Witalij Czaszczin (ur. 1954, Piskunowka) – jego babka w 1928 roku została deportowana z Podola na Syberię. Po studiach na Politechnice w Leningradzie zamieszkał w Iwano-Frankiwsku, pracował w Izbie Przemysłowo-Handlowej, potem jako biegły sądowy. Współzałożyciel, razem z żoną Ireną, Towarzystwa Kultury Polskiej „Przyjaźń”, które dba o miejsce straceń i cmentarz w Czarnym Lesie.
[00:00:10] Autoprezentacja boh. urodzonego w specposiołku Piskunowka w 1954 r. Boh. jest prezesem stanisławowskiego Towarzystwa Kultury Polskiej „Przyjaźń”.
[00:00:48] Rodzina babci została wywieziona w 1928 r. z Kamieńca Podolskiego na Syberię. Do transportu doczepiono wagon z Tatarami z okolic Kazania. Babcia przez całe życie pracowała w lesie – konsekwencje odmowy przystąpienia do kołchozu. W latach 40. zbudowano baraki, w których zamieszkali ludzie deportowani z dawnych polskich kresów. Dziadek zginął pod Stalingradem w 1941 r.
[00:04:20] Dzieciństwo na Syberii – mieszkanie w baraku, radość z zakupu kierzowych butów. Boh. chodził do szkoły w chustce, bo nie miał czapki. W specposiołku mieszkali Litwini i Ukraińcy, Gruzini, Tatarzy i Niemcy, Polacy wyjechali podczas repatriacji w 1956 r. Matka pisała podania zesłańcom. Przeprawa z krową przez Jenisiej, zimą cielak był w mieszkaniu – zabranie krowy przez enkawudzistów. [+]
[00:07:40] Boh. skończył ośmioklasową szkołę w Piskunowce i dwa lata uczył się w innej miejscowości, potem poszedł do pracy w lesie. Wyjazd do Leningradu na studia, podczas których boh. poznał przyszłą żonę. Jej rodzina została deportowana w 1941 r. ze Stanisławowa do Minusińska. Żona Irena urodziła się w 1947 r. po powrocie rodziny do Stanisławowa. Pierwszy mąż teściowej był leśniczym, po jego ucieczce do lasu rodzinę wywieziono. W 1943 r. zabili go banderowcy – rodzina powiadomiła teściową o jego śmierci. Drugi mąż teściowej, ojciec Ireny, był lekarzem z Leningradu – po przełamaniu blokady miasta szpital, w którym pracował, ewakuowano do Minusińska. Po wojnie rodzina wyjechała do Stanisławowa.
[00:13:00] Boh. nie znał ojca, bo rodzice rozstali się po jego narodzinach – powody zostawienia nazwiska ojca, a nie nazwiska matki: Malinowski. Babcia nie miała dokumentów sprzed wywózki i nie chciała opowiadać o deportacji rodziny. Babcia zmarła na Syberii w 2001 r., matka przeprowadziła się w okolice Kazania.
[00:16:13] Atmosfera w szkole na Syberii – brak konfliktów narodowościowych. Droga do szkoły zimą, gra w hokeja na zamarzniętym Jenisieju. W szkole na Syberii boh. uczył się języków obcych: niemieckiego i angielskiego. Współczesne kontakty z kolegami, wizyta w Piskunowce w 2019 r.
[00:19:50] Babcia, wywieziona jako nastolatka, niewiele mówiła o czasach przed wywózką. Na Syberii nie było kościoła ani cerkwi, po śmierci księdza z Litwy nie było innych kapłanów. Boh. został ochrzczony w Stanisławowie w latach 80.
[00:21:53] Boh. uczył się języka polskiego od przyszłej żony i potem od teściowej. Zesłańcy na Syberii rozmawiali po rosyjsku. Na cmentarzu była alejka, przy której chowano katolików, Polaków i Litwinów.
[00:23:30] Brat matki był w wojsku, zginął na Litwie w 1944 r. Dorośli pracowali przy wyrębie lasu. Polowania w tajdze (broń na sobole) i łowienie ryb w Jenisieju.
[00:26:50] W posiołku był posterunek NKWD, gdzie był oficer i dwóch żołnierzy. Trudności ucieczki z Syberii. We wsi nie było zesłańców kryminalnych, tylko polityczni. Boh. pracował w tajdze – koszenie siana na leśnych polanach, walka z komarami i meszkami.
[00:30:54] Wybór leśnictwa jako kierunku studiów. Po odbyciu służby wojskowej boh. zamieszkał z rodziną w Stanisławowie i pracował w Izbie Przemysłowo-Handlowej, potem jako biegły sądowy. Boh. wybrał studia w Leningradzie, choć mógł studiować w Krasnojarsku. Pierwsze spotkanie z przyszłą żoną – boh. usłyszał jej rozmowę po polsku. Ślub w urzędzie w Stanisławowie, w 1991 ślub kościelny.
[00:35:20] Boh. odbywał służbę wojskową w lotnictwie, był nawigatorem samolotu, jego jednostka stacjonowała na Krymie. Potem został przeniesiony w okolice Kujbyszewa.
[00:36:22] Boh. wziął ślub kościelny w 1991 r. – do tego roku w kościele mieścił się magazyn, wierni pomagali w odnowieniu odzyskanego budynku. Podczas studiów boh. odbył szkolenie wojskowe i w czynnej służbie był pół roku.
[00:38:38] Kontakty z Polonią w Stanisławowie oraz rodziną w Polsce – wizyty krewnych z Nowego Sącza. Siostry teściowej były nauczycielkami, brat służył w Straży Granicznej. W Nowym Sączu mieszka szwagierka Krystyna, która była wraz z matką deportowana w 1941 r.
[00:41:30] Teściowa należała do Związku Polaków na Syberii. Poszukiwania ofiar mordu w Czarnym Lesie – w latach 80. córka lekarza Jana Gutta, Jadwiga Pałahicka, przyjechała do Stanisławowa na zaproszenie boh. i bezskutecznie szukała mogiły ojca.
[00:45:45] Sylwetka dr Jana Gutta – boh. dotarł do zeznań świadków, którzy mówili, że doktor Gutt zginął w gabinecie gestapowca Hansa Krügera, zagryziony przez jego psy. Świadkowie widzieli zwłoki doktora, które wywieziono do Czarnego Lasu. Boh. widział w archiwum NKWD zeznania złożone przed śledczymi podczas badania zbrodni popełnionych przez Niemców na inteligencji polskiej i żydowskiej w Stanisławowie. [+]
[00:48:48] Ukraiński policjant pomagał Polakom i został rozstrzelany przez Niemców. Komunikacja ze Stanisławowem, który był w czasach ZSRR zamkniętym miastem.
[00:51:00] Odnalezienie mogił straconych w Czarnym Lesie i wzniesienie przez polską firmę Energopol krzyży w miejscach straceń. Cmentarz otwarto w 1991 r. Podczas okupacji okoliczni mieszkańcy, Ukraińcy, kopali doły w lesie, w którym Niemcy dokonywali egzekucji. W czasach sowieckich nikt do lasu nie chodził.
[00:56:15] Prace porządkowe na odkrytym cmentarzu z inicjatywy żony boh. Mogiły zostały otoczone brzozowymi palami – warunki terenowe. Powstanie Towarzystwa Kultury Polskiej „Przyjaźń” w 1993 r., pomoc Lucyny Kubickiej, która została prezeską towarzystwa.
[00:59:55] Praca społeczna przy porządkowaniu terenu cmentarza, wsparcie polskich instytucji od 2001 r. Doły śmierci to jamy, które były zalane wodą – wybieranie wody wiadrami, odkrycie ludzkich szczątków. Nie odbyła się ich ekshumacja – obecny stan grobów. Obecność Andrzeja Przewoźnika na uroczystościach w Czarnym Lesie. Nie zachowały się żadne dokumenty ofiar, ponieważ ciała leżały w wodzie, znaleziono łuski po pociskach z niemieckich karabinów. Wszystkie znaleziska zostały zabezpieczone przez boh. [+]
[01:06:25] W 2011 r. wzniesiono nowy pomnik sfinansowany przez Radę Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, pomoc władz ukraińskich. Boh. zna języki: polski, ukraiński i rosyjski.
[01:09:05] Babcia miała na zesłaniu modlitewnik i ikonę, którą potem ktoś ukradł. Dla polskości boh. kluczowy był moment spotkania przyszłej żony – wizyty u jej rodziny w Stanisławowie. Poczucie tożsamości narodowej wśród zesłańców, sąsiadka-Litwinka pokazywała boh. swoje zdjęcie w niemieckim mundurze. We wsi był klub i boh. rozpoznawał mundury dzięki oglądanym filmom. Większość Litwinów trafiła na Syberię po wojnie.
[01:15:00] Boh. pracował w archiwum KGB i widział dokumenty dotyczące spraw polskich. Sowieci przesłuchiwali świadków zdarzeń po zakończeniu wojny – mężczyznę, który pracował w budynku gestapo, ludzi przynoszących jedzenie do więzienia. W archiwum nie było dokumentów niemieckich związanych ze sprawa egzekucji w Czarnym Lesie. Pomoc Mychajło Wyszywaniuka.
[01:19:25] Prace członków Towarzystwa Kultury Polskiej „Przyjaźń” przy porządkowaniu cmentarza w Czarnym Lesie. Wsparcie finansowe ze strony rodaków. W 2011 r. ok. 500 nazwisk ofiar wypisano w języku polskim na granitowych tablicach – problemy z władzami ukraińskimi.
[01:23:44] Boh. nie spotkał na Syberii innych osób deportowanych z Ukrainy w 1928 r. Początkowo babcia mieszkała w innej wsi, potem trafiła do Piskunowki.
[01:25:28] Marzeniem boh. i jego żony było wykucie nazwisk ofiar na granitowych tablicach – nastąpiło to w 2019 r.
[01:27:10] Egzekucje ludności polskiej i żydowskiej miały miejsce w 1941 r. W 2011 uporządkowano żydowską część cmentarza, ale obecnie wszystko jest zarośnięte. Współpraca z rabinem Koleśnikiem.
[01:29:45] Na Syberii nie pędzono bimbru, ale wyrabiano inne trunki.
mehr...
weniger
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau
ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa
Mo. - Fr. 9:00 - 15:00 Uhr
(+48) 22 182 24 75
Bibliothek des Pilecki-Instituts in Berlin
Pariser Platz 4a, 00-123 Berlin
Pon. - Pt. 10:30 - 17:30
(+49) 30 275 78 955
Diese Seite verwendet Cookies. Mehr Informationen
Das Archiv des Pilecki-Instituts sammelt digitalisierte Dokumente über die Schicksale polnischer Bürger*innen, die im 20. Jahrhundert unter zwei totalitären Regimes – dem deutschen und sowjetischen – gelitten haben. Es ist uns gelungen, Digitalisate von Originaldokumenten aus den Archivbeständen vieler polnischer und ausländischer Einrichtungen (u. a. des Bundesarchivs, der United Nations Archives, der britischen National Archives, der polnischen Staatsarchive) zu akquirieren. Wir bauen auf diese Art und Weise ein Wissenszentrum und gleichzeitig ein Zentrum zur komplexen Erforschung des Zweiten Weltkrieges und der doppelten Besatzung in Polen auf. Wir richten uns an Wissenschaftler*innen, Journalist*innen, Kulturschaffende, Familien der Opfer und Zeugen von Gräueltaten sowie an alle an Geschichte interessierte Personen.
Das Internetportal archiwum.instytutpileckiego.pl präsentiert unseren Bestandskatalog in vollem Umfang. Sie können darin eine Volltextsuche durchführen. Sie finden ebenfalls vollständige Beschreibungen der Objekte. Die Inhalte der einzelnen Dokumente können Sie jedoch nur in den Lesesälen der Bibliothek des Pilecki-Instituts in Warschau und Berlin einsehen. Sollten Sie Fragen zu unseren Archivbeständen und dem Internetkatalog haben, helfen Ihnen gerne unsere Mitarbeiter*innen weiter. Wenden Sie sich auch an sie, wenn Sie Archivgut mit beschränktem Zugang einsehen möchten.
Teilweise ist die Nutzung unserer Bestände, z. B. der Dokumente aus dem Bundesarchiv oder aus der Stiftung Zentrum KARTA, nur beschränkt möglich – dies hängt mit den Verträgen zwischen unserem Institut und der jeweiligen Institution zusammen. Bevor Sie vor Ort Zugang zum Inhalt der gewünschten Dokumente erhalten, erfüllen Sie bitte die erforderlichen Formalitäten in der Bibliothek und unterzeichnen die entsprechenden Erklärungsformulare. Informationen zur Nutzungsbeschränkung sind in der Benutzungsordnung der Bibliothek zu finden. Vor dem Besuch empfehlen wir Ihnen, dass Sie sich mit dem Umfang und Aufbau unserer Archiv-, Bibliotheks- und audiovisuellen Bestände sowie mit der Besucherordnung und den Nutzungsbedingungen der Sammlung vertraut machen.
Alle Personen, die unsere Bestände nutzen möchten, laden wir in den Hauptsitz des Pilecki-Instituts, ul. Stawki 2 in Warschau ein. Die Bibliothek ist von Montag bis Freitag von 9.00 bis 15.00 Uhr geöffnet. Bitte melden sie sich vor Ihrem Besuch per E-Mail: czytelnia@instytutpileckiego.pl oder telefonisch unter der Nummer (+48) 22 182 24 75 an.
In der Berliner Zweigstelle des Pilecki-Instituts befindet sich die Bibliothek am Pariser Platz 4a. Sie ist von Dienstag bis Freitag von 10.30 bis 17.30 Uhr geöffnet. Ihr Besuch ist nach vorheriger Anmeldung möglich, per E-Mail an bibliothek@pileckiinstitut.de oder telefonisch unter der Nummer (+49) 30 275 78 955.
Bitte lesen Sie unsere Datenschutzerklärung. Mit der Nutzung der Website erklären Sie sich mit ihren Bedingungen einverstanden..