Sługocka Celina

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/1052

26 listopada 2019, Warszawa

1:21

Celina Sługocka z d. Rudke (ur. 1928, Toruń) pochodzi z rodziny ziemiańskiej osiadłej na Ziemi Opoczyńskiej. Ojciec Otokar Rudke był leśnikiem i hodowcą ryb. Podobnie jak jego ośmiu braci walczył w obronie Lwowa oraz w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie II wojny współpracował z siatką osób ratujących Żydów z getta warszawskiego. Jego szwagierka Wanda Rudke organizowała ucieczki przez kanały Starówki i przewoziła uciekinierów do majątku rodziny w Alfredowie we wsi Rozwady koło Przysuchy. Kilka osób ze zmienionym wyglądem i tożsamością udało się wysłać na roboty przymusowe do Niemiec i w ten sposób przeżyły wojnę. W majątku mama bohaterki prowadziła aptekę i punkt opatrunkowy, pielęgnowała rannych partyzantów, organizowała zbiórki żywności. W 1943 roku Celina Sługocka wyjechała do Warszawy, gdzie uczyła się w szkole sióstr nazaretanek przy ul. Czerniakowskiej. Po wojnie ojciec otrzymał przydział do Nadleśnictwa Kudypy na Warmii. Wkrótce został aresztowany pod zarzutem mordowania Żydów, zwolniony dzięki interwencji Żydówki, kuzynki Izraela Ajzenmana, której pomagał w czasie wojny. Celina Sługocka zamieszkała w Łodzi, gdzie rozpoczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych. Majątek rodzinny znacjonalizowano.
więcej...
mniej

[00:00:09] Nazwisko rodowe: Rudke, ur. 4 marca 1928 r. w Toruniu, mieszkali tam dziadkowie i stryj ginekolog miał tam praktykę. Rodzina pochodziła z Ziemi Opoczyńskiej, ojciec był leśniczym, miał też kawałek lasu i stawy. Skończył wydział ichtiologii, sam zbudował stawy. Las odkupiony z majątku pp. Dębińskich z Przysuchy. Trudny dojazd do domu w czasie wojny – ojciec kazał zburzyć most po wybuchu wojny.
[00:03:18] Ojciec był żołnierzem (jak wszystkich jego ośmiu braci), walczył w obronie Lwowa i wojnie bolszewickiej (Virtuti Militari). Stryj ginekolog Leopold Rudke przyjaźnił się z Piłsudskim, w czasie wojny pracował w Szpitalu Ujazdowskim pod zmienionym nazwiskiem, zginął w Warszawie podczas bombardowania przez Rosjan. Miał żonę bohaterską Tatarkę, w czasie wojny szmuglowała kanałami Żydów z getta.
[00:05:57] Imiona ojca: Otto, Alfons, Otokar – tego używał, był 13. dzieckiem. Mama Janina Kasprzycka z sandomierskiego. Boh. wychowywała się z dwoma kuzynkami. Sielankowe życie przed wojną, dużo pracy i zabawy. Ojciec zapalony myśliwy. Pogodni ludzie.
[00:08:19] Stosunki społeczne: najbliżsi ziemianie i leśnicy oraz Żydzi (wuj Ludwik Purski, chirurg z Radomia, przyjmował za darmo biedotę żydowską w środy). Koleżanki żydowskie w Radomiu. [+]
[00:10:46] Wybuch II wojny światowej. Nauka w domu, początek gimnazjum - szkoła ss. skrytek (służek) w Mariówce. Przygotowania ojca do walki, szabla, wyjazd na wschód, wrócił 20 października [1939]. W czasie I wojny światowej mama była w Kozienicach „siostrą miłosierdzia” i aptekarką przy legionach, kompletowała apteczkę, kroiła bandaże. Oddział ułanów wileńskich w lesie, mama opatrzyła rannego ułana Antoniego Konczewskiego spod Lidy – kontakty z jego rodziną.
[00:15:16] Zdobycie apteczki po rozbitym oddziale niemieckim, opatrywanie partyzantów mjr Hubala (w Gałkach), cowieczorny brydż w domu boh. Mama dostarczała prowiant dla hubalczyków z okolicznych dworów. Przysucha, Drzewica, Opoczno – tam mieszkali Żydzi. Od listopada 1939 zaczęli przyjeżdżać do dworu Żydzi: Anna Katz, córka mjr Samuela Katza, który zginął w Katyniu. Żydzi w wojsku polskim mieli swojego rabina. „Panna Anna”, studentka SGH została guwernantką boh. na czas wojny – losy po wojnie (Anna Kluka), siostry Ilona i Elżbieta.
[00:20:48] Kolejni Żydzi. Wieś Rozwady, folwark Alfredów, Żyd z Drzewicy Ajzenman ukrywał się w lesie. Uciekinierka z getta – spała w spiżarni, farbowane perhydrolem włosy. Fabryka Gerlacha w Drzewicy. [+]
[00:26:21] Łapanki na roboty przymusowe podczas jarmarku w Opocznie – uciekinierka przeżyła wojnę. Kolejni ukrywający się Żydzi wysłani na roboty do Niemiec. Kartki pocztowe przysyłane z gospodarstw bauerów. [+]
[00:29:18] Stryjenka (Tatarka) Wanda Rudke przywoziła Żydów z Warszawy – siatka konspiratorów wyciągających Żydów z warszawskiego getta. System kanałów wiodący do getta. Rodzina Kronenbergów, Wojtek Kronenberg przywieziony do domu boh., uciekł do partyzantki, zginął w bitwie pod Hutą. Ciotka Wanda przywoziła młodych Żydów kolejką grójecką.
[00:33:19] Szmugiel żywności kolejką. Opłata za szkołę jedzeniem (mięso i wędliny w walizce). Ojciec świetnie mówił po niemiecku i rosyjsku. Uczennice pracowały w szwalni w getcie. Pobyt w domu ciotki, zamknięta szkoła nazaretanek („Nazaret”). Koleżanki Żydówki. Ukrywanie Żydów na strychu domu zakonnego.
[00:38:32] Przewiezienie przez boh. żydowskiej koleżanki Alicji Kirkien jako nauczycielki. Jej rodzice: łódzcy Żydzi Leszek Kirkien i Franciszka dd. Mortkowicz. Przechowywanie się Żydów z okolicznych miasteczek w jamach w lesie – opieka partyzantów. Uciekinierzy Węgrzy. Przybycie rannych i uciekinierów po powstaniu warszawskim, gar kaszy jęczmiennej. [+]
[00:42:01] Wyjazd do szkoły nazaretanek w 1943 r. Alicja była 2 lata starsza. Napady z lasu i ze wsi na dwory i plebanie. Dom był drewniany, położony u zbiegu dwóch strumieni, stawy rybne, naturalna fosa. Partyzanci różnych formacji w lasach opoczyńskich podchodzili pod drzwi po zmroku, dobijali się, reakcja mamy. Zamiar zamordowania ojca.
[00:47:27] Partyzantka złożona z uciekinierów z getta, dowodził Ajzenman z Drzewicy, zabierali jedzenie i mordowali zajadle, napad na właścicieli fabryki Gerlacha pp. Kobylańskich, zamordowanie księdza z Drzewicy, na bogatszych chłopów – popłoch w okolicznych wsiach.
[00:50:07] Udział ojca w naradzie oddziałów partyzanckich, napad bandy żydowskiej. Chłopak żydowski z Kamiennej Woli. Zasadzka na ojca. Nienawiść chłopów do Żydów, „wojna polsko-żydowska”.
[00:53:14] Koniec wojny, wyjazd ojca, ostrzeżenie przez Krystynę Radziwiłł przed UB. Spotkanie w Łodzi w domu Anny Katz, przyjazd boh. do Łodzi. Droga na dachu pociągu z kozą i maszyną do szycia, przyjazd Alicji do domu Kluków w Rokiciach pod Łodzią.
[00:56:00] Krystyna Radziwiłł uciekła przed „ruskimi” z Pacanowa, ostrzegła ojca boh., bo „właściciel majątku, dziedzic i partyzant”. Rząd podziemny w Łodzi, ojciec wysłany jako nadleśniczy pod Olsztyn do nadleśnictwa Kudypy. Rabunki w rodzinnym dworze pod Opocznem, „wszelkie męty”, najazd pozostałych partyzantów. Rozproszona rodzina. Wywożenie polskiego majątku do ZSRR. Przyjazd do Kudyp.
[00:59:16] Kuzyni boh. rozpoczęli naukę w otwartej po wojnie szkole w Mariówce. Rozproszona rodzina po wojnie. Ciotka Stasia szyła i dbała o higienę partyzantów. Trauma wojenna: hr. Olga Łosiewskaja, ciotka Rosjanka, nieszczęśliwa z powodu utraty dawnego życia. Po wojnie wyruszyła z dziećmi szukać rodziny pod Charkowem – nieznane jej dalsze losy. Jej mąż Jan Rudke zginął w Katyniu.
[01:02:59] Getto w Opocznie i Drzewicy. W Rozwadach wydobywano glinę na kafelki opoczyńskie. Posterunki niemieckiej żandarmerii były w Drzewicy, Pszysusze, Końskich, Opocznie. Przyjazdy Niemców do dworu – zapuszczali się na polowania. Przy domu bitwy partyzantów z Niemcami. W dwóch gajówkach mieszkali uciekinierzy.
[01:05:42] Siostry nazaretanki mieszkały w domu przy ul. Czerniakowskiej, budynek szkoły zajęty przez Niemców. Światło prześwitujące ze strychu.
[01:09:12] Żydówka, kuzynka Ajzenmana, która wyciągnęła ojca boh. z więzienia po wojnie – aresztowany w Olsztynie „za partyzantkę i mordowanie Żydów”, przywieziony do Opoczna. Interwencja matki.
[01:12:13] Alicja Kirken wyleciała do Londynu. Córka boh. spotkała w Stanach Zjednoczonych Żyda Bena, który przetrwał wojnę, ukrywając się w opoczyńskich lasach. [+]
[01:15:20] Domieszka krwi z różnych stron Europy. Kuzynki z dzieciństwa Jadwiga Strawińska i Krystyna Stępień.
[01:18:36] Powojenne losy boh.: studia na Wyższej Szkole Stuk Pięknych w Łodzi, Władysław Strzemiński. Wszyscy Żydzi przechowali się na robotach w Niemczech, wrócili do Drzewicy, potem osiedlili się w Łodzi. Upaństwowienie majątku w Rozwadach. [+]
więcej...
mniej

Dąbek Agnieszka
Konik Agnieszka

Instytut Pileckiego

Film