Gawlik Radosław

Świadkowie Epoki

IP/DF/SE/0593

19 kwietnia 2019, Wrocław

2:05

Radosław Gawlik (ur. 1957, Wrocław) rozpoczął działalność opozycyjną podczas studiów w Czechosłowacji, gdy w akcie poparcia strajków w sierpniu 1980 oddał legitymację Socjalistycznego Związku Studentów Polskich (SZSP). Po powrocie do Polski zajmował się rozlepianiem ulotek, zaangażował się w Ruch Wolność i Pokój oraz „Solidarność”. Współpracował z Władysławem Frasyniukiem oraz z Solidarnością Polsko-Czechosłowacką. Pod koniec lat 80. nagłaśniał tuszowane przez władze zagrożenia ekologiczne: katastrofę w Czarnobylu, odpady z hałdy w Hucie Siechnice, projekt składowania odpadów radioaktywnych, budowę elektrowni jądrowej w Żarnowcu, zagrożenia w miejscu pracy. Brał udział w rozmowach Okrągłego Stołu w podstoliku ds. ochrony środowiska i praw pracowniczych. Został posłem X kadencji Sejmu i kilku następnych.

[00:00:11] 1957 r. we Wrocławiu, rodzina mamy pochodzi z Wołynia (rodzina Owczarów z Lubara, prababcia Polka Teodozja Cybulska), babcia Paulina prowadziła się do Wrocławia po aresztowaniu dziadka w 1946 r. pod zarzutem szpiegostwa. Rodzina ze strony ojca osiadła na Kielecczyźnie, ojciec przesiedlił się do Wrocławia w ucieczce przed pracą w gospodarstwie rolnym rodziców.
[00:04:36] Ojciec kończył studia prawnicze, mama została lekarzem, ciotka mieszkała w Kijowie, wyszła za oficera radzieckiego. Boh. studiował w Czechosłowacji – Wyższa Szkoła Łączności i Transportu w Żylinie.
[00:07:18] Różne kierunki, ok. 50 studentów z Polski, koledzy Leszek Ciupiński, Stanisław Florek. Entuzjazm połowy lat 70., przystąpienie do SZSP, organizowali życie studenckie. Czechosłowacja Husaka była państwem opresyjnym, strach przez chodzeniem do kościoła. Szkolenie na zawiadowcę stacji. Kolega syn pastora Karel Vile wyrzucony ze studiów.
[00:10:55] „Dym opozycyjny” w 1980 r. po powrocie na zajęcia po strajkach sierpniowych złożenie legitymacji SZSP, krytyczne spojrzenie. Tekst chwalący Wałęsę do gazetki przy ambasadzie napisany pod pseudonimem – awantura dyplomatyczna. Nikt nie wydał boh.
[00:13:35] W wrześniu 1980 spotkanie w akademiku grupy Polaków, złożenie legitymacji SZSP, przemówienie boh. „Ubecy szaleli”. Interwencja Busha u Breżniewa w grudniu 1980 r., ostrzeżenia przed inwazją, koncentracja wojsk na granicy.
[00:17:20] Poruszenie czechosłowackiej służby bezpieczeństwa, przewożenie prasy podziemnej polskiej, „Tygodnik Solidarność”, „Zapis”. Wizyty w Berlinie Zachodnim u szwagra w 1980, niewygodna przynależność do SZSP. Czechosłowacja Husaka była państwem policyjnym.
[00:20:33] Niewidoczne izolowanie polskich studentów od czechosłowackich w obawie przed „szerzeniem się bakcyla”, słowaccy i czescy studenci oglądali polską telewizję, bali się siebie nawzajem, donosicielstwo. Dobre warunki bytowe polskich studentów. Potrzeba zaangażowania się w działalność „S” po zakończeniu studiów, niechęć do pracy na kolei.
[00:23:18] Po wprowadzeniu stanu wojennego boh. napisał odezwę i rozlepił ja w tramwajach. Szwagier szmuglował nielegalne książki do Polski. Kontakt z Leszkiem Budrewiczem. Szwagier Andrzej [Stach] w wojsku, odwiedziny w jednostce pod Miękinią. Boh. nie miał zajęć wojskowych na studiach, roczna służba wojskowa, symulowanie schizofrenii, odmowa służby. Szkółka mechaniki samolotów w Zamościu, na warcie puszczenie serii z karabinu maszynowego [++]. Starszy mechanik samolotowy w Mirosławcu. Ćwiczenia na poligonie, rzut granatem. [+] Odesłanie książeczki wojskowej, degradacja z sierżanta podchorążego do stopnia szeregowego.
[00:32:54] Praca jako nauczyciela matematyki przez 4,5 roku w Maślicach i Praczach. Odsunięcie za działalność opozycyjną. Praca na wysokościach, w 1986 r. włączenie WiP w działalność jawnej Tymczasowej Rady NSZZ „Solidarność”, ekologia i ochrona pracy, zarobki 30 dolarów miesięcznie.
[00:35:38] Zainteresowanie ekologią w czasie studiów. Praca magisterska nt. energochłonności transportu. Samizdat „Czarna księga cenzury” – cenzurowane informacje na temat ekologii, współpraca z Budrewiczem. Głodówka protestacyjna kobiet w Podkowie Leśnej z udziałem żony boh. w lutym 1986, ksiądz Kantorski.
[00:39:20] Zainteresowanie ekologią, wybuch elektrowni w Czarnobylu, obawa przed budową elektrowni jądrowej w Żarnowcu. Protesty ekologiczne, sitting, marsz z wózkami z dziećmi. WiP był w kontrze do „S” podziemnej, odważniejsze działania. [+]
[00:43:05] Krótkie zatrzymania przez milicje działaczy WiP-u, boh. zatrzymany na 3 miesiące za „pasożytnictwo” – był bez pracy. Boh. filmował pierwsze protesty z dachu (do dziś niewywołane klisze przechowuje w lodówce). Poważne zaangażowanie w działalność opozycyjną.
[00:45:46] Podczas manifestacji 2 maja zebrali się działacze WiP z całej Polski: Jarema Dubiel, Roland Kruk. Informacje i działaniach WiP w RWE. Sytuacja po wybuchu w Czarnobylu, płyn Lugola. Dr. Jaworowski, działania władz, publikacje niezależnych ekspertów. Promieniotwórcze podgrzybki.
[00:51:00] Ośmielenie młodszych opozycjonistów, akcje Pomarańczowej Alternatywy we Wrocławiu, „Major” Fydrych. Protesty przeciwko budowie elektrowni w Żarnowcu („Żarnobyl”) i całej sieci elektrowni jądrowych w Polsce (m.in. Klempicz, Darłowo).
[00:54:17] Ruch Eko Czuwania – Przemysław Gosiewski, Cezary Łazarewicz. Lekarka Jadwiga Gosiewska organizowała protesty w Darłowie. Powstanie Polskiego Klubu Ekologicznego, zniesienie zakazu cenzury na tematy ekologiczne – zagrożenia w całej Polsce, Odra koloru czarnego cuchnęła fenolem, zatrucia terenów wodonośnych. Stopniowe odradzanie się polskich rzek.
[00:58:07] Walka z hutą Siechnice – od stycznia 1987 r. Międzyrzecz – pomysł składowania odpadów radioaktywnych w bunkrach. Tajny raport Wydziału Nauk Społecznych nt. zagrożeń ekologicznych w latach 80. dla Leszka Budrewicza (choroby zawodowe, skażenia). Wycieki tajnych informacji, Bożek z „S” Rolników Indywidualnych. Organizacja protestów w Międzyrzeczu – blokada drogi – marsz kilku tysięcy ludzi.
[01:01:32] Grupa ekologiczna, spotkania w Puszczykowie. Wsparcie Kościoła katolickiego, hasło „Milicja pije tę samą wodę”, woda rakotwórcza, metale ciężkie. Decyzja premiera Rakowskiego o zamknięciu Huty Siechnice w 1988 r. Protesty przeciwko Hucie Siechnice (styczeń, maj 1988 r.), aresztowanie, przesłuchania.
[01:07:29] Czarne marsze co miesiąc – w czarnych ubraniach. Pozostałość hałdy w Siechnicach, gdzie produkowano stal chromową, odpady żelazochromu. Rekultywacja hałdy. Nielegalne wydobywanie i odzyskiwanie chromu z hałdy. Szkodliwość chromu różnych wartościowości. Zasypywanie glinianek. [+]
[01:13:55] Marek Niedziewicz, syn pułkownika ZOMO, malowanie napisów „azbest to rak”, akcje ulotkowe. [+]. Promowanie rolnictwa ekologicznego, kursy rolnictwa biodynamicznego.
[01:16:40] Współpraca polsko-czechosłowacka, archiwum samizdatów czechosłowackich przeniesione do Szczepana Rudki. Spotkanie działach polskich i czechosłowackich w górach
Solidarność Polsko-Czechosłowacka.
[01:20:10] Luki w pamięci, paszport dyplomatyczny, odzyskiwanie wystawy Davida Nemca w 1989 r. [+]. Marketa Fialkova – za karę praca w kotłowni.
[01:22:38] Droga z Davidem Nemcem na spotkanie Lech Wałęsa - Václav Havel. Festiwal Kultury Niezależnej. Kontakty WiP-u z działaczami z zagranicy: Rumunii, Niemiec.
[01:26:50] Protesty „Uwolnić Radka Gawlika” – boh. przedstawiany w RWE jako ofiara systemu: „bezrobotny nauczyciel pozbawiony pracy” podczas działalności w RKW – odmowa zapłacenia grzywny. Cela z bandytami przy Kleczkowskiej, zwolnienie po miesiącu. [+]
[01:30:10] Odsiadka jako element walki bez przemocy, niepłacenie kolegiów. Rodzice tolerowali działalność boh. Przekonanie o własnej donkiszoterii, walce bez szans na pełne zwycięstwo. Frustracja z powodu niepowodzeń strajkowych w 1988 r., trudna sytuacja w kraju.
[01:35:20] Działalność w RKW, zaproszenie przez Frasyniuka. Rozmowa z Leszkiem Budrewiczem. Wrocławski WiP współpracował z „Solidarnością”, udział w pielgrzymkach, agitacje nt. ochrony pracy, praw pracowniczych, ekologii, Czarnobyla. Bogdan Karauda nabawił się choroby zawodowej w Chemiteksie.
[01:38:45] Decyzje personalne w RKW. Obrady Okrągłego Stołu, boh. pracował w stoliku ekologicznym – wydarzenie formujące. Porozumienie we wszystkim punktach z wyjątkiem Żarnowca. Wspólne zaplanowanie polityki ekologicznej na następne lata. [+]
[01:42:25] Zarzut „dogadywanie się elit” podczas Okrągłego Stołu jest nieprawdziwy, są protokoły 3 stron (władzy, „S” i episkopatu). Oderwanie od rzeczywistości Kornela Morawieckiego. Euforia 4 czerwca 1989, komuniści w defensywie, „wasz prezydent nasz premier”, wstrzemięźliwość Gorbaczowa – nikt nie przewidział zmian systemu. Pokojowe obalenie komunizmu, „jestem dzieckiem szczęścia, że tego doczekałem”. [+]
[01:46:40] Pierwsza kampania wyborcza do wolnych wyborów – agitowanie w regionie: Barbara Labuda, Andrzej Piszel, Zbigniew Lech i boh. Plakatowanie. Entuzjazm i sceptycyzm na spotkaniach z ludźmi. Obawy przed reakcją militarną. Twórcy pomysłu Okrągłego Stołu po stronie komunistów (Jaruzelski, Kiszczak, Kwaśniewski, Ciosek) postawili na szali swoją karierę wbrew dołom partyjnym.
[01:50:59] Błędna obecna polityka historyczna na temat Okrągłego Stołu – to wydarzenie, którym Polska powinna się szczycić w świecie. Sejm kontraktowy był jednym za najbardziej konstruktywnych, pozytywna zmiana, chęć porozumienia, dobra wola. Przeniesienie leśnictwa do ochrony środowiska. Boh. był w Komisji Ochrony Środowiska i komisji budżetowej. Zaangażowanie posłów.
[01:55:39] Exposé premiera Mazowieckiego, podniosły moment, zasłabnięcie premiera. [+] Palenie akt UB, m.in. Antoniego Macierewicza – możliwego agenta GPU/GRU.
[01:59:25] Informacja o paleniu akt SB dotarła później, minister Kozłowski, delikatna gra polityczna. Uprzywilejowanie działaczy partyjnych z otoczenia Wilczka (nomenklatura), powstawanie nowych biznesów, wybór Jaruzelskiego na prezydenta, rozważne głosowanie Wielowieyskiego. [+] Możliwy scenariusz wydarzeń.
mehr...
weniger

Dworaczek Kamil

Latusek Adam

Instytut Pileckiego

Film