Ewa Lisowska-Szleszkowska (ur. 1939, Nowogródek) – córka inżyniera-leśnika, pracownika Urzędu Wojewódzkiego w Nowogródku, wziętego do niewoli sowieckiej we wrześniu 1939 i zamordowanego w Charkowie. 13 kwietnia 1940 rodzina została deportowana do Kazachstanu, gdzie zmarła matka boh. Pani Ewa przyjechała do Polski w 1946 roku, osiedliła się we Wrocławiu. Informacje zawarte w narracji pani Ewy, dotyczącej okresu międzywojennego i pobytu na zesłaniu, pochodzą z listów wysyłanych przez jej babcię do kraju. O wielu wydarzeniach pani Ewa opowiadała z niechęcią i silnymi emocjami. Dalsza część narracji to jej życie zawodowe i rodzinne po przyjeździe do Wrocławia, a także powołanie i działalność w Dolnośląskiej Rodzinie Katyńskiej.
[00:00:10] Bohaterka urodziła się w Nowogródku w 1939 r. Jej ojciec Stefan był inżynierem-leśnikiem, matka Krystyna z d. Wyrorzębska pochodziła z Otwocka. Rodzice ojca w Białej Podlaskiej prowadzili skład apteczny.
[00:01:00] Dziadek boh., Michał Lisowski, wyruszył na wojnę w 1914 i nigdy z niej nie wrócił. Jego żona została sama z trójką dzieci: Wandą, Celiną i najmłodszym Stefanem, ojcem boh., który po dorośnięciu został wysłany do Otwocka, gdzie poznał żonę.
[00:02:00] Ojciec boh. ur. w 1908, matka w 1912. Ojciec starał się dostać na architekturę, ale ukończył wydział leśnictwa w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego. Po odbyciu służby wojskowej i praktyki w Puszczy Białowieskiej w grudniu 1937 ożenił się i z żoną zamieszkał w Nowogródku.
[00:04:00] Tam 14 sierpnia 1939 odbyły się chrzciny boh. Dziadkowie zostali, aby pomóc przy dziecku i tam w 1939 zastało wszystkich wejście Rosjan. Ojciec boh. został zabrany na wojnę „prosto z lasu” bez pożegnania z rodziną, został osadzony w Starobielsku.
[00:05:40] Przysłał telegram z zaszyfrowanym ostrzeżeniem, które skłoniło rodzinę do ucieczki. Planowali przejść przez zieloną granicę, ale nie udało się i 12 kwietnia [1940] rodzina została zesłana do Kazachstanu, gdzie dotarła 24 kwietnia. Trafiła do kołchozów.
[00:07:30] Warunki życia w posiołku. Matka pracowała przy pieleniu ogrodów, potem przy bykach, dziadek znał rosyjski i był buchalterem.
[00:09:20] Pradziadek boh., Julian Bronowicki został zesłany i babcia boh. urodziła się na zesłaniu, stąd znała rosyjski. Dziadek boh. był najpierw mężem siostry babci boh. i miał z nią dwoje dzieci. Gdy zmarła, babcia boh. przyjechała z Archangielska pomóc mu przy dzieciach siostry i ożenił się z nią.
[00:10:22] Dziadek był wcześniej naczelnikiem dyrekcji kolei w Warszawie i człowiekiem wykształconym. Na zesłaniu w Kazachstanie pracował jako buchalter, wykrył nieprawidłowości w prowadzeniu ksiąg i został zwolniony, a potem przywrócony do pracy.
[00:11:30] Dziadkowie chorowali, babcia opiekowała się boh., gotowała dla niej w stepie posiłki, wyniszczała siebie, aby boh. miała jak najlepsze warunki. Listy do rodziny.
[00:14:00] Matka i babcia miały chore nogi, dziadek trafił do szpitala, niebawem zmarł.
[00:15:30] W kołchozie było wielu Polaków, większość z inteligencji i ziemiaństwa. Po ich wyjeździe do większego miasta w posiołku zostały trzy rodziny z małymi dziećmi. Śnieżne, mroźne zimy.
[00:17:20] Z czasem matka nauczyła się języka rosyjskiego i zaczęła pracować jako buchalterka. Podczas wyjazdu służbowego do miasta matka zaginęła. Życzliwi Polacy przenieśli babcię i boh. do leżącego 50 km od kołchozu Aktiubińska.
[00:20:00] Mieszkały w jednym pokoju m.in. z panią Szelepin, jej rodzicami, synem i jego kuzynką, której matkę zabrano do więzienia. Pokój był w suterenie. Babcia nie miała środków do życia. Oddała boh. do sierocińca, sama poszła pracować jako służąca.
[00:21:40] Urwany kontakt babci z rodziną w Otwocku, do której dotarły tylko dwa listy, m.in. o okolicznościach śmierci matki boh. [boh. czyta list babki], która zginęła 11 stycznia 1944 w stepie zjedzona przez wilki.
[00:26:45] Strzępy ubrań i torebki matki boh. zostały znalezione w stepie dopiero na wiosnę. Boh. z babcią przeniosły się do Aktiubińska wcześniej. Boh. przebywała w sierocińcu, potem w szpitalu, chorowała na odrę, koklusz i płuca.
[00:28:00] Powrót boh. z babcią do Polski, mimo trudności czynionych przez sierociniec. Postój w Lublinie, gdzie boh. zobaczyła po raz pierwszy konie i lalkę. Pomnik Stalina w mieście.
[00:30:40] Z Lublina jechały pociągiem pasażerskim do Otwocka – szok po poprzednich podróżach wagonami bydlęcymi. Reakcja babci na widok walącej się rodzinnej willi „Mścisławówki” w Otwocku.
[00:31:55] Obok mieszkali państwo Niezabitowscy (rodzina późniejszej rzeczniczki prasowej), którzy zaopiekowali się boh. i jej babcią. Przyjazd ciotki z Wrocławia, która zabrała babcię i boh. do siebie. Była polonistką, miała dwie córki, z którymi boh. wychowywała się.
[00:34:00] Liczne pobyty boh. w sanatoriach w Otwocku, Rabce, Karpaczu, Obornikach Śląskich i Czerniawie, leczenie nacieków na płucach. Potem boh. mieszkała z ciocią i babcią na Krzykach. Ukończyła technikum ekonomiczne.
[00:36:00] W 1959 r. boh. dostała się na studia polonistyczne. Po roku nie przystąpiła do egzaminów końcowych i przeniosła się na wydział etnograficzny, który ukończyła w 1964 r. Na polonistyce mieszkała w akademiku. Po studiach pracowała w bibliotece uniwersyteckiej.
[00:38:00] Praca boh. w bibliotece wydziału prawa a następnie astronomii. Już jako kustosz objęła kierownictwo biblioteki na wydziale etnografii, gdzie pracowała do emerytury.
[00:39:00] Na 2. roku studiów boh. wyszła za mąż za kolegę z polonistyki. Urodziła synów: Jacka (1967) i Łukasza (1975). Historia domu zamieszkałego przez boh. Mąż boh. był polonistą i żeglarzem, Jacek jest germanistą, a Łukasz ukończył studia medyczne.
[00:40:50] Boh. wróciła z Kazachstanu z babcią. Ciocia miała dużo pracy z odtworzeniem aktów śmierci dziadka, ojca i matki boh. Babci należała się renta po mężu – pracowniku kolejowym. Śmierć matki była stale obecna w szkolnym życiu boh., stała się sensacją dla innych dzieci i koszmarem dla boh. Na studiach już nikomu nie mówiła, jak zginęła matka.
[00:43:50] W szkole boh. była lubiana i wyróżniana, mogło być to skutkiem jej sytuacji rodzinnej. Ojciec boh. przed wojną robił jej zdjęcia, fotografował też krajobrazy. Wpływ utraty rodziców na życie boh.
[00:46:00] Boh. docenia warunki rozwoju, jakie zapewniła jej ciocia i towarzystwo licznej rodziny, którą ma do dziś we Wrocławiu. Swoje dzieciństwo wspomina jako szczęśliwe. Boh. była świadoma, że jej ojciec został zamordowany przez Rosjan w Starobielsku.
[00:48:40] Boh. wstąpiła do Rodziny Katyńskiej na początku jej działalności. Początkowo nie udzielała się, płaciła jedynie składki, podobnie w Związku Sybiraków.
[00:51:00] Syberia nie wraca do boh. w snach. Przeżywanie śmierci matki. Wiara matki i babci, że ojciec żyje.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..