Nadarzyna. [+]
[01:50:56] We wsi Kowiesy nocowano w młynie. Przejazd przez Polichno. Matka chciała pojechać do rodzinnej wsi, więc skierowano się do Radomska – nocleg w mieszkaniu strażaka. We wsi Wręczyca pojawiło się dwóch mężczyzn, którzy chcieli kupić konie, ale matka ich odprawiła. Napad w lesie – boh. użył jako broni pompki od roweru. [+]
[01:57:30] Wspomnienie napotkanych w czasie wojny Niemców – zarekwirowanie buhaja należącego do ciotki, która dostała na to kwit.
[01:59:15] Ucieczka przed napastnikami. Przyjazd do młyna w Pile – spotkanie z ojcem. Boh. został na wsi, a rodzice i siostra wrócili do Wielunia. Droga rowerem do domu, zapowiedź mroźnej zimy.
more...
less
The library of the Pilecki Institute
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Monday to Friday, 9:00 - 15:00
(+48) 22 182 24 75
The library of the Berlin branch of the Pilecki Institute
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
This page uses 'cookies'. More information
Ever since it was established, the Witold Pilecki Institute of Solidarity and Valor has been collecting and sharing documents that present the multiple historical facets of the last century. Many of them were previously split up, lost, or forgotten. Some were held in archives on other continents. To facilitate research, we have created an innovative digital archive that enables easy access to the source material. We are striving to gather as many archives as possible in one place. As a result, it takes little more than a few clicks to learn about the history of Poland and its citizens in the 20th century.
The Institute’s website contains a description of the collections available in the reading room as well as the necessary information to plan a visit. The documents themselves are only available in the Institute’s reading room, a public space where material is available free of charge to researchers and anyone interested in the topics collected there. The reading room also offers a friendly environment for quiet work.
The materials are obtained from institutions, public archives, both domestic and international social organizations, as well as from private individuals. The collections are constantly being expanded. A full-text search engine that searches both the content of the documents and their metadata allows the user to reach the desired source with ease. Another way to navigate the accumulated resources is to search according to the archival institutions from which they originate and which contain hierarchically arranged fonds and files.
Most of the archival materials are in open access on computers in the reading room. Some of our collections, e.g. from the Bundesarchiv, are subject to the restrictions on availability resulting from agreements between the Institute and the institutions which transfer them. An appropriate declaration must be signed upon arrival at the reading room in order to gain immediate access to these documents.
Before your visit, we recommend familiarizing yourself with the scope and structure of our archival, library and audio-visual resources, as well as with the regulations for visiting and using the collections.
All those wishing to access our collections are invited to the Pilecki Institute at ul. Stawki 2 in Warsaw. The reading room is open from 9–15, Monday to Friday. An appointment must be made in advance by emailing czytelnia@instytutpileckiego.pl or calling (+48) 22 182 24 75.
Please read the privacy policy. Using the website is a declaration of an acceptance of its terms.