Krystyna Pytel z d. Kusiak (ur. 1930, Paulinów), jedyna córka Franciszka i Anny Kusiaków, pracowników majątku hrabiego Krasińskiego w Paulinowie. W 1937 r. rodzice otrzymali ziemię w Starym Ratyńcu i zbudowali tam dom. Krystyna Pytel rozpoczęła naukę w szkole w Sterdyni, następnie chodziła do szkoły w Starym Ratyńcu, ale po skończeniu czterech klas znowu przeniosła się do Sterdyni. W nocy z 23 na 24 lutego 1943 była świadkiem zbrodni hitlerowskiej na mieszkańcach Paulinowa. Niemcy dokonali wówczas obławy na osoby, które udzielały pomocy Żydom zbiegłym z getta w Sterdyni
zabijano na podstawie listy, sporządzonej przez agenta gestapo. Po wojnie Krystyna Pytel uczyła się w liceum w Sterdyni, chodziła także na lekcje krawiectwa. Po ukończeniu nauki mieszkała w Kolonii Stary Ratyniec, zajmowała się rolnictwem i krawiectwem.
[00:00:07] Autoprezentacja boh. urodzonej w 1930 r. w Paulinowie.
[00:00:35] Przedstawienie rodziców: Anny i Franciszka Kusiaków, obydwoje pracowali w majątku hrabiego Krasińskiego. Dziadek Kusiak dostał ziemię w Paulinowie, dziadek Ołowski pochodził z Ratyńca. Boh. była jedynaczką, chodziła do szkoły w Ratyńcu, potem w Sterdyni.
[00:03:42] W 1939 r. ojciec pojechał na ćwiczenia do jednostki i wrócił do domu już podczas okupacji niemieckiej. Niemcy stacjonowali w pobliskim lesie, ale boh. nie miała z nimi kontaktu.
[00:05:24] W 1942 r. spalił się dom boh., dziadek Ołowski dostał mieszkanie i rodzina przeprowadziła się „na cegielnię”. Boh. widziała likwidację getta w Sterdyni, niektórym Żydom udało się uciec i ukrywali się w okolicy. Miejscowa ludność pomagała im. Ciężarna Żydówka urodziła dziecko w domu pani Wiktorzakowej.
[00:08:55] Do ukrywających się Żydów dołączył nieznajomy, który podawał się za uciekiniera z transportu do Treblinki. Obława w Paulinowie na osoby pomagające Żydom – odgłosy strzałów. Ojciec chciał wyjść z domu, ale matka go nie puściła. Hałasy w mieszkaniu Augustyniaka i pani Wiktorzak. Zatrzymanie ojca przez Niemców. Boh. widziała zwłoki zastrzelonych sąsiadów: Augustyniaka i Siwińskiego. Ojciec widział zwłoki szwagra Stanisława Piwko oraz innych mieszkańców wsi. Widział też Żyda, który dołączył do ukrywających się. [+]
[00:19:35] Ofiary mordu zostały pochowane we wspólnej mogile. Wśród zabitych byli uciekinierzy z Wielkopolski – współczesne spotkanie boh. z Janiną Drygas.
[01:21:52] W 1943 r. rodzice zbudowali dom i rodzina wyprowadziła się z cegielni. Losy boh. po wojnie.
[koniec samodzielnej relacji – świadek odpowiada na pytania]
[00:24:00] Znajomi Żydzi przychodzili do babci, która dawała im jedzenie. Była wśród nich była rodzina Jutka ze Sterdyni, w tym kilkunastoletnia dziewczyna, która bawiła się z wiejskimi dzieciakami.
[00:27:24] Boh. wracając ze szkoły była świadkiem wywożenia zwłok z getta w Sterdyni na kirkut. Przed wojną dzieci żydowskie chodziły do szkoły.
[00:29:30] Pomoc udzielana Żydom przez mieszkańców wsi. Powody zabicia przez Niemców pani Wiktorzakowej. W obławie brało udział wojsko i żandarmeria. W okolicznych lasach ukrywali się zbiegli jeńcy radzieccy, którzy uciekli podczas obławy. Rosjanie pomagali w gospodarstwach kilku sąsiadów, którzy zostali za to wywiezieni do obozu. Rola żydowskiego szpiega, który odjechał razem z Niemcami. Żyd Szmulek, z zawodu szewc, bywał w domu wuja Stanisława Piwko i naprawiał buty. [+]
[00:41:10] Zabudowania majątku hrabiego Krasińskiego. Kierylak, stróż w oborze, dawał schronienie Żydom. Przed wojną hrabia Krasiński przyjeżdżał oglądać gospodarstwo z synami Janem i Adamem oraz córką Izabelą. Krasińscy mieli ławkę w kościele.
[00:45:02] Podczas okupacji zarządcą majątku w Paulinowie był Jerzy Dytel, który wyjechał po obławie. Potem zarządcą był Niemiec Sulerzycki – podczas próby zabicia go zginął partyzant Henryk Oleksiak „Wichura”. Ponowna próba zamachu na Sulerzyckiego na drodze do Zembrowa. Partyzanci Armii Krajowej, w tym Kazimierz Przywózki „Sokolik” [Kazimierz Wyrozębski] przychodzili do domu sąsiadów – pomoc partyzantom.
[00:55:10] Dytlowie mieszkali w Kosowie, podczas okupacji pracowali w majątku hrabiego Krasińskiego. W 1939 r. hrabia wyjechał do Szwajcarii. Po wojnie majątek przejęło państwo.
[00:57:44] W 1939 r ojciec walczył koło Warszawy, potem był w obozie jenieckim w Górze Kalwarii. Do domu wrócił w grudniu.
[00:59:15] Lokalizacja grobu partyzanta Oleksiaka, który zginął podczas nieudanego zamachu na zarządcę Sulerzyckiego – przebieg akcji, zranienie Oleksiaka i dobicie go przez kolegę [Witold Ręczmień „Mak”], który zdołał uciec. Pamięć o mężu podtrzymywała żona Irena Oleksiak.
[01:09:10] Przed przejściem frontu w sąsiednim domu kwaterował niemiecki sztab. Żołnierze przychodzili po mleko i masło, przy okazji zabierali talerze i sztućce. Mieszkańcy wsi ukrywali dobytek w stogach. Po wybuchu powstania w Warszawie Niemcy zabierali mężczyzn do kopania okopów – ukrywanie się w lesie. Ucieczka Niemców przed zbliżającą się Armią Radziecką. Odzyskanie krowy – wejście czerwonoarmistów do wsi. Boh. weszła z krową między walczących Niemców i Rosjan – przeniesienie się do Zembrowa z powodu toczących się walk. [+]
[01:22:55] Czerwonoarmiści przez rok stacjonowali we wsi, w gorzelni zrobili pralnię. Żołnierze pili dużo alkoholu. Podczas walk rodzina była u znajomych w Zembrowie, sytuacja po przejściu frontu. Boh. wróciła do szkoły w 1945 r. W pałacu Krasińskich otwarto liceum. Boh. uczyła się krawiectwa.
[01:29:07] Gospodarz z Sewerynówki Myszko pomagał partyzantom, którzy działali w okolicy po wyzwoleniu. Myszko został aresztowany przez UB. Sąd doraźny skazał go na śmierć – boh. była w tłumie mieszkańców, których spędzono na publiczną egzekucję w Sterdyni. Przed egzekucją boh. uciekła do sklepu – rozstrzelanie Józefa Myszko. [+]
[01:37:48] Dom w Sterdyni, przy którym rozstrzelano Józefa Myszko, stoi do dziś. Żyje także jego córka Bożena Łach.
[01:40:42] Ciała osób zamordowanych przez Niemców w Paulinowie zaniesiono do gorzelni, potem pochowano je we wspólnej mogile w lesie. Ciała przesiedleńców z Wielkopolski zabrał Uziębło, który pochował je niedaleko swojego gospodarstwa – powojenna ekshumacja. Spotkanie podczas odsłonięcia kapliczki. O zbrodni w Paulinowie boh. rozmawiała ze stryjem i starszymi członkami rodziny.
[01:48:28] Rozważania na temat strachu u dzieci, boh. była jedynaczką i rodzice podczas okupacji pilnowali jej. Do lat 50. w okolicy działała partyzantka.
[01:52:03] Opinia na temat projektu „Zawołani po imieniu”.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..